Pop-upschool

De afgelopen maanden is er heel veel geld ingezameld voor de noodhulp aan Oekraïense vluchtelingen. Kerk in Actie manager Pepijn Trapman reist deze week door Hongarije, Lviv in Oekraïne en Polen om zich persoonlijk op de hoogte te stellen van de hulp die geboden wordt en ook om te kijken waar de nood het grootst is en er bijgesprongen moet worden. De eerste stop is in Boedapest, de Hongaarse hoofdstad. Met hulp van Kerk in Actie heeft de Lutherse Kerk er een pop-upschool voor Oekraïense vluchtelingenkinderen ingericht. 

In de kelder van het gebouw van de Lutherse Kerk in Boedapest zitten 50 Oekraïense basisschoolkinderen in drie vrolijk ingerichte zaaltjes. De school wordt gerund door vrijwilligers, zoals Irina, een jonge vrouw uit Oekraïne die al 10 jaar in Boedapest woont met haar Hongaarse man. Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak heeft ze haar baan opgezegd om hier te kunnen helpen als vrijwilliger. Inmiddels is ze coördinator van de pop-upschool voor Oekraïense vluchtelingenkinderen. 

De draad oppakken

De onderwijzers en kinderen van de school zijn gevlucht uit Oekraïne en hebben vreselijke dingen gezien en meegemaakt, vertelt Irina: “De lerares geschiedenis komt uit Charkov en heeft een maand in een schuilkelder gezeten. Bij de kinderen zien we gedragsproblematiek, ze hebben dingen gezien die kinderen helemaal niet horen te zien. We hebben te maken met getraumatiseerde onderwijzers en leerlingen.” Het belangrijkste voor de onderwijzers en kinderen is niet het voortzetten van het curriculum of cijfers, maar ritme en een normaal leven opbouwen. Pepijn Trapman: “De focus ligt op ontspanning, de school organiseert naast de normale lessen ook yogalessen, karaokemiddagen en hondentherapie, waarbij de kinderen met honden spelen en knuffelen en zo ook aan traumaverwerking te doen. Zo proberen ze de kinderen de draad van het leven weer op te pakken.”

Veel meegemaakt

Dat de school niet alleen belangrijk is voor de kinderen zag Irina bij haar eigen zus: “In al de weken dat zij hier in Boedapest is, is ze misschien 3 keer naar de stad geweest. Verder gaat ze alleen even naar de supermarkt en dan weer naar huis. Het schoolritme van de kinderen helpt haar om structuur te krijgen in het leven en een zo normaal mogelijk leven hier op te bouwen.” De school besteedt ook aandacht aan mentale ondersteuning voor de moeders. Irina: “We organiseerden een ouderavond, en hadden daarbij ook hulpverleners uitgenodigd. We merken namelijk dat de moeders niet om hulp te vragen, omdat ze zich daarvoor schamen. Maar deze moeders hebben veel meegemaakt en hebben het nodig om met iemand te kunnen praten. Tijdens deze avond gingen ze toch in gesprek met de hulpverleners praten en dat was heel goed.”

Geef voor noodhulp Oekraïne

De oorlog in Oekraïne betekent onbeschrijflijk leed voor de mensen daar. Miljoenen mensen moesten noodgedwongen vluchten voor het geweld. Kerk in Actie werkt al jarenlang samen met kerken en christelijke organisaties die de meest kwetsbare mensen in Oekraïne helpen, ook nu. Zij hebben onze steun harder nodig dan ooit.

Geef voor noodhulp in Oekraïne en buurlanden

Bekijk een korte video over het bezoek aan Hongarije: 

Oekraïense liederen en liturgiesuggesties

Hierbij een aantal liturgiesuggesties voor de invulling van je kerkdienst. Muziek is een mooie manier om Oekraïners te betrekken bij erediensten. Op de website van Stichting Geloofsinburgering staan een aantal christelijke liederen in het Oekraïens. 

Nieuwe Testament en ander Bijbelmateriaal

Bij het Bijbelgenootschap zijn in het Oekraïens ook onder meer het Nieuwe Testament, hetJohannesevangelie, leesplannen en kinderbijbelverhalen beschikbaar.  De Nieuwe Testamenten en Johannes zijn gratis aan te vragen in de NBG-webshop (tegen verzendkosten). Inmiddels is ook een Oekraïense kinderbijbel leverbaar (€ 9,50). De gedrukte Bijbel zal binnenkort leverbaar zijn. Digitaal is de Oekraïense Bijbel al beschikbaar, op debijbel.nl.

Pinksterverhaal in het Oekraïens beschikbaar

Het pinksterverhaal uit Bijbel Basics van het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap is beschikbaar in het Oekraïens. De pinksteraflevering van Bijbel Basics bevat een compleet pakket voor kinderen in de kerk: het pinksterverhaal en gespreksvragen, plus verwerkingsvormen zoals groepsspelletjes en het maken van een wereldbol-met-lichtje.De Oekraïense versie is rond 25 mei klaar en kan gratis gedownload worden via debijbel.nl/bijbelbasics, net als de zes eerder vertaalde afleveringen. Ook de NederlandsePinksteraflevering staat daar. 

Onderdak voor Oekraïners

Daarnaast roept de Protestantse Kerk gemeenten op na te denken of zij mensen die vanuit Oekraïne naar Nederland vluchten kunnen ondersteunen. Zeker nu de situatie in Ter Apel zo schrijnend is.

Overleg als kerk eerst met je eigen burgerlijke gemeente wat je kunt doen om Oekraïners op te vangen die hier géén asiel aanvragen. De overheid coördineert en heeft het beste overzicht over alle initiatieven. Zo voorkom je dat je langs elkaar heen werkt. Misschien zoekt men een (kerk)gebouw voor opvang. Als dat al geregeld is, zoekt men mogelijk hulp bij de eerste levensbehoeften (eten, langduriger onderdak, medische zorg) en alles wat hoort bij een warm welkom: een kerk om te bidden, een maaltijd of een ontmoetingsbijeenkomst. VluchtelingenWerk heeft een overzicht van wat je kunt doen voor Oekraïense vluchtelingen. Deze informatie wordt steeds bijgewerkt.

Stappenplan om als kerk je plannen goed af te stemmen met je burgerlijke gemeente:

1. Verken bij je burgerlijke gemeente of er plannen zijn om Oekraïense vluchtelingen te gaan opvangen. Kijk eerst op internet wat er al bekend is en neem daarna contact op met het gemeentehuis. 
2. Bespreek in je diaconie en/of kerkenraad wat jouw gemeente Oekraïense vluchtelingen kan bieden? Denk aan:- Opvanglocaties bij mensen thuis of in gebouwen die daarvoor geschikt kunnen worden gemaakt. Realiseer je dat het thuis opvangen van getraumatiseerde mensen die grote zorgen hebben over de situatie in Oekraïne en over achtergebleven familieleden veel van je vraagt. Stichting INLIA geeft hiervoor tips op haar website en in Trouw is een interessant artikel over dit thema verschenen.- Voedsel, kleding, medische zorg (zijn kosten voor medische hulp in Nederland gedekt), weekgeld.- 'Warm welkom': gezamenlijke maaltijden, culturele bijeenkomsten.- 'Open kerk': stel je kerk open als mensen een plek zoeken om te komen bidden en even tot rust te komen.- Informatie: help mensen wegwijs te raken in de Nederlandse samenleving. Waar zijn de winkel en de huisarts, hoe reis je met openbaar vervoer?
3. Werk samen met de burgerlijke gemeente de plannen uit. Overleg met andere organisaties die een bijdrage kunnen leveren.
4. Betrek je gemeenteleden en de buurt erbij. Ga in gesprek over jullie plannen. Behalve geld en spullen kunnen mensen ook tijd en aandacht geven.
5. Neem in je plannen mee dat het lang kan duren. Hoe houden jullie het vol als de vluchtelingen langer moeten blijven?

Vluchtelingen thuis laten logeren

Oekraïners mogen vrij naar Europa reizen en hoeven in Nederland geen asiel aan te vragen. Ze mogen gewoon bij mensen thuis logeren. Als je Oekraïners thuis wilt laten logeren kun je je aanmelden bij Takecarebnb. Vul het aanvraagformulier in op hun site. Met jouw toestemming deelt Takecarebnb je gegevens met de burgerlijke gemeente. De ‘match’ tussen een vluchteling uit Oekraïne en jou wordt dan geregeld door jouw gemeente.

Je kunt ook nog op een tweede manier helpen. In de asielzoekerscentra zijn opvangplekken tekort, omdat ze daar ook mensen uit andere landen opvangen. Veel asielzoekers die erkend zijn als vluchtelingen moeten te lang in asielzoekerscentra blijven, zolang er nog geen woning beschikbaar is in een gemeente. Door al erkende vluchtelingen via Takecarebnb drie maanden bij jou te laten logeren, komen er in asielzoekerscentra bedden vrij voor Oekraïense vluchtelingen die wèl asiel aanvragen. Meld je aan bij Takecarebnb. Zij begeleiden mensen die vluchtelingen thuis opvangen.

Hoe werkt Takecarebnb?

• Mensen met een vluchtelingenstatus mogen drie maanden logeren bij een Nederlands gastgezin of bij familie of vrienden. De vrijwilligersorganisatie Takecarebnb bemiddelt om vluchtelingen te laten logeren bij gastgezinnen. Deze stichting screent vluchtelingen en gastgezinnen en brengt hen met elkaar in contact.  
• Takecarebnb begeleidt mensen die vluchtelingen thuis opvangen.

Werk jij met kinderen of vang je vluchtelingen op?

Gebruik dan de praatplaten van Touchtotell en hun Map1 en Map2. 

De nieuwe website Refugeehelp.nl beantwoordt vragen van Oekraïense vluchtelingen in Nederland, maar ook de mensen die hen willen helpen.

Coaching en pastorale zorg

Op het platform PastorsvoorOekrainers.nl kun je je als predikant of pastor aanmelden als je beschikbaar bent om pastorale zorg te verlenen aan vluchtelingen uit Oekraïne die in je buurt terecht gekomen zijn. Zie ook de themapagina Oekraïne van Stichting Geloofsinburgering. Kennis over zaken als interculturele communicatie, omgaan met trauma en praktische tips is beschikbaar bij Stichting Gave.

Oekraïners als gasten verwelkomen in je eigen huis is prachtig, maar roept ook vragen en spanning op. Gave biedt daarom ook coaching aan voor christelijke gastgezinnen. Zodat de gezinnen een luisterend oor hebben en ze op langere termijn ook opvang blijven bieden. 

Vrijwilligerswerk voor opvang vluchtelingen

Het Rode Kruis, Vluchtelingenwerk Nederland, NL voor elkaar, Takecarebnb en Leger des Heils hebben een platform voor de particuliere opvang van vluchtelingen bij gastgezinnen. Daarvoor zijn vrijwilligers nodig die gastgezinnen kunnen ondersteunen én vrijwilligers die kunnen helpen in de noodopvang. Kijk voor de actuele vacatures op de website van het Leger des Heils.

Zomervakantie?! Bestel onze Vakantietassen!

De komende zomerperiode zijn ook de Oekraïense kinderen vrij van school. Help mee dat het geen saaie zomer voor ze wordt en kom in actie met je plaatselijke kerk. Regel activiteiten en benader mensen tijdig in verband met vakanties. Sluit aan bij plaatselijke stichtingen die zomervakantieweken of kindervakantiespelen organiseren. En verras de kinderen met een vakantietas van Kerk in Actie! Bestel de tasjes op onze site en lees daar ook een stappenplan om de actie te organiseren.

Geld inzamelen voor Oekraïne

Kerk in Actie is samen met andere leden van een geefactie gestart. Het geld komt terecht bij partnerorganisaties van Kerk in Actie in Oekraïne en aan de grenzen. Zij helpen momenteel mensen die op de vlucht zijn geslagen. Mensen kunnen direct geven en/of via collectes in de kerk. Kerken kunnen gebruik maken van deze collectefilm, deze collecteafkondiging, deze collectesheet, dit kerkbladbericht en de film van de Zandtovenaar. In deze fotomap staan foto's die je kunt gebruiken bij je kerkbladbericht of op de beamer. 

Ook is er materiaal voor kinder- en jeugdwerk. Aan de hand van de werkvorm 'Praat met je kind over oorlog' kun je met kinderen in gesprek over hun gevoelens bij oorlog. Met de kinderen kun je ook geld ophalen voor de noodhulp in Oekraïne door een sponsorbingo te organiseren. Voor een gesprek met jongeren is er de werkvorm 'Komt er een Derde Wereldoorlog?' geschikt.

Kan ik spullen voor Oekraïne naar de Protestantse Kerk brengen?

De vele lokale initiatieven zijn hartverwarmend. Kerk in Actie organiseert zelf geen hulptransporten van Nederland naar Oekraïne, maar zamelt geld in zodat onze partnerkerken in Oekraïne en aangrenzende landen ter plekke kunnen inkopen wat nodig is. Wilt u bijdragen in de vorm van spullen, zoek dan een initiatief bij u in de buurt of vraag uw plaatselijke kerk wat er nodig is als ze Oekraïense vluchtelingen gaan helpen opvangen. 

Op de website van VluchtelingenWerk vind je de initiatieven waar je spullen kunt doneren.

