Waarom juist dit bijbelboek?

“Dat heeft alles te maken met ons jaarthema ‘Van U is de toekomst’. Veel mensen maken zich zorgen om de toekomst en vragen zich af of de kerk nog toekomst heeft. Het is goed om samen deze zorg te bespreken en in Bijbels perspectief te zien. De toekomst is niet aan ons, maar aan God alleen, van Hem die is, die was en die komt (Openbaring 1:4). Openbaring geeft ons een inkijkje in Gods toekomst.”

Wat is de link tussen Advent en Openbaring?

“Openbaring is een echt adventsboek. Het gaat over God die komt, die door het oordeel heen Zijn mensen en Zijn wereld redt. De wereldgeschiedenis staat in het teken van de belofte 'Alles maak ik nieuw' (Openbaring 21:5). Met de geboorte van Jezus is dit nieuwe van God zichtbaar geworden. De 'eerste komst' van Jezus in Betlehem zet de toon voor Zijn 'tweede komst' aan het einde der tijden.”

Welke gedeelte spreekt u het meeste aan?

“Wat mij altijd ontroert is Openbaring 7: een blik in de hemel met de ontelbare schare uit alle volken, de stammen van Israël voorop, en alle tijden - over diversiteit gesproken! -, en de dieren die een en al aanbidding zijn voor God en voor het Lam (Jezus). Zij komen uit de verdrukking en loven en prijzen God - hemelse liturgie waar ook de dieren in meedoen!” 

Hoe ziet u die toekomst voor u?

“Openbaring helpt me om het op een bepaalde wijze voor me te zien, al is het in beeldtaal. Het jaarthema vat het voor mij krachtig samen: Van U, God, Christus, is de toekomst. 

Een tekst die mij ook verder helpt is 1 Korintiërs 13:12, waar Paulus zegt: Nu, in dit leven, kijken we als het over de dingen van God en dus over de toekomst gaat, in een wazige spiegel. Straks, in Gods grote toekomst, zullen we Hem zien van aangezicht tot aangezicht! De verrassing staat ons dus nog te wachten.” 

Wat kunnen we leren voor deze tijd?

“Openbaring is geen puzzelboekje met verborgen route van de toekomst, maar een troostboek in beeldtaal voor aangevochten volgelingen van Jezus. Uiterst kritisch voor iedereen die meent de dingen naar eigen hand te kunnen zetten: de keizer, andere machthebbers, maar ook christenen die meer vol zijn van zichzelf dan van Christus. Het is bemoedigend en troostend voor mensen die weten van 'het beest', maar toch geloven dat de toekomst aan God is. Openbaring is als het ware een profetisch stripboek dat het verlangen naar Gods toekomst aanwakkert. Zie de slotzin: 'Ja, Ik kom spoedig!' Amen. Kom, Heer Jezus! (Openbaring 22:20)

Kalender bestellen

U kunt een gratis exemplaar van de adventskalender aanvragen via petrus.protestantsekerk.nl/adventskalender. Als u als kerk uw gemeenteleden een kalender cadeau wilt doen, bestelt u deze via petrus.protestantsekerk.nl/kalenderbestellen. Vanaf 2 exemplaren kost de kalender 1 euro per stuk.

Scriba ds. René de Reuver heeft zelf ook meegeschreven aan de dagelijkse overdenkingen in de adventskalender 'In een ander licht'. 

Lees meer over materialen voor Advent en Kerst 2021:

Het is mooi om op regelmatige basis met verschillende generaties na te denken over geloof en zingeving. Thuis en in de kerk. Goede en aansprekende materialen kunnen helpen om met alle generaties dit gesprek te oefenen. Onderstaande materialen zijn daarbij behulpzaam.