Wat zijn uw ervaringen met particuliere opvang? Deel ze met ons!

De burgemeester van Aalten pleitte onlangs in Trouw voor meer steun aan particulieren die Oekraïense vluchtelingen opvangen. Op dit moment (9 mei 2022) verblijven ruim 35.450 mensen in de Gemeentelijke Opvang en ruim 17.000 mensen bij particulieren. De Rijksoverheid publiceerde een Handreiking Particuliere Opvang Oekraïners. Wat zijn jouw ervaringen? Deel ze met ons. 

Mooie initiatieven gezocht!

Ben je betrokken bij Oekraïense vluchtelingen en heb je een mooi initiatief of ervaring om te delen, zoals een kerkdienst samen met Oekraïners? Geef deze dan aan ons door.  We zien uit naar je bericht! 

Aankomend predikanten uit 12 landen

In het najaar hopen 17 internationale theologiestudenten naar Amsterdam te komen om deel te nemen aan het Bridging Gapsprogramma, een interculturele uitwisseling onder theologiestudenten. Een groep met diverse nationaliteiten en kerkelijke achtergronden volgt samen een programma en maken kennis met kerken in Nederland. Dit jaar doen 17 theologiestudenten uit Brazilië, Colombia, Ethiopië, India, Indonesië, Kameroen, Kenia, Mozambique, Myanmar, Rwanda, Zuid-Afrika en Zimbabwe mee. Ze hopen van september tot en met november onderzoek te doen, colleges te volgen en verschillende excursies te ondernemen in Nederland.

Hoe werkt het precies?

Ook nu maken bezoeken aan Nederlandse kerkelijke gemeenten onderdeel uit van het programma. Voor zowel studenten als kerken is dit een hoogtepunt van het verblijf! De studenten kunnen iets delen over kerk-zijn in hun thuisland, bijvoorbeeld in de vorm van een gebed of presentatie in je kerkdienst of tijdens een gemeenteavond, en als gemeente kun je iets delen over kerk-zijn hier. De studenten bezoeken doorgaans in tweetallen verschillende gemeenten en er zijn 32 plekken beschikbaar. 

Hou rekening met het volgende:

• Geef je op voor een specifiek weekend: 17/18 september, 1/2 oktober, 15/16 oktober of 29/30 oktober.
• De studenten reizen in tweetallen, zodat ze gezelschap hebben aan elkaar.
• De studenten reizen vanaf Amsterdam. Haal hen van een station als je plaats lastig met de trein te bereiken is.
• Als uitnodigende gemeente betaal je hun reiskosten.
• Is jouw gemeente ver weg van Amsterdam, nodig hen dan een heel weekend uit.
• Laat studenten meerdere gemeenteleden ontmoeten buiten de kerkdienst om.
• Zorg dat er voldoende Engelssprekende mensen aanwezig zijn.
• Laat studenten iets zien van je woonplaats.

Aanmelding en meer informatie

Je kunt je gemeente hiervoor aanmelden tot uiterlijk 1 juli 2022. Stuur een email naar Kirsten van der Ham, k.vander.ham@pthu.nl, ook als je eerst extra informatie wil. Geef door:

• Welk weekend je studenten uitnodigt: 1 of 2 dagen.
• Of je voorkeur hebt voor studenten uit een bepaald land.
• Of je een bijdrage van de studenten verwacht, zoals gebed, overdenking, presentatie.

Het Bridging Gapsprogramma is een samenwerking van faculteit Religie en Theologie van de VU, en de Protestantse Theologische Universiteit, ondersteund door o.a. Kerk in Actie en de VUvereniging.

Van het augustusnummer van Op weg, ontmoeting met het jodendom kun je extra exemplaren bestellen, bijvoorbeeld om uit te delen op Israëlzondag, dit jaar op 2 oktober. Je bestelt deze nummers, met een maximum van 100 exemplaren per gemeente, gratis.

Op dinsdag 5 juli bepalen we de extra oplage, dus bestel vóór deze datum. Bestellingen na 5 juli kunnen niet meer worden meegenomen in de extra oplage.

Bestellen

Vul het formulier hieronder in om extra exemplaren te bestellen.

Formulier

De zomer komt eraan. Vakantie, ijsjes eten en lekker zwemmen. In het zwembad, de zee of misschien wel in een rivier in de buurt. Naäman kreeg de opdracht om te baden in een rivier, maar daar had hij helemaal geen zin in! Benieuwd naar zijn verhaal? Ga mee op reis. Waarschuwing: je gaat wel vies worden! 

Bestel Kliederkerk Thuis Zomer doeboek

Doen, maken, praten, lezen

In het doeboek kom staan de volgende onderdelen:

• Doen: kom uit je luie stoel en ga aan de slag!
• Maken: creativiteit voor jong en oud.
• Praten: er zijn geen goede of foute antwoorden, maar vragen waarover iedereen wat te zeggen heeft.
• Lezen: dit is hoe het verhaal in de Bijbel in Gewone Taal staat

Sommige opdrachten kun alleen gedaan worden, maar voor de meeste vragen en opdrachten zijn meer mensen nodig. Gebruik dit boekje eens voor een familiemoment, na het eten of op zondagmiddag. Of bijvoorbeeld tijdens een logeerpartij of vakantie. 

Kliederkerk programma voor kerken

Rond het doeboek is een bijbehorend kliederkerk programma ontwikkeld voor kliederkerken. In dit programma wordt een link gelegd met de doop.

Meer kliederkerk?

Ben je benieuwd wat kliederkerk is? Wil je wel eens samen met andere gezinnen leuke activiteiten doen, samen een bijbelverhaal ontdekken en eten? Kijk dan op kliederkerk.nl en ontdek deze creatieve manier van kerk-zijn.

"Als het gevoel van heilige urgentie ontbreekt, is de vrijblijvendheid te groot en wordt samenwerken tussen gemeenten trekken aan een dood paard", zegt Jack de Koster, zelfstandig gemeenteadviseur en kerkelijk werker in de protestantse gemeente Ravenswaaij. 

Bij het oude houden

Samenwerkingsprocessen in de kerk verlopen vaak moeizaam en vragen lange adem. Soms haken gemeenten na een paar jaar weer af. "Alleen al het besef dat je tot een groter geheel behoort, en geïnteresseerd moet zijn in de gemeente tweeënhalve kilometer verderop, is een zending op zich," aldus Koster. "Er zijn succesvolle voorbeelden van samenwerking, maar ik tel ze op één hand. Ten diepste zien veel gemeenten het belang er niet van; liever willen ze alles bij het oude houden."

Wanneer lukt het wel? Koster: "Zodra je de focus verlegt van je eigen navel naar de wereld om je heen. Ga als gemeenten rond de tafel zitten. Breng in kaart hoe je kerk wilt zijn, anno nu, in deze samenleving. Dan ontdek je dat je elkaar daarbij nodig hebt. Dat je er belang bij hebt, omdat er tijd, geld en energie vrijkomen. Breng vervolgens de mensen samen die dagelijks het praktische werk doen: jeugdwerkleiders, diakenen, redactieleden. Zij zijn eerder geneigd tot constructief samenwerken dan bestuurders."

Belang bij samenwerking

Koster laat gemeenten ook kritisch naar zichzelf kijken: waarom willen jullie samenwerken? Wat is het jullie waard? "Zodra ik een gemeente begeleid, zet ik de knop om en word ik enthousiast. Ik laat gemeenten ontdekken welk belang zij hebben bij samenwerking. De werkdruk neemt af door dingen samen te doen." 

Hij wijst gemeenten daarbij op het wenkend perspectief: doe alle bestuurlijke frutsels samen en je kunt je weer volop richten op je taak als lokale gemeente in wijk, dorp of stad. "Dan krijgen ze er zin in en stroomt er positieve energie. Er komt menskracht en ruimte voor zaken die je als lokale gemeente belangrijk vindt. Zie je dat belang niet? Begin er dan niet aan."

Het is een uitdaging om de gemeente mee te nemen in het proces. Vaak staan gemeenteleden op achterstand als het gaat over wat er bestuurlijk gaande is. Hoe je ook communiceert, het gevoel blijft dat het gaat ‘over ons, zonder ons’. Neem dat gevoel serieus, draagvlak in de gemeente is voorwaarde voor samenwerking.”

Over grenzen kijken

Gemeenten willen gaan samenwerken als ze ontdekken dat ze dingen dubbel doen, is de ervaring van Jack Koster. “In 2009 ontstond aan de grenzen van het land de behoefte om samen te gaan doen wat elke gemeente tot dan toe zelf deed. Denk aan de ledenadministratie, het kerkblad, de diaconie. Vooral samenwerking in het jeugdwerk en het diaconaat kwam van de grond. Jongeren zijn uit zichzelf minder honkvast en vinden het interessant om iets leuks te doen met leeftijdsgenoten uit andere gemeenten. Ook de diaconie is gewend om over grenzen te kijken."

De behoefte aan bestuurlijke samenwerking groeit. "Het kost steeds meer moeite om de boel rond te krijgen. Er zijn te weinig ambtsdragers of er is te weinig kennis en ervaring, omdat mensen die het jaren hebben gedaan, stoppen."

Samenwerken of fuseren

Bij een fusie vormen verschillende protestantse gemeenten een nieuwe gemeente. Bij samenwerking blijft elke gemeente zelfstandig met eigen kerkdiensten, een eigen dominee en kerkgebouw. Koster: "De kerkorde biedt ruimte voor deze vorm, door de introductie van een nieuwe juridische constructie: het ‘samenwerkingsorgaan’. Daarmee is een gezamenlijke kerkenraad mogelijk geworden."

De kerkorde zit soms ook in de weg. "De vergaderdruk is hoog. Door de samenwerking ontstaat een extra vergadercircuit waar niemand op zit te wachten. Dat kan anders, als je toestaat dat de lokale gemeente bestuurlijk veel kleiner mag zijn dan nu voorgeschreven is."

Reizend circus

Speelt de geestelijke ligging van gemeenten een rol bij samenwerking? Jack Koster vindt van niet. "Ik onderzocht op Walcheren, met een diversiteit aan protestantse gemeenten van confessioneel tot midden-orthodox, de mogelijkheden voor samenwerking. De verwachting is dat binnen nu en tien jaar kerkenraden te klein zullen zijn om zelfstandig te besturen. Ik vroeg alle gemeenten naar hun verlangen naar samenwerking. Alle gemeenten stonden ervoor open. Vorming & toerusting wordt nu in een aantal gemeenten samen gedaan. Dat is een reizend circus, met activiteiten op steeds weer andere locaties. Aan de orde was ook de wens om gezamenlijk een plan te maken voor de toeristen en het jeugdwerk. Het gezamenlijk inzetten op beroepskrachten om dit vorm te geven werd door alle gemeenten als kans gezien.”

De doelgroep betrekken

Belangrijke sleutelfiguren bij samenwerking zijn de predikanten. "Als zij niet willen, dan wordt het vechten tegen de bierkaai," aldus Koster. "Mijn ervaring is dat teamvorming spannend is voor predikanten. Daarbij komt aan het licht waar je minder goed in bent. Zeker predikanten met een klassieke opleiding zijn niet gewend om dat te delen met collega’s. Ik vraag predikanten daarom wat hun rol zou kunnen zijn, waar we ze niet voor moeten vragen en wie we dan wel moeten vragen."

Als je bang bent dat je niet genoeg vrijwilligers hebt, verbreed dan je horizon, leerde Koster. "In Noord-Holland organiseerde een predikant filmavonden met zo’n honderd bezoekers. Hij klaagde dat niemand hem kon helpen. Ik zei: ‘Er zitten honderd mensen, daar zit vast iemand bij die daar lol in heeft.’ Nooit over nagedacht. Betrek de doelgroep zelf bij wat je doet, dat is goed voor iedereen. Verruim je blik, als je vrijwilligers zoekt. Het potentieel aan vrijwilligers is veel groter dan de groep belijdende leden die vroeger ambtsdrager zijn geweest."

Sinds kort biedt de kerkorde mogelijkheden om de bestuurlijke organisatie van een gemeente 'lichter' in te vullen, door bijvoorbeeld samen met een andere gemeente een college van kerkrentmeesters te vormen. Voor gemeenten die moeite hebben met het vinden van voldoende ambtsdragers, kan dit een oplossing zijn.  Ook voor pioniersplekken, die doorgroeien, is het onderwerp 'Lichter kerk-zijn' van belang. Meer hierover op de themapagina 'Lichter kerk-zijn'.

In 2020 deed de gemeente voor het eerst mee aan de Actie Vakantietas. Diaken Alison Jolley pakte de handschoen enthousiast op. “Het idee van de Vakantietas sprak me aan. Ik heb een voorstel gedaan aan de diaconie en men was direct enthousiast. Binnen no-time hadden we vier vrijwilligers uit de gemeente die mee wilden werken. Het is eenvoudiger om mensen te vragen voor een concreet project voor een korte tijd dan ze te vragen om diaken te worden.”

Begin klein

De groep ging in 2020 voortvarend van start, toen corona uitbrak. “Gelukkig zijn we klein begonnen. Het was toen best lastig om voldoende sponsoren te vinden, iedereen zat in een lastige situatie”, vertelt Alison. Dat is ook de boodschap die ze mee wil geven aan anderen die de actie willen starten. “Begin klein, doe ervaring op en breidt op basis van je ervaringen verder uit. Wij hebben het eerste jaar de doelgroep beperkt tot de kinderen binnen onze eigen kerkgemeenschap die aan de criteria voldeden. Zij kregen een leuke tas vol met vakantiepret voor de zomervakantie. ”

In 2021 pakte ze het breder aan. Alison: “We hebben contact gezocht met de lokale Voedselbank. Daardoor is de doelgroep uitgebreid. We kregen alleen de leeftijden en het geslacht van de kinderen door. Zo konden we de inhoud van de tasjes aanpassen met geschikt speelgoed en bonnen voor activiteiten. Dit alles werd mede mogelijk gemaakt door donaties van kerkleden, de lokale Rotary Club en sponsoring van kleine ondernemers zoals de midgetgolfbaan, de boekhandel en de ijssalon.”

Nee heb je...

“Het is een kwestie van vragen. Nee heb je, ja kun je krijgen. Uiteindelijk hebben we 45 tassen aan de Voedselbank overhandigd. Zij verdeelden de tassen over de gezinnen want je hebt natuurlijk te maken met de privacy wetgeving. We hebben zelf nog 16 tassen aan kinderen uit onze eigen kerkgemeenschap uitgedeeld. We werken daarbij nauw samen met de predikant en de ouderlingen.”

"Tijdens Sinterklaas hebben we zelf nog een eigen actie bedacht als vervolg op de Actie Vakantietas. We hebben jute sinterklaastassen gevuld voor de kinderen uit onze gemeente. De voorzitter van de diaconie speelt ook Sinterklaas op school en heeft samen met roetveegpiet de zakken bij de kinderen bezorgd. Ze vonden het geweldig!" De organisatoren kregen na afloop veel positieve reacties. Alison: “Ik kreeg zelfs een tekening van een kind met de tekst ‘dank je wel voor het leuke speelgoed!’ Die blije gezichtjes, daar doen we het voor!” 

Meedoen met je gemeente?

Met de actie Vakantietas van Kerk in Actie kun je met je gemeente kinderen in armoede in je eigen omgeving verrassen met een rugzak vol verrassingen voor de zomervakantie. Ook zijn de komende zomerperiode de Oekraïense kinderen in Nederland vrij van school. Help mee dat het geen saaie zomer voor ze wordt en kom in actie met je plaatselijke kerk. Regel activiteiten en benader mensen tijdig in verband met vakanties. Sluit aan bij plaatselijke stichtingen die zomervakantieweken of kindervakantiespelen organiseren. En verras de kinderen met een vakantietas van Kerk in Actie! 

De tasjes kun je voor 1 euro per stuk bestellen via de webshop van Kerk in Actie. Bestel de tasjes op onze site en lees daar ook een stappenplan om de actie te organiseren.

Doe mee aan Actie Vakantietas

Lees ook:

Ze volgt daarmee ds. Martin Junge op die de gemeenschap van 148 lutherse lidkerken leidde sinds 2010. Anne Burghardt is de eerste vrouw en de eerste persoon uit de regio centraal- en oost Europa die de Lutherse Wereld Federatie ambtelijk gaat leiden. Tijdens haar bezoek aan Nederland spreekt ze ook met Elkkwartaal.

Burghardt werd geboren in Estland (1975), een van de meest geseculariseerde landen ter wereld, tijdens de toenmalige Sovjetbezetting. Haar grootouders waren lid van de lutherse kerk; oma en haar vader en tante werden gedeporteerd naar Siberië in 1949. Zoals velen die dit regime meemaakten, waakten haar grootouders ervoor hun kinderen actief bij het kerkelijk leven te betrekken, wegens mogelijke verstrekkende gevolgen hiervan.

Geprikkeld door het religieuze

De weg naar haar ordinatie tot dominee (2004) in de Maria Kathedraal van Tallinn, begon met deelname aan een belijdenis klas – hiervoor uitgenodigd door een schoolvriendin. “Op mijn school in Estland werd, als een van de weinige, ook religieus onderwijs gegeven en door de gesprekken met klasgenoten in deze lessen werd ik diep geraakt. Iedereen zocht naar de eigen identiteit en ik werd geprikkeld door het religieuze.” Terugkijkend op haar ‘geloofsreis’ ervaarde ze een gestage groei door vele vragen en antwoorden, steeds meer verankerd in het christelijk geloof en haar wens de kerk te dienen. Ze studeerde theologie aan de universiteit van Tartu, in Berlijn en Beieren en specialiseerde zich in orthodoxe liturgie. Ze voltooide de pastorale opleiding en werd docent aan het theologisch instituut van Tallinn, in combinatie met een leerstoel orthodoxe liturgie; een bijzonder voorbeeld van oecumenische samenwerking binnen de academisch-kerkelijke wereld. Door haar belangstelling voor orthodoxie werd ze lid van de eerste luthers-orthodoxe dialoog commissie van Estland. Vervolgens werkte ze vijf jaar als secretaris voor oecumenische relaties in het LWF-hoofdkantoor te Genève, waar ze betrokken was bij zowel de dialoog tussen Anglicanen en Mennonieten als orthodoxe en pinkstergemeente christenen.

Verandering en verzoening

Gestoeld op haar eigen jeugdjaren en verdere ontwikkeling in een geseculariseerd land, heeft Anne Burghardt het vaste voornemen zich in te zetten voor het delen en inbrengen van Gods wereld bij mensen in een geseculariseerde context. Ze groeide op in een tijd waarin mensenrechten en de menselijke waardigheid systematisch werden veronachtzaamd door het toenmalige Sovjetregime. Ook daarom gelooft ze dat onze kerken een vitale rol kunnen en moeten spelen in het stelling nemen en uitdragen van christelijke waarden in het publieke domein. “In een wereld met steeds meer versplintering zijn we geroepen om Gods wil te onderscheiden en in steeds complexere situaties positieve verandering en verzoening te vertegenwoordigen.” Hoewel de Lutherse Wereld Federatie een confessionele gemeenschap van kerken is, ervaart Burghardt een grote betrokkenheid bij de christelijke eenheid. “En waar elke christelijke gemeenschap met haar eigen inbreng bijdraagt aan de wereldkerk, staat in onze lutherse traditie Gods onvoorwaardelijke genade centraal en de vrijheid die daaruit voortvloeit.”

Bemoediging

Desgevraagd herkent ze in een tijd van toenemende secularisatie ook het zoeken naar geloofsbeleving van jonge generaties, die zich steeds minder identificeren als religieus maar de geloofstaal veelal niet meer weten te vinden. Toch ziet ze daarin ook heil. ”Er is wel degelijk sprake van een religieus verlangen, het zoeken naar transcendente dimensies – kijk maar naar de belangstelling voor allerlei alternatieve spirituele bewegingen. Afhankelijk van het soort samenleving waarin je verkeert en hoe de verhouding religie-overheid is, zijn er verschillende manieren om tot geloof te komen. Of liever: hoe (jonge) mensen die willen bijdragen aan verandering en verbetering kunnen worden aangemoedigd. Veel maatschappelijke taken worden al uitgevoerd door organisaties met een levensbeschouwelijke en kerkelijke achtergrond. Aansluiting daarbij, ondanks secularisatie (en misschien wel dankzij) gebéurt.” Veel nadruk wenst ze te leggen op diaconie, het omzien naar elkaar en vooral naar steun en bemoediging in de verdrukking. “Daarmee kun je je identificeren. En gelukkig bemoeit de kerk zich ook met de klimaatdiscussie. Klimaatzorg krijgt zo ook een theologische achtergrond.” Met de input van jonge mensen wereldwijd neemt de Lutherse Wereld Federatie deel aan de grote klimaatconferenties, juist met jongeren, omdat zij de toekomst zijn. “Het is daarbij bemoedigend om te zien hoe actief jongeren bijvoorbeeld zichtbaar waren bij de vorige klimaattop in Glasgow”. Vanuit de Protestantse Kerk (regio Centraal-West Europa) was Joren Reichel, lid van de lutherse synode, afgevaardigd.

Vrouwen in het ambt

Natuurlijk werd haar al gevraagd hoe het is om de eerste vrouw op deze positie te zijn. “Ach”, relativeert ze, “het is mooi, maar zo bijzonder ook weer niet. Het gaat immers niet om gender maar om wat je als mens in het werk kunt bijdragen.” Als eerste vrouw op deze positie gelooft ze wel dat in veel landen en kerken vrouwen zich extra bemoedigd voelen door dit voorbeeld. “Ik zag onlangs in Tanzania de reacties van vrouwen – hoe tróts zij waren te zien dat dit dus kan. De eerste ordinanties van vrouwen in Estland zijn al meer dan een halve eeuw geleden, maar ik denk dat mijn benoeming een historisch moment markeert voor onze kerk en regio, en dat dit vooral in de Afrikaanse landen het verschil maakt. Tegelijk kijk ik uit naar de dag dat gender niet langer een issue is in de discussie rond leiderschapsposities binnen de kerken en in de maatschappij.” Ze wil de theologische discussie rond het lutherse begrip van ordinantie stimuleren en kerken ondersteunen in het opnemen van vrouwen in het ambt en kerkelijke posities. De gesprekken binnen de Lutherse Wereld Federatie en de uitwisseling en ervaringen van andere lutheranen hebben bijvoorbeeld een grote rol gespeeld in de recente beslissing van de lutherse kerk in Polen om vrouwen toe te laten tot het ambt van dominee.

Theology for Transformation

Tijdens haar academische opleiding aan het theologisch instituut van Tallinn, waar ze later ook docent was, werden studenten getraind om kritisch te denken en reflecteren. Burghardt benadrukt het belang daarvan, juist in een tijd van toenemende polarisatie. “De kerk moet niet het zwart-wit paradigma voeden, maar juist reflecteren op een gedifferentieerde manier van denken.” Ze wil ook haar eigen onderzoeks- en onderwijservaring actief inzetten en delen in een verder speerpunt van de Lutherse Wereld Federatie: ‘Theology for Transformation’, een programma gericht op de wereldwijde toerusting en bevordering van theologisch onderwijs. “Kritisch en gedifferentieerd denken hebben we onverminderd nodig in onze huidige wereld om opkomende polarisatie, het populisme en de post-waarheid en desinformatie politiek tegen te gaan in onze samenlevingen. We kunnen als kerken niet alleen activisten zijn. Een solide theologische onderbouwing is essentieel voor onze interactie met deze onderwerpen.” Ook als het gaat om de eigen institutionele ontwikkeling, richt de Lutherse Wereld Federatie zich op diversiteit en inclusiviteit. Sinds de zevende internationale conferentie in 1984 heeft zij zich gecommitteerd aan het integreren van vrouwen in kerkelijke functies en leiderschapsposities, zonder enig voorbehoud. En ook nu streeft zij naar de benoeming van tenminste 40% vrouwen, naast minimaal 20% jongeren, uit alle regio’s van de wereld.

Lokale en globale context verbinden

Als het gaat om mensenrechten, zoals gender- en klimaatrechtvaardigheid, is het belangrijk om het lokale steeds te verbinden met het globale, zo stelt Burghardt. “In de hele wereld zien we een zekere terugdringing van mensenrechten. Tegelijkertijd zijn in veel van de verschillende regio’s kerken invloedrijk in hun eigen context, waardoor zij mogelijkheden hebben om mensenrechten te benoemen en bevorderen. Een recent voorbeeld komt uit Tanzania, waar de lutherse bisschop pleitbezorger was voor de herintegratie van meisjes en jonge vrouwen die tijdens de pandemie door vroegtijdige zwangerschap waren uitgevallen in het onderwijs.” Daarnaast ondersteunt de LWF via haar World Service, in samenwerking met de UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees), wereldwijd meer dan 2,4 miljoen vluchtelingen. Bijvoorbeeld in Oeganda, waar 1,3 miljoen vluchtelingen uit Zuid-Soedan en Kongo verblijven, waarvan de LWF ruim 700.000 mensen direct faciliteert. Crises uit de hele wereld mogen echter niet tegen elkaar worden uitgespeeld, licht Burghardt toe. “Als wereldwijde lutherse gemeenschap worden wij steeds weer geconfronteerd met crises, ver weg en dichtbij. Zoals nu de oorlog in Oekraïne. Veel middelen worden op dit moment geconcentreerd naar dit gebied. Het is daarbij een uitdaging om te bewerkstelligen dat we wereldwijd gehoor kunnen blijven geven aan crises. Met miljoenen ontheemde vluchtelingen in Europa, zijn de gevolgen van de oorlog voor klimaat- en energiepolitiek, destabilisatie van democratische structuren en wereldwijde polarisatie, inclusief ideologische pogingen om theologie te instrumentaliseren, nog onduidelijk.”