• Met de creatieve werkvorm Op reis met Ruth ontdekken kinderen en volwassenen het bijbelverhaal over Ruth en Noömi. Er kan ook een kliederkerkviering aan gewijd worden. Tevens geschikt om rond dankdag, dit jaar op 3 november, te organiseren.
• ‘Leer & Leef’ en ‘Follow Me’, catechesemethoden van de HGJB, hebben ook vragen en opdrachten voor thuis. Zo komt het gesprek van de jeugdgroep of catechisatie terug in het gezin. 
• Het spel Het Goede Verhaal van Jong Protestant brengt gezinnen met elkaar in gesprek over bijbelverhalen. Bekende en onbekende bijbelverhalen komen langs. 
• Met de werkvorm Time travel to the future gaan tieners in gesprek met diverse generaties uit de kerk om te ontdekken wat hun visie is op de toekomst en duurzaamheid. 
• Voorleven van de HGJB is gespreksmateriaal voor opvoeders dat helpt om na te denken over de plek van opvoeding, zingeving en geloof in hun gezin. 
• Deze gesprekskaartjes helpen om als ouders en kinderen op een laagdrempelige manier in gesprek te gaan. Ze nodigen uit om iets te delen uit je leven. Geschikt voor kinderen vanaf 4 jaar. 
• Op de website MijnKerk staan interessante blogs over opvoeding en ouderschap in het dagelijks leven, direct gericht op ouders en verzorgers. Ga naar Relaties & Opvoeden > Kinderen, schrijf je in voor de nieuwsbrief of volg MijnKerk op Facebook of Instagram.

Nu er groepen Afghaanse vluchtelingen en evacués naar Nederland komen kunnen kerken ook hier helpen om deze mensen op te vangen. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) verwacht zelfs een tekort aan opvangplekken (Friesch Dagblad, 26-08-2021). Wat kunt u doen?

Kerk in Actie heeft, in contact met COA en Takecarebnb, de volgende tips: 

1. Bied Afghaanse vluchtelingen logeerplekken aan 

Via takecarebnb.org kunt u nu ook Afghaanse vluchtelingen die al door de procedure zijn een logeerplek aanbieden voor drie maanden. Takecarebnb maakt gebruik van de logeerregeling van COA. Maar u kunt ook andere asielzoekers opnemen die al door de procedure zijn, om de AZC’s te ontlasten.

2. Help bij noodopvanglocaties - geef een warm welkom

Op de noodopvanglocaties in Zoutkamp, Heumensoord en Zeist kunnen kerken hun activiteiten bekend maken. Dit geldt ook voor de overige AZC’s met noodopvang die nog zullen komen. Wacht u even tot de eerste levensbehoeften (eten, onderdak) door COA zijn geregeld, en de quarantaineperiode is afgelopen en overleg daarna met de locatiemanager over het geven van een 'warm welkom': taallessen, fietslessen, welkomstmaaltijden, culturele bijeenkomsten.

3. Stel gebouwen beschikbaar voor tijdelijke opvang

Hebt u kerken of andere gebouwen die leegstaan of nauwelijks worden gebruikt, (bv. door covid-19) en geschikt kunnen worden gemaakt voor grootschalige opvang of kleinschalige opvang van minderjarige jongeren, bespreek dan met uw College van Burgemeester en Wethouders en/of met het COA of hier vluchtelingen kunnen worden ondergebracht. 

In het algemeen geldt: overleg in uw kerkelijke gemeente en stem uw plannen goed af met gemeente en COA. We willen er zijn voor iedereen, ongeacht zijn of haar afkomst, religie, geaardheid of geslacht. 

“Wat je voor de minsten hebt gedaan, heb je voor Mij gedaan.” (Mattheüs 25, vs. 40)

Bid mee voor Afghanistan:

1. Vraag adventskalender 2021 gratis aan

Dit jaar staat in de Petrus-adventskalender het bijbelboek Openbaring centraal. Bij elke dag is een korte overdenking beschikbaar, aangevuld met gebeden, liederen en gespreksvragen.  U kunt een gratis exemplaar aanvragen via petrus.protestantsekerk.nl/adventskalender

De kalender bestellen voor uw gemeenteMisschien wilt u als kerk uw gemeenteleden verrassen met een kalender. Vanaf twee en meer exemplaren kost de kalender 1 euro per stuk en is deze te bestellen via petrus.protestantsekerk.nl/kalenderbestellen