One Body, One Hope, One Spirit

Het valt ook nog te bezien welke uitwerkingen de oorlog zal hebben voor de volgende internationale conferentie van de Lutherse Wereld Federatie in Polen rondom het thema ‘One Body, One Spirit, One Hope’ in het najaar. Burghardt is nauw betrokken bij de voorbereidingen hiervan. “Thema en locatie krijgen in het licht van de huidige ontwikkelingen een nieuwe dimensie, die toont dat de individuele aspecten van het thema, Eén Lichaam, één Geest, één Hoop (naar Efeziërs 4:4), met elkaar verbonden zijn in de notie van eenheid in Christus. Lijden en onrechtvaardigheid worden in de meeste gevallen gevoed vanuit verdeeldheid onder mensen in de wereld; mannen gescheiden van vrouwen, mensen die ontheemd zijn van hun thuisland, geest en lichaam gescheiden en tegengesteld aan de schepping. Het mysterie van de Drie-eenheid daarentegen is eenheid in diversiteit. Het is Gods kracht die mensen bij elkaar brengt. Niet gedwongen door geweld, maar door diversiteit in eenheid. God geeft het leven aan de gemeenschap zonder het individu daardoor tot eenheid te dwingen. Als kerken en mensen van God zijn we daarom geroepen om boodschapper te zijn van verzoening, vrede en hoop.”

De generale synode

Tijdens de generale synode in Lunteren ging dominee Burghardt gezamenlijk met ds. Martin van Wijngaarden (Evangelisch-Lutherse Gemeente Rotterdam) voor in de liturgische opening. De zegen ontvingen synodeleden daarbij het in het Estlands. Burghardt was uitgenodigd om te spreken over het werk van de Lutherse Wereld Federatie en de uitdagingen voor kerk-zijn in de huidige wereldwijde context. Ze opende haar presentatie door oecumene en christelijke eenheid te benadrukken. Een opvallend element uit haar inleiding: in termen van lidmaatschap ligt het zwaartepunt van lidkerken voornamelijk bij ontwikkelingslanden in Afrika en Azië, naast Duitsland en Scandinavië. Alleen al de lidkerken in Ethiopië en Tanzania hebben ruim 20 miljoen leden, naast nog eens 8 miljoen gezamenlijke leden in Indonesië en Madagaskar. De focus van het christelijk geloof in de wereld verschuift daarmee steeds meer naar het globale zuiden.

Geloof concreet maken

Het delen in de gaven en bronnen uit de verschillende wereldregio’s middels de Lutherse Wereld Federatie heeft substantieel bijgedragen aan de eenheid van de lutherse wereldfamilie. ‘There is no church so big and so rich, that it wouldn’t depend on the gifts of others; there is no church so small and so poor it wouldn’t be able to enrich others’ – aldus de quote van LWF-president Josiah Kibira (1977 – 1984). Een huidig speerpunt in het beleid van de wereldfederatie is daarom het versterken van de presentie van kerken in de wereld, én wereldwijd, naast humanitaire kerndoelen als menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en vrede. “Deze twee perspectieven bij elkaar brengen betekent het geloof concreet maken, woorden omzetten in daden”, aldus Burghardt. Oecumenische relaties en partnerschappen, zowel binnen de wereldfederatie tussen lidkerken, als interconfessioneel en interreligieus, krijgen daarom prioriteit bij ontwikkelingssamenwerking. Vanuit de Protestantse Kerk is onder meer ds. Andreas Wöhle, president van de lutherse synode, afgevaardigd naar de LWF-taskforce voor Joods-christelijke relaties. Daarnaast zijn programma’s opgezet om de zoektocht naar de wereldwijde lutherse identiteit, of eigenlijk identiteiten, te faciliteren en jongeren toe te rusten om boodschappers van vrede te zijn.

Werken aan oplossing, ook op lange termijn

De steun, gericht op afzonderlijke leden van de gezamenlijke lutherse gemeenschappen in hun eigen context, is niet alléén gericht op verafgelegen gebieden. Burghardt reageert ook op de Nederlandse context dichtbij, met terugloop van kerkelijk belang en lutherse leden, waarin we zeker niet de enigen zijn. Ze adviseert ons niet blind te staren op grote buurlanden met hun navenante lutherse traditie, maar om te zien wat er wél is en vooral: wat de andere gemeenschappen met soms nóg minder middelen wel bereiken. “Kijk bijvoorbeeld naar Polen en Hongarije; hoe de kleine lutherse gemeenschappen daar met zulke beperkte middelen zich nu inzetten voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Dus, práat met elkaar, als je ook een ‘kleintje’ bent, zoek elkaar op en ontdek waarin je van elkaar kunt leren - vooral in de praktijk. Ga kijken!” Verder bepleit Burghardt meer toezicht op een gelijke verdeling van COVID-vaccins in de wereld. In het Westen mogen we dan enigszins van corona ‘af zijn’, maar de pandemie heeft ook wereldwijd grote gevolgen voor gemarginaliseerde gemeenschappen, ontheemden en lage inkomensgebieden. “Het is essentieel dat voor iedereen in gelijke mate vaccins beschikbaar zijn. De verdeling ervan is wereldwijd nog steeds ongelijk en bovendien wordt het in toenemende mate ingezet als wapen in een oorlog van desinformatie gevoed vanuit al bestaande polarisatie. Als Lutherse Wereld Federatie ondersteunen we bij de proactieve bestrijding van de verspreiding van het virus, door de toegang tot vaccinatie- en gezondheidsdiensten te verbeteren, en werken we aan lange termijn oplossingen.”

De Protestantse Kerk is lid van de Lutherse Wereld Federatie. De Lutherse Wereld Federatie in cijfers: 148 lidkerken in 99 landen met meer dan 77 miljoen lutheranen wereldwijd. In de organisatiestructuur van de Lutherse Wereld Federatie is de Assemblee het hoogste beslissende orgaan. Het dagelijkse besturen is gedelegeerd aan de Council (raad) en een dagelijks bestuur, dat gevormd wordt de LWF-president en de voorzitters van de zeven wereldregio’s binnen de Lutherse Wereld Federatie. Die regio´s zijn: Afrika, Azië, Centraal-West Europa, Centraal-Oost Europa, Noord-Europa, Latijns- en Caribisch Amerika en Noord-Amerika. De Lutherse Wereld Federatie wordt ondersteunt door de Communion Office die zetelt in Genève (Zwitserland), onder leiding van secretaris-generaal ds. Anne Burghardt. Voor meer informatie zie de website: https://www.lutheranworld.org/. 

Flinke uitdaging

Voor veel kerkrentmeesters zijn de voorbereidingen voor Actie Kerkbalans ieder jaar een flinke uitdaging. Bovendien lopen de inkomsten van Kerkbalans structureel terug, met gemiddeld 1 tot 2 procent per jaar. Dat heeft weer gevolgen voor de gemeente: je kunt minder doen. Daarom biedt de dienstenorganisatie voor de nieuwe ronde van Actie Kerkbalans extra ondersteuning aan. 

Inkomsten verhogen

In de workshops van juni kunnen kerkrentmeesters en andere betrokkenen kennismaken met het aanbod van de dienstenorganisatie. “We laten zien hoe wij als professionele fondsenwervers naar de uitvoering van Kerkbalans kijken. Wat de kracht is en wat er goed gaat, maar ook waar wij kansen zien om dingen te verbeteren en inkomsten te verhogen,” vertelt Daan Damsteeg. “En die kansen zien wij zeker! We leggen uit hoe het aanvullende aanbod in elkaar zit en hoe je daar als gemeente gebruik van kunt maken. Er is ook volop gelegenheid om met ons en met elkaar in gesprek te gaan.”  

Sámen werken aan Kerkbalans

De afgelopen jaren hebben de fondsenwervers van de dienstenorganisatie geëxperimenteerd met andere vormen van ondersteuning, met positieve resultaten. Daarom is er nu voor gekozen om kerkrentmeesters en dienstenorganisatie meer samen aan Actie Kerkbalans te laten werken en is het Kerkbalans+-programma ontwikkeld. “Vanuit de dienstenorganisatie schrijven wij drie brieven per jaar voor gemeenten,” vertelt Daam Damsteeg. “Naast die voor Actie Kerkbalans, schrijven we ook een brief voor de Solidariteitskas en een eindejaarsmailing. Ook kijken we samen naar andere middelen, zoals bijvoorbeeld de inzet van de telefoon.”

Veel inspiratie en ideeën

Damsteeg raadt het ieder college van kerkrentmeesters aan om mee te doen met een van de online workshops in juni. “Het kost maar een uurtje van je tijd, maar het levert je veel inspiratie en ideeën op. Je krijgt concrete verbeterpunten mee en je kunt  - na het volgen van de workshop - meedoen met ons Kerkbalans+ programma. Dat betekent dat wij jouw gemeente gaan helpen met het schrijven van de fondsenwervende brieven. Wij ontzorgen je, en je zult zien dat de actie ook echt meer geld gaat opleveren voor je gemeente.”

Doe mee

De online workshops worden gegeven op dinsdag 21 en woensdag 22 juni, starten om 19.30 uur en duren tot uiterlijk 21 uur. We nodigen je uit om met 2 deelnemers per gemeente mee te doen. Deelname is gratis, aanmelding via het onderstaande formulier is wel noodzakelijk. Je ontvangt van tevoren een link in je e-mailbox om mee te doen aan de online bijeenkomst. 

Formulier

Een beter leven

Van 21 t/m 26 november 2022 is alweer de derde versie van de landelijke collecteweek van Kerk in Actie. Ook dit jaar wordt aandacht gevraagd voor de hachelijke situatie van vluchtelingenkinderen in Griekenland. "Naast alle hulp die we in de tijd bieden aan Oekraïense vluchtelingen, is het belangrijk dat we de vluchtelingen in Griekenland niet vergeten," aldus projectleider Gerdine Spilt. "Daarom blijven we hen helpen met voedsel, kleding, zorg en onderwijs en waar mogelijk een betere plek. Daarnaast investeren we in de landen van herkomst in een beter leven voor kinderen." 

Grote betrokkenheid

De vorige collecteweken waren in alle opzichten een succes. Het collectedoel sprak mensen aan en de collecte werd positief ontvangen. “Mooi dat de kerk zich van deze kant laat zien”, zeiden gevers. Ook collectecoördinatoren én collectanten waren enthousiast: “Leuk dat jullie een keer om onze tijd vragen in plaats van om ons geld.”

De betrokkenheid van diaconieën in heel Nederland bij de huis-aan-huiscollecte is groot. "Een aantal diaconieën die de collecte in hun dorp of wijk organiseerden, werden zelfs geïnspireerd tot nieuwe, diaconale activiteiten," vertelt Gerdine Spilt. "En daarbij levert de collecte nieuwe contactmomenten  op, in je eigen buurt. Je krijgt de gelegenheid om even verder te kijken dan je eigen gemeente." 

Meedoen als diaconie

De huis-aan-huiscollecte van Kerk in Actie is natuurlijk in eerste instantie bedoeld voor vluchtelingenkinderen in Griekenland. Tegelijkertijd kan deze collecte je gemeente óók  iets opleveren: het kan je helpen om je dorp of wijk beter te leren kennen. Door te zoeken naar wat goed is en wat minder mooi is, ontdek je kansen om je als kerk aan de mensen in je  omgeving te verbinden.

Ook in 2022 hoopt Kerk in Actie veel diaconieën te kunnen betrekken bij de collecte. Je kunt bijvoorbeeld de collecte organiseren in je eigen wijk of dorp, en gemeenteleden vragen om te collecteren en zo met elkaar in actie komen. Speciaal voor kerkelijke gemeenten heeft Kerk in Actie een toolkit ontwikkeld met concrete activiteiten over hoe je je gemeente op een leuke en zinvolle manier kunt betrekken bij de collecte. Download de toolkit hier.

Meedoen met de huis-aan-huiscollecte? Meld je diaconie aan via onderstaande button:

 Ja, ik doe mee aan de huis-aan-huiscollecte van Kerk in Actie.

Lees ook waarom Sanne collecteert voor vluchtelingenkinderen:

In de dienst van de voorbereiding laat de gereformeerde traditie de Tien Woorden klinken, gelezen door de voorganger of gezongen door de gemeente. Meteen aan het begin van de eredienst wordt Gods ‘bestektekening’ voor deze wereld aan de gemeente voorgehouden. Als spiegel die het menselijk tekort onthult, en als richtsnoer ten leven. Het ontwerp is majesteitelijk: het herinnert de gemeente aan haar zonde en tekort, en plaatst haar in de modus van dankbaarheid. De wet is smeking én lofzegging, biechtspiegel én regel der dankbaarheid. Zo bezien is het begrijpelijk dat Calvijn de Tien Woorden ook liet zingen als opening van de avondmaalsviering, waar eveneens zelfonderzoek en dankbaarheid passen.

De Tien Woorden zijn ook denkbaar als geloofsbelijdenis en als tekst bij de heenzending: de kerk gelooft dat dit Gods wil is met de kerk en de samenleving. Zij zal dankbaar leven nadat zij zich onder het Woord heeft geplaatst en haar taak in de wereld weer opnemen. Het christelijke leven is dienstbaar aan Gods design van de aarde en wie haar bewonen.

De dualiteit van wet en evangelie behoort tot de fundamenten van de lutherse traditie en doortrekt daar de hele theologie en ook eredienst. Daarbij is de wet vooral biechtspiegel. Wet en evangelie corresponderen met twee kanten van het christelijke leven: eis én belofte, opdracht én geschenk, vrees én vreugde, zonde én rechtvaardiging, oordeel én genade, dood én leven, kyrie eleison én Gloria in excelsis Deo.

Zie ook: Dienstboek, een proeve. Schrift, Maaltijd, Gebed, 867v. Voor voorbeelden, idem, 838-846.

“Wetslezing geen reguliere plek”

“In onze lutherse gemeente gebruiken we de oecumenische liturgie. Dat houdt in dat er geen reguliere plek voor de wetslezing is ingericht. De wet is wel een levend aanwezige gedachte, samengevat in ‘heb God lief boven alles en uw naaste als uzelf’: de tien woorden van leven. Die woorden komen regelmatig terug in de verkondiging en de gebeden. En als ze worden gezongen, dan is dat met de liedboekliederen 311, 313, 316 of 325.

Aan het begin van de viering spreken we een eenvoudige schuldbelijdenis uit: ’Vergeef ons wat we verkeerd gedaan hebben en waar we spijt van hebben, en laat ons weer in vrede leven.’ Daarnaast is er een kyriegebed, waar de kleinheid en de machteloosheid van mensen aan de orde komt. Dit ook in het geloof dat we Gods barmhartigheid en vrede nodig hebben om samen te kunnen leven.”Ds. Margo Jonker, Lutherse Gemeente Zwolle

“Plek in de dienst helder uitleggen”

“In het eerste gedeelte van onze ochtenddiensten vindt doorgaans een wetslezing plaats. Bij diensten die vol zijn, zoals doop- en avondmaalsdiensten, blijft deze achterwege. Elementen van de wetslezing bevinden zich al in de uitleg bij doop en avondmaal. De wetslezing kan bestaan uit het lezen van de Tien Geboden uit Exodus 20, of een ander bijbelgedeelte uit het Oude of Nieuwe Testament dat een richtlijn voor het leven bevat, zoals Leviticus 19:1-4, 11-18, Micha 6:6-8, Marcus 12:28-34, Romeinen 12:9-21 of 1 Petrus 4:7-11. Deze lezing sluit aan op een gebed om ontferming/vergeving en genadeverkondiging, vaak in de vorm van een lied. En soms gaat de wetslezing vooraf aan het lied of gebed. Dan functioneert de lezing vooral als een spiegel die onze tekorten laat zien en ons toeleidt naar het gebed om schuldvergeving. Ik leg de plek van de wetslezing graag uit, om de liturgische beleving en doorwerking te versterken.”Ds. Wim de Bruin, Hervormde Gemeente Bleiswijk (Dorpskerk)

“Meestal lees ik een leefregel”

“Ik wissel het af; soms lees ik de Wet, de Tien Geboden, maar meestal lees ik een leefregel uit de Schrift. En soms lees ik de geloofsbelijdenis. In alle gevallen wordt dit gevolgd door een lied. Ik leg altijd uit waarom we iets lezen of zingen, en in welke volgorde.

De leefregel die ik kies is een bijbeltekst die past bij de thematiek van de dienst. Als de doop wordt bediend is dat een tekst uit Deuteronomium waarin een samenvatting van de Wet staat. Met Pasen bijvoorbeeld lees ik uit Filippenzen 2:5, ‘Laat die gezindheid in u zijn die ook in Christus Jezus was’. Het lezen van een leefregel in plaats van de Wet past bij deze gemeente die wel graag een stevige preek hoort maar in de liturgie wat moderner is.”Ds. Frank van Veldhuizen, Hervormde Gemeente Stolwijk (wijk 1)

De vorige aflevering in deze serie ging over Kyrie & Gloria:

Symposium dorpskerk

In het pinksterweekend van 4 tot 6 juni wordt in en rond de dorpskerk in Vries (bij Assen) het Bonifatiusfestival gehouden. Het symposium op zaterdagochtend stelt de vraag of de dorpskerk zich moet laten inspireren door het verleden of er juist van moet leren hoe het niet moet. Heeft Bonifatius actuele betekenis voor kerk-zijn in de 21e eeuw?

Relevant voor dorpskerken

Het Bonifatiusfestival is een samenwerking van de dorpskerk, de burgerlijke gemeente en enkele verenigingen in het dorp. “Het festival is erop gericht om verbinding in het dorp tot stand te brengen”, vertelt dominee Bert Altena van de dorpskerk. “Als kerk willen we er nadrukkelijk zijn, in en met het dorp. Het kerkgebouw is er voor iedereen.”

Het symposium is onderdeel van het festivalprogramma. Bonifatius bracht het evangelie in Noord-Nederland. In zijn spoor stichtten missionarissen kerken. Altena: “Een indrukwekkende historie, maar met een keerzijde: Bonifatius bracht zijn boodschap ‘te vuur en te zwaard’. Het symposium stelt de vraag wat Bonifatius nu nog te zeggen heeft. Wat is de betekenis van het christelijk geloof voor vandaag de dag? Dat is een relevante vraag voor dorpskerken. Hoe verhoud je je tot je omgeving, en hoe ben je daarin aanwezig?”

Sprekers

Sprekers tijdens het symposium zijn Jacobine Gelderloos, dorpskerkenambassadeur voor Noord-Nederland, en Hinne Wagenaar, pionierend predikant van Nijkleaster in Jorwerd.

Gelderloos houdt een lezing over de dorpskerk op het kruispunt tussen verleden en toekomst. Hoe inspireert religieus erfgoed ons vandaag de dag en bevraagt het ons tegelijkertijd? Wagenaar spreekt over ‘Bonifatius: te vuur en te zwaard?’ Is het mogelijk om het vuur vast te houden en het zwaard los te laten? Kunnen we van Bonifatius misschien leren hoe het niet moet?

Bonifatiuspassie

Na de lezingen is er ruime gelegenheid voor discussie en gesprek. Aansluitend is er exclusief voor de deelnemers aan het symposium een uitvoering van de Bonifatius Passie, waarin het leven van Bonifatius op een poëtische wijze wordt weergegeven. Het symposium wordt afgesloten met een uitgebreide lunch. Wie dat wil, kan daarna aan andere onderdelen van het festivalprogramma meedoen.

Meer informatie en aanmelden

Wat kun je doen?

Kerk in Actie biedt liturgiesuggesties voor zondag 26 juni en een handig draaiboek voor een leuke actie om vluchtelingen in uw omgeving te verrassen met de actie Deel je Cake of samen aan tafel te gaan met Deel je Tafel. Als je hieraan meedoet kun je bij ons wenskaartjes bestellen om te verspreiden bij de actie. Op 18 en 19 juni is er een 24-uurs wakevoorvluchtelingen.nl in het buurt-en-kerkhuis Bethel in Den Haag, de plek van de kerkasielwake in 2018/2019 voor de familie Tamrazyan. We hebben een handleiding om plaatselijk een Wake voor vluchtelingen te houden. Tenslotte is er materiaal om in actie te komen voor ongedocumenteerde vluchtelingen in Nederland.

Collecte

In de kerkDe collecte van 26 juni staat in het teken van het bieden van hulp en perspectief aan mensen zonder papieren in Nederland. Diverse kerkelijke initiatieven helpen ongedocumenteerden met informatie, advies en scholing en stimuleren hun zelfredzaamheid. Ook helpen zij bij nieuwe asielprocedures. Kerk in Actie ondersteunt dit werk in Nederland.

Huis-aan-huiscollecteIn de week van 21 t/m 26 november collecteren we voor vluchtelingenkinderen in Griekenland. We zijn op zoek naar lokale coördinatoren die de collecte in hun wijk of dorp willen organiseren. Aanmelden kan via kerkinactie.nl/huisaanhuiscollecte.

Actie 500 kinderen

We blijven onze regering oproepen om vluchtelingen niet alleen in Griekenland te helpen, maar ook meer van hen in Nederland op te vangen. Op onze themapagina Vluchtelingen vind je meer informatie over hoe je hieraan mee kunt doen.   

Lees ook:

Doe mee

Via het onderstaande formulier kun je het materiaal van je keuze aanvragen. Je ontvangt dit daarna in je mailbox.

Formulier

Elke kerkenraad in een gemeente van de Protestantse Kerk heeft een voorzitter. In de kerkorde wordt deze rol ‘preses’ genoemd. Omdat de voorzitter van de kerkenraad uit het midden van de kerkenraad gekozen wordt, is hij/zij een ambtsdrager. 

De voorzitter van de kerkenraad is ook voorzitter van het moderamen, het dagelijks bestuur, van een gemeente. In het moderamen zitten naast de voorzitter in ieder geval de scriba, een assessor (iemand die de voorzitter terzijde staat) en de predikant. 

Taakomschrijving voorzitter kerkenraad

In de kerkorde is de taakomschrijving van de voorzitter niet helder omschreven. De kerkorde geeft wel duidelijk weer wat het speelveld van de voorzitter van de kerkenraad is. 

Zo is de kerntaak van de kerkenraad volgens de kerkorde:De gemeente geeft gehoor aan haar roeping door onder leiding van de kerkenraad de samenhang in haar leven en werken te bevorderen en alles te richten op de lofprijzing van de Naam des Heren en de dienst aan de wereld.

Daarnaast beschrijft artikel VI van de kerkorde op hoofdlijnen wat de samenstelling, kerntaak en werkwijze van de ambtelijke vergaderingen in de kerk is. De ordinanties 4.I en 4.II werken dit verder uit. De voorzitter van de kerkenraad zou dit gedeelte van de kerkorde moeten kennen en ter harte nemen.

Goed voorzitterschap

De voorzitter van de kerkenraad speelt een belangrijke rol in het bestuurlijke reilen en zeilen van een gemeente, onder meer door het mede vormgeven van de vergadercultuur van de kerkenraad. Veel voorzitters van kerkenraden hebben leidinggevende en/of bestuurlijke ervaring vanuit een professionele werkomgeving en/of vrijwilligerswerk. Dat is vaak een pre, maar leidt niet automatisch tot ‘goed voorzitterschap’. 

Geestelijk leidinggeven

Naast het organisatorisch goed leiden van een vergadering is het namelijk cruciaal dat een voorzitter zich ook bewust is van het feit dat hij/zij ten dienste staat van het ‘geestelijk leiderschap’ van de kerkenraad als geheel. De predikant vervult hierin een waardevolle rol vanwege zijn of haar expertise op dit vlak. Hij/zij kan de kerkenraad voorgaan in het samen luisteren naar het Woord en de Geest. 

De predikant kan bijvoorbeeld vragen stellen over de diepere bedoeling van een agendapunt. Hoe het raakt aan de identiteit van de gemeente en aan Gods missie. Daarmee gaat de predikant niet op de stoel van de voorzitter zitten, maar heeft wel een essentiële inbreng. Een goede voorzitter geeft hier voldoende ruimte aan. 

Vergadercultuur

Een goede vergadercultuur is gebaseerd op drie invalshoeken. Als het goed is komen deze steeds aan de orde:

• De mens - Doet ieders inbreng ertoe? Wordt er naar elkaar geluisterd? Kan iedereen aan het woord komen? Is er zo nodig even aandacht voor de persoonlijke omstandigheden van mensen, voor het individu in het geheel van de vergadering en voor de onderlinge verhoudingen?
• De taak - Weet iedereen, ook van elkaar, welke taak men heeft? Is er van daaruit een verbinding met het geheel van de (visie op de) geloofsgemeenschap? Is deze taak en is die verbinding zo af en toe onderwerp van gesprek?
• De zaak - Is het bredere geheel van de gemeente in beeld? Daar is het allemaal om begonnen. Waarom is de gemeente er? Past wat eenieder doet daarbinnen, op dit moment, op deze plaats?

Het is vooral de taak van de voorzitter om ervoor te zorgen dat er een goede balans is. Maar het is de verantwoordelijkheid van de hele vergadering dat dit ook gebeurt.

Lerende cultuur

Goed voorzitterschap stimuleert tevens een lerende cultuur in de kerkenraad. Een vergadercultuur waarin ruimte is voor open discussie en dialoog. Hier is een nieuwsgierige en kritisch-onderzoekende houding voor nodig. Een cultuur waarin ruimte is om fouten te maken en te experimenteren, en waarin ieders ‘stem’ serieus genomen wordt. Nogal wat conflicten in gemeenten zijn te herleiden tot het functioneren van de kerkenraad en tot de dynamiek tussen predikant en kerkenraad. Goed voorzitterschap kan hierin preventief werken. 

Valkuilen

Het voorzitterschap van de kerkenraad kent een paar valkuilen.

• Een voorzitter managet de kerk zoals hij/zij dat wellicht uit het werkzame leven gewend is, terwijl het in de kerk ook draait om ‘geestelijk leiderschap’. 
• Een voorzitter denkt in zijn of haar eentje leiding te moeten geven aan de kerkenraad. Terwijl dat - ook volgens de kerkorde - een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het moderamen is (waarbij ieder een eigen rol vervult, inclusief de predikant). 
• Een voorzitter denkt dat beslissingen worden genomen op basis van ‘de meerderheid van stemmen’. De kerkorde stuurt echter aan op ‘eenparige’ (eensgezinde) besluitvorming.

Kansen

Daarnaast kent het voorzitterschap ook kansen. 

• Je kunt als voorzitter een belangrijke bijdrage leveren aan een goede vergadercultuur in en teamvorming van de kerkenraad, ter voorkoming van ‘gedoe’ en ‘conflicten’.
• Het voorzitterschap van de kerkenraad heeft de extra dimensie van ‘geestelijk leidinggeven’. Spiritualiteit mag volop meedoen in het leidinggeven.
• Er zijn veel inzichten uit de organisatie- en veranderkunde die je kunt toepassen in het leidinggeven aan en door de kerkenraad.