2. Gratis kerstmagazine en adventsslinger

Van de eerste adventszondag tot en met Kerst komt de Protestantse Kerk via Kerk in Actie samen met u in actie voor vluchtelingenkinderen in Griekenland. Vier weken lang volgen we hun verhalen en leven we met hen mee, zowel thuis als in de kerk. In het gratis kerstmagazine komen de verhalen van vluchtelingenkinderen dichtbij. U kunt gratis meerdere exemplaren bestellen om op de eerste adventszondag aan uw gemeenteleden uit te delen. Bij dit kerstmagazine zit een adventsslinger met elke dag een nieuw stukje van het verhaal van een vluchtelingenkind. Vraag het magazine gratis aan

3. Organiseer een Geef licht-concert

Tijdens advent en Kerst kunt u samen met Zingen in de Kerk/Koren in de kerk een event organiseren. Dit event bestaat uit een concert of optreden, gegeven door artiesten die verbonden zijn aan Zingen in de kerk/Koren in de kerk. Kijk hier welke artiesten er meedoen.

Met dit concert of optreden organiseert u niet alleen een mooi event, u vraagt ook aandacht voor de schrijnende situatie van vluchtelingenkinderen in Griekenland. Om dit extra kracht bij te zetten kunt u een vluchtelingentent bestellen. Een vluchtelingentent is misschien wel hét symbool voor de uitzichtloze vluchtelingenproblematiek in Griekenland. Daarom is een vluchtelingentent ook het centrale element in de kerstcampagne. Als gemeente kunt u zo’n tent bestellen, in combinatie met een concert van Zingen in de Kerk of een sponsor-tentenkamp voor tieners. Vraag een Geef licht-concert aan

4. Organiseer een sponsor-tentenkamp voor tieners

U kunt de vluchtelingentent ook bestellen voor een sponsor-tentenkamp voor tieners. Door bijvoorbeeld een dag en nacht in hun eigen tenten rond de vluchtelingentent te bivakkeren en zich daarvoor te laten sponsoren, komen tieners (en/of andere gemeenteleden) in actie voor kinderen op de vlucht. Om dit goed te organiseren ontvangt u van ons een uitgebreid stappenplan. Bestel een vluchtelingentent voor uw sponsoractie

5. Doe mee met de huis-aan-huiscollecte

Van 22 t/m 27 november (week 47) organiseert Kerk in Actie een landelijke huis-aan-huiscollecte voor vluchtelingenkinderen in Griekenland. Duizenden collectanten gaan in meer dan 600 plaatsen in Nederland deur aan deur collecteren. U kunt ook meedoen als collectant of coördinator in uw wijk of dorp. Informatie en aanmelden op kerkinactie.nl/huisaanhuiscollecte. 

6. Liturgisch bloemschikken

De bloemschiksuggestie in de brochure ‘Liturgisch bloemschikken voor Advent & Kerst 2021’ is geïnspireerd op het thema van de kerstcampagne van Kerk in Actie - ‘Geef licht’. Vanaf begin november kunt u de nieuwe brochure downloaden via protestantsekerk.nl/bloemschikken.

7. Organiseer kerstwandeling of lichtjestocht

Een kerstwandeling of lichtjestocht is een laagdrempelige manier om mensen te laten kennismaken met het kerstverhaal uit de Bijbel. De organisatie vergt de nodige tijd. In de ideeënbank vindt u een draaiboek, tips en voorbeelden om een lichtjestocht in uw gemeente te organiseren.

8. Kerstengelproject: omzien naar elkaar

In deze tijd is er meer dan ooit behoefte aan verbinding, saamhorigheid en zorg voor elkaar. Een engelenproject voorziet in die behoefte. In heel veel plaatsen zijn diverse kerken, stichtingen en verenigingen voorgaande jaren actief geweest met engelenprojecten. 

Dit idee en anderen suggesties staan in de digitale ideeënbank. Zoals een aantal ideeën om een kerstmusical te organiseren, maar ook een beschrijving om zelf kaarsen te maken. 

9. Van kindernevendienstproject tot kerstchallenge

De weken voor Kerst zijn een mooie tijd om wat extra’s te doen met de kinderen en jongeren in de gemeente. Jong Protestant heeft een overzichtspagina gemaakt van kindernevendienstprojecten, kerstmusicals en andere advents- en kerstactiviteiten.