Training voorzitter kerkenraad

Voor beginnende voorzitters van kerkenraden is er een praktische training die zich richt op een aantal basics om de rol van voorzitter goed te kunnen vervullen. Zo wordt onder meer aandacht besteed aan Bijbelse en andere identificatiefiguren rond leiderschap. Ook wordt het speelveld van de voorzitter in kaart gebracht, en worden modellen en methoden voor leidinggeven en besluitvorming aangereikt.

De training 'Voorzitter kerkenraad' wordt iedere maand gegeven.Meld je aan.

Huidige ambtsdiscussie

De directe aanleiding voor de huidige bezinning op het ambt is tweeërlei. In de eerste plaats de positie van pioniers. In kleine, groeiende pioniersplekken ontstaat soms de vraag naar het toedienen van de doop en het vieren van de maaltijd van de Heer. Pioniers zijn hier meestal niet toe bevoegd. In de tweede plaats de situatie van kerkelijk werkers, die vaak in kleine gemeenten werken. Deze ambtsdiscussie heeft een voorgeschiedenis. Vanuit die geschiedenis denkt de synode na over een ambtsvisie die behulpzaam is voor de toekomst van de kerk. 

2004 en verder: Verschillende praktijken samenbrengen

Al vanaf het begin van het ontstaan van de Protestantse Kerk - 1 mei 2004 - plaatst de generale synode de bezinning rond het ambt van predikant en het beroep van kerkelijk werker op de lijst van prioriteiten. Aanleiding hiervoor is het samenbrengen van verschillende praktijken binnen de voormalige kerkgenootschappen. Aan de orde komen opleidingseisen, nascholing, beroepscompetenties, functieontwikkeling, verantwoordelijkheden, afstemming en samenwerkingsvormen tussen beide beroepsgroepen. 

Een aanzet wordt gegeven in april 2005 met het rapport Om de heiligen toe te rusten tot dienstbetoon. Profiel van ambt en beroep van predikant. Beroepsprofiel van de kerkelijk werker. Het rapport focust vooral op de opleiding van predikanten. In de synodevergaderingen die volgen, komt dit onderwerp een aantal keren terug op de agenda.

2006 en verder: Pastor in beweging

In november 2006 wordt het rapport Pastor in beweging in de synode besproken. Aanleiding is de financiële situatie van kleine gemeenten en de positie van kerkelijk werkers, hbo-theologen. Kerkelijk werkers zouden graag de mogelijkheid krijgen om - onder voorwaarden - te mogen preken en de sacramenten (doop en avondmaal) uit te voeren. Kleine gemeenten zouden hier ook bij geholpen zijn, omdat zij beter een kerkelijk werker kunnen betalen dan een predikant.

In het rapport wordt geopperd om te verkennen of het mogelijk is het predikantschap open te stellen voor hbo-theologen. Alleen al de suggestie om dit te verkennen stuit op enorme weerstand in de synode. Het rapport strandt.

Het moderamen van de synode besluit het er niet bij te laten. Er wordt namelijk wel breed erkend dat de positie van kerkelijk werkers verbeterd moet worden én dat de financiële nood hoog is in kleine gemeenten. In april 2007 verschijnt als reactie op Pastor in beweging dan ook het rapport Werken in de wijngaard. Dit rapport verwoordt de positie van predikanten en geeft de visie van de commissie op dit vraagstuk weer. Deze keer stemt de synode wel in. Naar aanleiding van dit rapport wordt besloten een stuurgroep ambtsvisie in te stellen om beleid op dit punt te ontwikkelen. Als richtinggevende punten krijgt de stuurgroep onder meer het volgende mee: 

• Het ambt van predikant staat alleen open voor degenen met een universitaire theologieopleiding.
• Hbo-theologen die als kerkelijk werker werkzaam zijn in een gemeente dienen een volwaardige plek te kunnen innemen in de ambtsstructuur van de kerk, zo mogelijk door het dragen van enig ambt.
• Onderzoek of en zo ja op welke wijze de hbo-theoloog onder strikte (nader te bepalen) voorwaarden kan worden toegelaten tot de bediening van Woord en sacrament.

2008 en verder: Kerkelijk werker niet in het ambt, tenzij

In november 2008 presenteert de stuurgroep 'Werken in de wijngaard' het rapport De wissel voorbij, het spoor en de bielzen. Hierin worden 6 uitdagingen en 12 kernbeslissingen aan de generale synode voorgelegd, o.a. over de positie van hbo-theologen. De uitdagingen rond kerkelijk werkers betreffen onder meer hun plek: als vaste adviseur in principe toegang tot alle vergaderingen van het ambtelijke lichaam, maar niet in het ambt van Woord en sacrament. Als ze het werk doen als van een predikant, kunnen ze als predikant-vicaris worden toegelaten tot het ambt van predikant, onder supervisie, maar zich niet ontwikkelen tot basispredikant, behalve bij het behalen van de academische graad in de theologie.

Na de synodebespreking van dit rapport volgt een intensieve gedachtewisseling met diverse geledingen in het land. Op basis van alle reacties legt de stuurgroep vervolgens in april 2009 de hoofdlijnen van beleid voor aan de synode in het veelomvattende rapport De hand aan de ploeg. De volgende twee punten worden aanvaard als uitgangspunt voor verder onderzoek:

1. Kerkelijk werkers met een afgeronde hbo-opleiding theologie worden in de bediening gesteld. (...) Zij staan niet in het ambt en kunnen geen preekconsent krijgen. Zij zijn werknemer en hebben als vaste adviseur in principe toegang tot alle vergaderingen van het ambtelijke lichaam dat hem/haar heeft aangesteld. 
2. Kerkelijk werkers met een afgeronde hbo-opleiding theologie, die gezien de plaatselijke situatie gevraagd worden het werk te doen als van een predikant, kunnen worden toegelaten tot het ambt van predikant. Echter pas nadat een traject van geschiktheidsbeoordeling heeft plaatsgevonden, en homiletische en liturgische bijscholing is afgerond. Zij werken, staande in het ambt, altijd onder supervisie van een predikant-mentor uit de werkgemeenschap. (...) Deze toelating tot het ambt van predikant geldt voor het leven.

2010 en verder: Kerkelijk wordt ouderling of diaken ‘met een taak’

In april 2010 wordt de discussie opnieuw opgepakt. Bij de synode ligt deze keer de Voortgangsrapportage inzake Plan van aanpak implementatie en uitvoering van synodale besluitvorming met betrekking tot het rapport ‘De hand aan de ploeg’. Deze wordt deels aanvaard. Maar opnieuw ligt de positie van de kerkelijk werkers lastig. De besluitvorming over de nota predikant-vicaris wordt uitgesteld tot de positie van de hbo-theoloog/kerkelijk werker in breder verband bekeken is en er voorstellen liggen voor de hele beroepsgroep van kerkelijk werkers. 

In april 2011 liggen er twee relevante rapporten op tafel. Een rapport over de positie van de hbo-theoloog/kerkelijk werker en een rapport van de Beleidscommissie Predikanten over loopbaanontwikkeling en differentiatie van het predikantschap. Opvallend is dat in het rapport over de hbo-theoloog wordt vermeld dat het rapport ‘De hand aan de ploeg’ geen verder uitgangspunt voor beleid meer is. 

Na een lang gesprek in de synode wordt het rapport over de hbo-theoloog aanvaard. Kerkelijk werkers die minimaal 12 uur per week in dienst zijn, worden bevestigd in het ambt van ouderling of diaken met een bepaalde taak. Gemeenten ‘in een bijzondere situatie’ kunnen kerkelijk werkers met een preekconsent in het ambt van ouderling bevestigen. Zij krijgen - onder supervisie van een predikant - de bevoegdheid om doop en avondmaal te bedienen, de belijdenis van het geloof af te nemen, ambtsdragers te bevestigen, trouwdiensten te leiden en de zegen uit te spreken.

De nota over de loopbaanontwikkeling en differentiatie van het predikantschap haalt het niet. Sterker nog: in de discussie over dit rapport wordt er een motie ingediend waarin verzocht wordt om een duidelijke ambtstheologie van de Protestantse Kerk te formuleren. Deze motie wordt aanvaard. En eigenlijk begint het gesprek daar opnieuw.

2012 en verder: Nadere bezinning op de ambtsvisie

In april 2012 bespreekt de synode de Notitie over de ambtsvisie in de Protestantse Kerk in Nederland en geeft het moderamen de opdracht tot een nadere bezinning op de ambtsvisie. In de vergadering van november 2013 wordt, als voorbereiding op een notitie, een zogenaamd werkpapier Het ambt in discussie voorgelegd en besproken in de vorm van een open discussie. 

Naar aanleiding van de bezoeken aan gemeenten rond dit thema en de discussie in de synodevergadering van november 2013 besluit de stuurgroep om niet een nota te schrijven, maar een aantal brieven met steeds verschillende adressanten. De brieven geven de mogelijkheid in te gaan op ‘actuele uitdagingen van kerk- zijn’. Zij zijn sterk pastoraal van toon. 

2014 en verder: Kerk2025

In april 2014 volgt een ‘bezinnende bespreking over de zeven brieven over het ambt’. Daarna zendt scriba dr. Arjan Plaisier de verschillende gremia in de Protestantse Kerk en de bisschoppenconferentie een brief over het ambt. Hij vraagt de geadresseerden om op de brief te reageren. Met een drietal reacties van de scriba aan de respondenten (geadresseerd aan de kerkenraden, aan de predikanten en een extra brief aan de kerkelijk werkers) komt in september 2015 een einde aan deze briefwisseling en aan de bezinning op het ambt. 

Ondertussen is in 2014 ook het beleidstraject ‘Kerk2025: waar een Woord is, is een weg' gestart. Hierin worden het gesprek over het ambt, en de brieven en reacties die dat opleverde, nadrukkelijk opgenomen. Vanaf dit moment verandert er echt wat. De functie van classispredikant ontstaat in 2018 en er vinden wijzigingen plaats in de positie van de predikant, zoals rond de mobiliteit.

Zo is het voorstel om het mogelijk te maken dat predikanten en gemeente na 12 jaar, met wederzijds goedvinden, afscheid van elkaar kunnen nemen. Tot nu toe kan dat alleen als de predikant een ander beroep aanvaardt of wanneer de kerkenraad een losmakingsprocedure start. In april 2017 aanvaardt de synode Pijl naar beneden Verder lezenSynode aanvaardt nota 'Naar een cultuur van mobiliteit' de nota 'Naar een cultuur van mobiliteit' die dit mogelijk maakt. Deze nieuwe regeling gaat in 2021 Pijl naar beneden Verder lezenSynode stemt in met 'de 12jaarsregeling' voor predikanten in. 

2018 en verder: Mozaïek van kerkplekken

In november 2018 wordt het rapport ‘Tijdelijke aanstellingen voor predikantswerkzaamheden’ aanvaard als uitgangspunt voor het beleid met betrekking tot de (tijdelijke) inzet van predikanten. Er wordt een voorstel gedaan voor een nieuwe structurering en versimpeling van de regimes waarin tijdelijk predikantswerkzaamheden kunnen worden gedaan, en een voorstel voor het introduceren van de ‘ambulant predikant Pijl naar beneden Verder lezenDienstenorganisatie start met ‘uitzenddominee’’. De kerkelijk werker blijft hier buiten beeld.

In april 2019 bespreekt de synode de nota 'Mozaïek van kerkplekken'. Deze bespreking spitst zich toe op het ambt en de opleiding van voorgangers - predikanten en pioniers - in nieuwe vormen van kerk-zijn. Opnieuw vindt een grote meerderheid dat een bezinning op het ambt vooraf moet gaan aan het nemen van concrete besluiten over de opleiding en het functioneren van voorgangers van nieuwe kerkplekken. Wel wordt mogelijk dat pioniers na een korte opleiding op grond van ordinantie 6-2 preek-en sacramentsbevoegdheid krijgen voor hun pioniersplek.

Een werkgroep gaat aan de slag over vragen rond opleiding, ambt, werkveld en bevoegdheden, en brengt in november 2019 een tussenrapportage uit. Er wordt nu ook aandacht gevraagd voor de positie van kerkelijk werkers die het werk doen van een predikant. Op dat moment wordt ervan uitgegaan dat de definitieve besluitvorming plaatsvindt in de synodevergadering van april 2020. Door de coronapandemie gaat deze vergadering niet door.

2020 en verder: 'Van U is de toekomst'

In de daaropvolgende maanden vinden de synodevergaderingen online plaats. In juni 2020 wordt de visienota 'van U is de toekomst' aanvaard. En in januari 2021 stelt het moderamen - na het peilen van de mening van de synode - het strategisch beleidskader van de dienstenorganisatie vast. Er is veel enthousiasme over de toekomstgerichte beweging die de Protestantse Kerk wil inzetten.

Het gesprek over het ambt is onderdeel van deze beweging. Welke werkers zijn er nodig? Een diversiteit van kerkplekken vraagt om een diversiteit van voorgangers. Naast pioniers zijn nu ook kerkelijk werkers en geestelijk verzorgers expliciet in beeld. De synode bespreekt de gevoelige vragen rond het ambt liever niet online. In juni 2021 is het mogelijk om live te vergaderen en wordt het rapport Geroepen en gezonden besproken. De ambtsvisie zoals verwoord in dat rapport wordt unaniem aanvaard Pijl naar beneden Verder lezenSynode stemt unaniem in met nieuwe visie op het ambt. Tegelijk wordt gevraagd om een nadere verdieping en uitwerking van deze visie en onderzoek naar de situatie van kerkelijk werkers in onze kerk, zowel kwalitatief als kwantitatief. Dat leidt tot een vervolgopdracht aan zowel moderamen als dienstenorganisatie, waarin is voorzien in zes werkgroepen die in fasen met voorstellen zullen komen. De werkgroep ‘vervolg ambtsvisie' en de werkgroep onderzoek gaan als eerste van start.

In september 2021 aanvaardt de synode Pijl naar beneden Verder lezenGenerale synode aanvaardt unaniem de ‘notitie vervolg rapport ambtsvisie’ de ‘Notitie vervolg rapport ambtsvisie’ als uitgangspunt voor de verdere uitwerking van het rapport Geroepen en gezonden. Ook wordt besloten dat er een onderzoek Pijl naar beneden Verder lezenSynode start onderzoek naar kerkelijk werkers en predikanten naar de positie van kerkelijk werkers plaats moet vinden. Dit onderzoek wordt in de maanden daarna uitgevoerd. In de synodevergadering van april 2022 werden de onderzoeksresultaten Pijl naar beneden Verder lezenGenerale synode denkt na over positie kerkelijk werker gepresenteerd. In juli 2022 praat de synode verder over de ambtsvisie.

Andrew Root (1974) is praktisch theoloog en professor in 'Youth and Family Ministry' op het Luther Seminary in St. Paul, Minnesota, VS. In hoog tempo schrijft hij boeken die steeds een snaar weten te raken. Daarin gaat hij uitdagende vragen niet uit de weg en zoekt hij steeds de verbinding tussen kerk, cultuur, samenleving en de verschillende generaties. Bekende (Engelstalige) boeken van Andrew Root zijn Faith formation in a secular age en The end of youth ministry. 

‘Waarom moet jeugdwerk altijd leuk zijn?’

Waarom moet het altijd leuk zijn? Dat is wellicht een herkenbare verzuchting van jeugdouderlingen en andere werkers in de kerk die nadenken over het jeugdwerk in hun gemeente. Het is ook de vraag die Andrew Root zich stelt. Wat is er gebeurd, vraagt hij zich af, dat kerken terecht zijn gekomen in niet minder dan een competitie met sport, muziek en school als het om jongeren gaat? Hij raakt daarmee aan een vraag die ook door veel gemeenten in Nederland zal worden herkend. Hoe leuk moeten we het maken om jongeren nog aan ons te binden? Het gevoel dat je het nooit zult winnen van een voetbaltraining of een Formule 1-wedstrijd, is stiekem steeds aanwezig. 

Kerk in de kramp

De houding van ouders helpt daarbij ook niet echt, zegt Root. Steeds minder is de kerk voor hen het centrum van waaruit je de andere zaken van je leven organiseert. Eerder is het een waardevolle toevoeging in de ontwikkeling van hun kind: boeiend jeugdwerk dat naast hockey en drummen hun telg iets aanreikt waarmee die zichzelf kan verwerkelijken. Tja, zo zou je als tienerleider de moed ook wel een beetje in de schoenen zakken. Maar pas op, waarschuwt Root, want zonder dat je het in de gaten hebt, kan er ook nog iets anders gebeuren. Ongemerkt kan de focus in de kerk op jongeren en jeugdigheid komen te liggen. De afwezigheid of het afhaken van jongeren wordt sluipenderwijs een verlieservaring. Kerk in de kramp. En gaandeweg vergeet je waar het werkelijk om gaat.

Ruimte voor iedereen

Het grotere verhaal dat Andrew Root wil vertellen, gaat verder dan het opnieuw uitvinden van het jeugdwerk. Sterker, je zou je kunnen afvragen of de boodschap van Root misschien zelfs het einde van het jeugdwerk betekent. Zo spannend zal hij het niet bedoelen, maar hij legt de bijl wel degelijk een beetje aan de wortel. Wie constant bezig is met wat er gedaan moet worden om een nieuwe generatie te bereiken en hoe dat georganiseerd moet worden, kan gaandeweg vergeten waarom hij dat eigenlijk doet. Wat maakt ons tot kerk en wat is de plek van jongeren daarin? 

En daarmee zitten we in het hart van de boodschap van Root. Laat het hoe en wat maar even zitten, lijkt hij te zeggen. En bepaal elkaar bij waar het werkelijk om gaat: het zijn van een levende geloofsgemeenschap, waarin geloven actief geoefend wordt. Het mooie is dat er in die gemeenschap ruimte is voor iedereen, oud en jong. Sterker, de aanwezigheid van jongeren kan de geloofsontmoeting op een verfrissende manier verrijken. Wie met een groep van tieners en ouderen een bijbelstudie heeft gedaan, weet hoe de ervaring van de ene groep en de frisheid van de andere, elkaar alleen maar versterken.

Levensverhalen

Zijn we er dan? Een gezamenlijke bijbelstudie als de oplossing om jong en oud te verbinden? Nee, nog niet. Root gaat een stap verder. Want, zegt hij, wat heeft ons kerk-zijn uiteindelijk voor zin als we niet in staat zijn het verhaal van Christus op een concrete manier te verbinden aan onze levensverhalen? Of ietsje scherper: wat heeft die jongere nou uiteindelijk aan die bijbelstudie of die kerkdienst, als hij niet op enig moment de ervaring heeft dat dat oude verhaal van de kerk een actueel verhaal is dat wel degelijk zijn leven raakt? En zo wordt het verhaal van Andrew Root een eerlijke vraag aan onze gemeenten: hoe dicht leven we bij het geheim van de kerk? En lukt het ons om samen met jong en oud vormen te vinden waarin dat steeds opnieuw ontdekt kan worden?

https://andrewroot.org/ 

Pasen is het grootste feest van de christelijke kerk. Het feest raakt het hart van het christelijk geloof. In de natuur breekt de lente door. We zien dartelende lammetjes in de wei en kunnen de bloesem van de bomen met onze handen tasten. Geen fake nieuws maakt dit ongedaan. Met de opstanding van Jezus ligt dit anders. Dit feit gaat ons bevattingsvermogen te boven. In onze wereld gaan graven slechts open voor nader onderzoek, voor een herbegrafenis of om ze te ruimen. Pasen is niet evident. Toch is het met handen te tasten. De eeuwige twijfelaar Tomas ervaart dit als eerste. 

Toewijding en twijfel

Tomas is een van de twaalf leerlingen van Jezus. Hij is een trouwe leerling en volgt Jezus al drie jaar lang. Als het moet, wil hij Jezus volgen tot in de dood. 

De evangelist Johannes, de apostel der liefde, heeft oog voor Tomas. De drie andere evangelisten noemen Tomas alleen maar in het rijtje van de twaalf leerlingen van Jezus. Johannes daarentegen noemt zijn naam zeven (!) keer. Zou het zijn omdat Johannes de toewijding en twijfel van Tomas herkende? 

De naam Tomas betekent tweeling. Niet dat iets erop wijst dat hij er een van een tweeling is. Zijn naam verwijst naar zijn identiteit: een mens met twee zielen in zijn borst. Hij zou zich vast en zeker herkend hebben in het vraagteken en het uitroepteken achter ‘Alles komt goed?!’ Hij wil en zal Jezus volgen, maar waar dit alles op uitloopt en of alles wel goed komt? Misschien loopt de weg van Jezus wel dood in Jeruzalem. 

Eerst zien, dan geloven

De dood van Jezus heeft Tomas geschokt. Hij kan het niet opbrengen om kort na dit gebeuren aan te schuiven bij zijn collega's. Wellicht zit hij die avond alleen thuis. Gevangen in zijn eigen verdriet en rouw. Ik kan me er heel wat bij voorstellen. Soms is het leven zo rauw dat het je verbijstert en je meer dan genoeg hebt aan jezelf. 

Als Tomas die avond anderen hoort vertellen dat Jezus is opgestaan, kan hij het gewoonweg niet geloven. Hij maakt het niet mee. Kribbig antwoordt hij dat hij het eerst met zijn handen moet tasten voordat hij het kan geloven. 

Ik heb geen behoefte om Tomas weg te zetten als ongelovige. Ik weet niet of ik anders gereageerd zou hebben. 

Tomas staat niet alleen

Een week later is Tomas toch maar weer aangeschoven bij zijn collega’s. En Jezus laat het er niet bij zitten. Tot in detail beschrijft Johannes hoe Jezus Tomas opzoekt en een persoonlijke behandeling geeft. Jezus sluit Tomas niet buiten maar roept hem op om zijn handen in de wond in zijn zij te leggen, zodat ook hij kan geloven dat Hij leeft. 

Dit moment is prachtig verbeeld door de Italiaanse schilder Caravaggio. Het volle licht valt op de wond in de zij van Jezus en op Tomas die zijn ogen uitkijkt en met zijn vinger in de wond voelt. Een collega - Petrus? - stuurt zijn hand. Een derde leerling buigt zich om maar niets te missen. 

Caravaggio betrekt de andere twee er helemaal bij. Het kalende hoofd van de derde discipel weerspiegelt het hemelse licht. Tomas staat niet alleen. Hij staat voor allen die het uitroepteken en het vraagteken achter ‘Alles komt goed?!’ herkennen. 

Voor deze leerlingen heeft Jezus, zo vertelt Johannes, extra oog. Hij zoekt hen in het bijzonder op en zegt: kijk maar en voel maar. Pasen is met handen te tasten in de wond in de zij van Jezus. De plek waar een speer Hem doorboorde. 

Vinger op de zere plek

De Opgestane is te herkennen aan Zijn wonden. De Opgestane legt onze vinger op de zere plek, op de lijdensweg die Hij ging. Hij deelt ons leven, onze twijfel, ons falen, onze dood. Zijn lijden en dood zijn ‘het bewijs’ van Pasen. In de wond van Jezus is Pasen met handen te tasten. 

De opstanding van Jezus overschreeuwt twijfel, lijden en dood niet, maar zet het in het perspectief van de Levende die de dood van binnenuit overwint. Die achter ‘Alles komt goed?’ een uitroepteken zet! 

Pasen vraagt om geloof. Om moed om de vinger op de zere plek te leggen, in vertrouwen dat lijden en dood niet het laatste zijn. 

Zie ook het blog ‘Uitgestoken handen’ dat ds. René de Reuver schreef op verzoek van het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.

“Zoeken naar de verbinding”

“Ik ben ouderling voor ‘jeugd en gezin’ in een gemeente met een redelijk grote groep kinderen, een handvol tieners, en maar weinig jongvolwassenen en mensen tussen 40 en 60 jaar. Ik heb op mijn werk veel contact met jonge mensen, en ervaar daar hoe zij bezig zijn met zingeving. Ik voer vaak hele discussies over het geloof en de kerk. Het maakt niet uit dat ik wat ouder ben, als je je open en laagdrempelig opstelt en het gesprek aangaat, levert dat waardevolle gesprekken op. Die laagdrempeligheid kan de kerk ook helpen.

Daarnaast denk ik dat we in de kerk moeten zoeken naar de verbinding. De verbinding tussen jongeren en ouderen in de gemeente, want uiteindelijk vormen we met alle generaties samen één gemeente. En de verbinding tussen jongeren en bestaande momenten en activiteiten in de kerk. De laatste vijf jaar hadden we in onze gemeente geen specifieke activiteiten voor de jeugd meer. Maar we hebben wel een aantal nieuwe, jonge gezinnen in de gemeente. Een van die ouders heeft het initiatief genomen om tieners bij elkaar te brengen in een tienerdienst, zodat het niet ophoudt na de kinderdienst. Die tienerdienst vindt eens per maand plaats, en er komen zo’n zeven jongeren op af. Buiten de tienerdienst om zijn we op zoek naar momenten om de tieners ook op andere manieren te betrekken. Bijvoorbeeld bij de organisatie van bijzondere diensten, of door hen op de zondag van de tienerdienst de bloemen te laten bezorgen. Die gaan meestal naar oudere mensen. Mijn ervaring is dat zij het geweldig vinden als er een jong persoon voor de deur staat. Zo hopen we bij meer dingen aan te kunnen haken, je hoeft niet altijd iets nieuws te bedenken. Gewoon proberen, en dan kijken wat wel en wat niet werkt.”Judith Braam, jeugdouderling in de Protestantse Gemeente Vorden

“Interesse tonen en relaties opbouwen”

“Ik begeleid kerken die worstelen met jongeren die vertrekken. Ze willen graag wat doen om hen te behouden of weer in de kerk te krijgen. Ik probeer dat om te draaien in hoe ze betrokken kunnen blijven bij jongeren. In een korte training wil ik ze aanzetten om te kiezen voor een doelgroep waar ze voor willen gaan, aan te sluiten bij netwerken die er al zijn, en aan te haken op waar ze als kerk goed in zijn of een passie voor hebben. Als je als kerk wilt focussen op de 20+-groep en een passie hebt voor bijvoorbeeld klimaat, welke mensen heb je dan beschikbaar die dit met elkaar gaan verbinden? Laat daarnaast kleine initiatieven aansluiten bij grotere. Neem bijvoorbeeld de jongeren die van muziek houden mee naar het Gracelandfestival. Neem jongeren die van Taizé houden mee naar Taizé en organiseer door het jaar heen kleine initiatieven hieromheen. Ik hoorde over een moestuinproject van de Protestantse Gemeente Dronten, opgezet vanuit het initiatief #Durfte Pijl naar beneden Verder lezenMethode #Durfte verbindt jong en oud in de kerk op basis van gedeelde passie dat jong en oud in de kerk op basis van gedeelde passie met elkaar verbindt. Alle generaties werken in die moestuin, er wordt eten uitgedeeld en er wordt samen gegeten. Op zondagochtend wordt een aantal geloofsprincipes in de kerkdienst uitgewerkt, zoals zaaien en oogsten. 