In de adventsperiode kunt u met uw jeugdgroep (10 tot 16 jaar) weer een spannend kerstspel spelen: de Kerstchallenge 2021. Meer informatie volgt.

10. Bestel een gratis cd of kleurboek als kerstgroet

Vanaf half oktober kunt u via daaromkerst.nl weer een gratis kerstcd bestellen. Dit jaar heeft u de keuze uit vier verschillende cd’s van onder andere Stef Bos, Edsilia Rombley en Elly & Rikkert. Ook kunt u een gratis kleurboek van Rainbow de duif bestellen. Gemeenten kunnen ook cd’s of het kleurboek stellen om uit te delen aan gemeenteleden. Vanaf 2 of meer exemplaren kost dat slechts 2,50 euro per stuk. 

De informatie in dit artikel wordt steeds aangevuld, naarmate er meer advents- en kerstmaterialen ter beschikking komen en besteld kunnen worden.

Bekijk ook de themapagina:

Bij kliederkerk wordt bewust een verbinding gemaakt tussen geloof en het dagelijkse leven. Door met elkaar te praten over hoe het bijbelverhaal van betekenis kan zijn voor het eigen leven, maar zeker ook door te doen en te ervaren. Bijvoorbeeld door een spel bij het bijbelverhaal van de Israëlieten die door de Jordaan trekken. Je ontdekt dat je elkaar nodig hebt om de overkant te bereiken, en ervaart zo de verbinding met de boodschap ‘iedereen is belangrijk'. Bij het samen eten vormen de pannenkoeken die gebakken worden niet een extraatje maar een onderdeel van de kliederkerkviering. Gewone mensen brengen hun dagelijkse vaardigheden en bezigheden in de viering in. Kliederkerk sluit zo aan bij waar de praktijk van alledag ook door gekenmerkt wordt: door (familie)relaties, door het samen optrekken van ouderen en jongeren, door het gebruik van alle zintuigen. 

Kliederkerk verbindt zo het dagelijks leven en het geloof expliciet aan elkaar. 

TipLees en bekijk hoe je tijdens kliederkerk geloof en het dagelijks leven bij elkaar kunt brengen. Bespreek vervolgens eens met de andere organisatoren van kliederkerk waar jullie de koppeling zien tussen geloof en dagelijks leven in jullie eigen kliederkerkprogramma. Waar zou deze koppeling nog sterker naar voren kunnen komen?

Geloven thuis 

Kliederkerk vindt in een gemeente gemiddeld zes tot acht keer per jaar plaats, het zijn ‘events’, geen regelmatige praktijk. Hoe kun je als kliederkerkteam stimuleren dat mensen God ook in hun dagelijks leven betrekken? Wanneer je denkt aan geloven thuis, denk je misschien als eerste aan samen zingen of samen bijbellezen. Dit zijn mooie manieren om als gezin bezig te zijn met het geloof en met God. Zo wordt het geloof onderdeel van het dagelijks leven. 

Er zijn meer manieren. Is bij kliederkerk aandacht besteed aan zorgen voor elkaar, schrijf dan met het gezin kaartjes om uit te delen in het verzorgingshuis in de buurt. Wat je samen als gezin bij kliederkerk hebt ontdekt, breng je thuis in de praktijk. Dat is de kracht van kliederkerk: kinderen en (groot)ouders beleven samen de kliederkerkviering en kunnen thuis samen verder met deze ervaring. Bijvoorbeeld door dat dansje nog eens samen te doen, dat ene verhaal nog eens terug te lezen of samen aan de slag te gaan met die diaconale actie. 

VraagKen je een voorbeeld van deelnemers die thuis aan de slag zijn gegaan met een onderdeel van jullie kliederkerk (een lied, een verhaal, een diaconale actie)?

God in het alledaagse

God is nooit ver weg, ook niet wanneer je als gezin na de kliederkerkviering niet expliciet activiteiten onderneemt om met je geloof bezig te zijn. God is niet alleen aanwezig als we uit de Bijbel lezen, zingen of bidden, Hij wil zijn in ons geklieder van het dagelijkse leven. Wie zijn zintuigen gebruikt, ontdekt Hem dwars door het geklieder heen. Dat is zichtbaar in bijbelverhalen en ook nu nog in levens van mensen. Als kliederkerkteam kun je mensen die onbekend zijn met het christelijk geloof helpen om de zintuigen te oefenen, en omgekeerd je eigen zintuigen te laten verrassen door de ontdekkingen van deelnemers. 