Wat je als kerk in ieder geval moet doen is interesse tonen in jongeren en relaties opbouwen. Een jeugdwerker in Dordrecht had in coronatijd de beste tijd van haar leven. Ze was met jongeren gaan wandelen en had betere gesprekken gevoerd dan ooit. 

Ik ben best hoopvol als het gaat om kerk en jongeren, maar vind het ook spannend welke kerken het gaat lukken om aansluiting te vinden. Kerken van Mozaïek lukt dat vaak beter, zij staan dichter bij mensen en hebben een duidelijker identiteit. De Protestantse Kerk heeft wel een slag te maken.” Corjan Matsinger, religieus trendwatcher en jongerenwerker

“Plek bieden waar je zonder voorwaarden mag komen”

“In mijn gemeente komen ruim honderd kinderen en tieners. Het jeugdwerk is dankzij de jeugdouderling goed opgezet. We zien de laatste jaren wel dat jongeren vanaf 16 jaar minder of helemaal niet meer komen. Corona heeft die ontwikkeling geen goed gedaan. De jeugdouderling heeft een klankbordgroep verzameld van mensen die nadenken over wat goed jeugdwerk is. Momenteel gaat het over de vraag hoe we de 16-plussers kunnen blijven betrekken. Wat heeft deze groep nodig? Welke vragen stellen ze? En wat kunnen wij hen daarin bieden? Maar ook: op welk punt mogen we ze loslaten? We hebben bedacht dat we, net zoals ouderen worden bezocht, ook deze jongeren willen bezoeken. Zodra ze 16 worden, ga ik als jeugdwerker met hen in gesprek. Ik wil weten hoe het met hen gaat, hoe ze in hun vel zitten, in hun geloof, wat ze in de kerk vinden, en wat niet. Ik heb al mooie, persoonlijke gesprekken gehad. Wat ik niet verwacht had, is dat ze allemaal God zoeken. Maar ze vinden Hem niet alleen in de kerk. Als ik vertel dat God ook buiten de kerk naar mensen toekomt, dan hoor ik ze luisteren. Ik denk dat het een verademing voor ze is om dat in de kerk bevestigd te krijgen. 

Voor jongeren is het belangrijk dat de kerk hen ziet, luistert naar hun vragen en hun een plek biedt waar ze zichzelf kunnen zijn. En waar we op een laagdrempelige manier over de Bijbel en het evangelie spreken. Dat is in ieder geval wat de kerk te bieden heeft: een fijne plek waar je gewoon, zonder voorwaarden, mag komen. 

Bij de jeugdvereniging geef ik tieners een rol in verschillende commissies. In het verleden werd altijd veel voor hen geregeld, nu proberen we dat om te draaien. Dat geef hun een gevoel van verantwoordelijkheid: wij maken dit met elkaar. Ze worden er hartstikke enthousiast van.”Wieneke Hollebrandse, jeugdwerker in de wijkgemeente Marekerk in Leiden

Bekijk het studieonderzoek van Jurjen de Groot hier:

De wereld staat in brand. We zien beelden van vermoorde mensen op straat, een onafzienbare stroom van vluchtelingen trekt over de wereld, de schepping kreunt en steunt. 

Met Palmzondag begint de zogenaamde Stille Week, de week voor Pasen. Het zijn dagen die ons op een indringende manier stilzetten bij de weg van Christus, omdat ze aansluiten bij de laatste week die Christus doorbracht in Jeruzalem.

Het lijken twee gescheiden werelden. De tijd waarin we leven en alles wat zich daarin aan ons opdringt. En de wereld van het christelijk geloof, waarin we ons in stilte terugtrekken binnen de kerk om ons voor te bereiden op het Paasfeest.

Toch is die tegenstelling schijn. Christus komt juist midden in deze verwarde wereld en toont daarin Gods bewogenheid. 

Palmzondag

Palmzondag is de dag waarop we de intocht van Christus gedenken. Jezus wordt als koning binnengehaald in Jeruzalem. De mensen juichen Hem toe en zwaaien met palmtakken. Nu komt alles goed! Maar let op de manier waarop Jezus de stad binnenrijdt: op een ezel. Zonder wapens en paarden, kwetsbaar en weerloos. Het rijk van Christus is kennelijk heel anders dan de koninkrijken die we kennen, en zijn heerschappij anders dan die van menselijke heersers. 

Witte Donderdag

Op Witte Donderdag viert Christus het Pascha met zijn leerlingen. Daaraan voorafgaand gaat Jezus door de knieën om de voeten van zijn leerlingen te wassen. Opnieuw een beeld van zijn dienende liefde. Tijdens de Paasmaaltijd wordt de uittocht uit Egypte herdacht. Maar Christus verbindt die geschiedenis met zijn eigen levensweg. Door zijn lijden en dood ontstaat een nieuwe weg van vergeving en bevrijding. Daarom wordt in veel kerken juist ook op Witte Donderdag het avondmaal Pijl naar beneden Verder lezenHet sacrament van het Heilig Avondmaal gevierd.

Goede Vrijdag

Goede Vrijdag is de dag van het kruis. Golgotha laat een uitbarsting van geweld zien. Een rechtvaardig mens sterft aan de haat van mensen. In het klein zien we rond het kruis van Christus wat keer op keer gebeurt onder ons mensen. Opvallend genoeg probeert Jezus het geweld niet te sussen of te vermijden. Hij gebruikt op zijn beurt geen geweld om mensen tot overgave te dwingen. Hij draagt het diepste lijden en deelt zo in óns diepste lijden. Door Christus zijn we in schuld, ellende, ziekte en zelfs de dood niet meer overgelaten aan onszelf.

Stille Zaterdag

Op Stille Zaterdag gedenken we dat Christus in het graf ligt. Daar waar al het leven doodloopt. Nooit vergeet ik meer hoe een jonge vrouw in de gemeente waar ik dominee was op Stille Zaterdag zichzelf het leven benam. De wanhoop was haar te groot geworden. Dat is de wereld waarin wij leven. De wanhoop en dood maken zich nog steeds breed. Maar ook Christus is het graf binnengegaan – en Hij is er doorheen gegaan.

Want de Stille Zaterdag loopt uit op Pasen. Het graf is leeg, Christus is opgestaan. Dwars door de dood heen horen we: het komt toch goed. Er is nieuw leven, nieuwe hoop. Lof zij Christus!

Een gezegende stille week gewenst!

O diepe nacht die ons omringt,de wereld in uw duister dwingt,het licht van Christus kleurt de lucht,Hij komt, Hij jaagt u op de vlucht.

De aarde die in 't donker lag,komt in zijn zonlicht aan de dag.Alles krijgt kleur en glans en lichtin 't stralen van zijn aangezicht.

U Christus kennen wij alleen,U zoekt ons zingen, ons geween.Zie ons in eenvoud voor U staan,o Heer, neem onze harten aan.

Zoveel is zwart van kwaad en pijn.Maak door uw licht de wereld rein.O ster die in de hemel staat,verlicht ons met uw licht gelaat.

Aan God de Vader in zijn troon,en aan zijn eengeboren Zoon,zij met de Geest wiens troost ons leidt,de lof en eer in eeuwigheid.

(Lied 599)

Wie was Dietrich Bonhoeffer?

Dietrich Bonhoeffer (Breslau, 4 februari 1906 – Flossenbürg, 9 april 1945) was een vooraanstaand Duits kerkleider, theoloog van de Belijdende Kerk, en betrokken bij de samenzwering tegen Hitler. 

Wanneer hoorden we voor het eerst van hem? 

In de jaren 30 was het maar een enkeling die deze destijds heel jonge theoloog opmerkte en zijn boek Navolging las. Onze landgenoot W.A. Visser ’t Hooft leerde hem eind jaren 30 in zijn functie bij de oecumenische beweging kennen en had ook in de oorlog contact met hem. Kort na de oorlog bracht hij een klein gedenkboek over hem uit. 

Bonhoeffer is in ons land pas echt opgemerkt in de jaren 50, toen in 1952 eerst zijn boekje Gemeinsames Leben (‘Leven in gemeenschap’) en daarna in 1956 zijn gevangenisbrieven Widerstand und Ergebung (‘Verzet en overgave’) in vertaling uitkwamen. In 1964 verscheen Nachfolge (‘Navolging’) en in de loop der jaren werden diverse andere werken vertaald, het laatst de Ethik (‘Aanzetten voor een ethiek’) in 2012 en Schöpfung und Fall (‘Schepping en val’) in 2020. 

Waarmee is hij bekend geworden?

Bonhoeffer is bij een breder publiek bekend geworden omdat hij betrokken was bij de voorbereidingen voor de aanslag op Hitler van 20 juli 1944, en als gevolg daarvan net voor het einde van de oorlog in concentratiekamp Flossenbürg terechtgesteld werd. In 1969 verscheen de eerste grote studie over Bonhoeffers leven en denken in ons taalgebied. G.Th. Rothuizen schreef over Bonhoeffers leven en denken Aristocratisch christendom, met als ondertitel ‘Over Dietrich Bonhoeffer: Leven-verzet-ecumene-theologie’. Het jaar daarna publiceerde J. Sperna Weiland Het einde van de religie. Verder op het spoor van Bonhoeffer, een boek over Bonhoeffers brieven van voorjaar 1944. In die brieven schreef Bonhoeffer dat de tijd van de ‘religie’, die voor God alleen plaats heeft aan de randen van het leven, voorbij was. Sperna Weiland schetste Bonhoeffer als een voorloper van de God-is-dood-theologie van die tijd. Teksten van Bonhoeffer uit diezelfde periode, waarin een klassiek-christelijke visie en een persoonlijke vroomheid naar voren kwamen, bestempelde hij als overblijfselen van een voorbije fase.

Inmiddels is deze kijk op Bonhoeffer gedateerd en wordt die door niemand meer gedeeld. De scheiding tussen de ‘nieuwe’, ‘visionaire’ Bonhoeffer van het ‘einde van de religie’ en de ‘oude’, ‘vrome’ Bonhoeffer is een construct. In een brief aan zijn pasgeboren neefje Dietrich Bethge van mei 1944 schreef hij dat het aankwam op ‘bidden, doen wat rechtvaardig is onder de mensen en wachten op het verlossende woord’. Met dat laatste bedoelde hij dat ‘de grote woorden van de Bijbel en de christelijke traditie’ weer zouden gaan spreken, zo, dat het gelaat van de aarde eronder verandert en zich vernieuwt. Hij neemt geen afscheid van de Bijbel en de christelijke traditie, maar hoort in het evangelie een boodschap die mensen aanspreekt en perspectief biedt om verantwoordelijk voor God en de mensen hun weg te gaan.

Wat kunnen we met zijn gedachtegoed?

Bonhoeffer past niet in een schema van traditioneel of modern, behoudend of vooruitstrevend, op-de-samenleving-gericht of naar-binnen-gekeerd. Dankzij vertalingen van veel van zijn werken – ook preken! – is het mogelijk om je op (bijbel)kringen te laten inspireren door de manier waarop Bonhoeffer tegenstellingen overbrugde en de eenheid en heelheid van het leven voor Gods aangezicht liet zien. Kritisch voor ons vandaag is hij vooral daarin, dat hij niet uit was op een ‘authentiek’ leven waarin hij ‘het verschil maakte’, maar zich door de nood van mensen uit zijn baan liet brengen en de uitdagingen waarvoor hij kwam te staan niet uit de weg ging.

Zien we de doorwerking van zijn gedachtegoed ergens terug?

Bonhoeffer is waarschijnlijk de meeste bekende theoloog van de 20e eeuw. Overal inspireert hij mensen. Een heel duidelijk voorbeeld daarvan is de strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Toen Bonhoeffer in 1930-1931 een jaar in New York studeerde, werd hij lid van een ‘zwarte’ gemeente, en ervoer direct wat discriminatie op grond van ras of huidskleur concreet betekende en hoe het ‘werkte’. Dat maakte dat hij in 1933 meteen doorzag wat de maatregelen van het nazi-regime tegen de joden betekenden, en protest aantekende. Daarmee werd hij een inspiratiebron voor christenen in Zuid-Afrika in hun strijd tegen apartheid. 

BoekentipBiografie Dietrich Bonhoefferdoor Ferdinand Schlingensiepen