In het boek Liturgie van het alledaagse van de Anglicaanse priester Tish Warren wordt beschreven hoe je God herkent in allerlei alledaagse dingen. Bijvoorbeeld in het opmaken van je bed of het uitruimen van de vaatwasser. Je schept orde in de chaos van het beddengoed zoals God orde schiep uit de chaos in het begin van de tijd. Zo’n ritueel als je bed opmaken herinnert je eraan dat God werkt vanuit de chaos van het leven. Misschien net zoals je hebt ontdekt tijdens een kliederkerk over de schepping. Door tijdens een kliederkerkviering de koppeling te zoeken en ervaren tussen God, bijbelverhalen en het dagelijks leven, kunnen mensen thuis tijdens diezelfde ervaring iets van God herkennen. Zo geef je mensen handvatten mee om geloof ook thuis vorm te geven. 

OpdrachtZie jij God terug in het dagelijks leven? Probeer eens een dag bij te houden waarin je iets van God herkende. 

Verbinding met geloven thuis

Hoe help je deelnemers deze verbinding te maken?

• Maak gebruik van bijbelverhalen waarin zichtbaar wordt dat God zich liet zien in het dagelijkse leven. Zoals de gelijkenis waarin Jezus de menigte vertelt over het koninkrijk van God en daarbij verwijst naar de dankbaarheid van een vrouw die haar verloren munt terugvond (Lukas 15: 8-10). Of het verhaal van Jezus die een Samaritaanse vrouw aanspreekt over levend water waar je geen dorst meer van krijgt, terwijl zij water aan het putten is (Johannes 4: 7-26). 

• Stimuleer deelnemers thuis verder aan de slag te gaan met het thema door concrete ideeën aan te reiken. Dat kan bijvoorbeeld door als team de deelnemers na een kliederkerk over de schepping zelf een challenge mee te geven, zoals: probeer als gezin eens tijdens een wandeling zo veel mogelijk afval te verzamelen, en deel een foto van jullie verzamelde afvalzakken in de groepsapp. 
• Bekijk of jullie extra materiaal aan de deelnemers kunnen uitdelen, zoals een kliederkerk thuis-programma of -boekje. De vaste onderdelen van kliederkerk - samen ontdekken, samen vieren en samen eten - komen in het materiaal naar voren. Ander materiaal kan natuurlijk ook. Bekijk of het materiaal aansluit bij de ontdekkende en open houding van kliederkerk. 
• Laat ook ruimte voor twijfel. Bij kliederkerk mogen mensen zelf ontdekken wat ze meenemen uit het bijbelverhaal. Dat is voor iedereen anders. Misschien willen mensen (nog) niet direct het geloof thuis beleven, ook daar is ruimte voor. 

Meer weten? Lees Kliederkerk naar buiten gericht 

Kliederkerk thuis

De Protestantse Kerk ontwikkelde ‘kliederkerk thuis’, materiaal voor mensen thuis die niet bekend zijn met geloofspraktijken, aansluitend op kliederkerk. Open, laagdrempelig en creatief. In ‘kliederkerk thuis’ worden mensen aangemoedigd om samen de Bijbel te lezen, te zingen en te bidden, en wordt steeds de verbinding gemaakt tussen geloof en het dagelijks leven. Op kliederkerk.nl vind je verschilende kant-en-klare thuisprogramma’s. Ook vind je verschillende boekjes om aan gezinnen uit te delen om thuis mee aan de slag te gaan. 

God is aanwezig in het rommelige van het dagelijks leven. Kliederkerk is een afspiegeling van dat alledaagse leven: rommelig, een beetje chaotisch, en samen met anderen iets van God ontdekkend. Zo kunnen mensen ontdekken wat het betekent om Jezus te volgen als leerling. Dat is de kracht van kliederkerk!

Direct naar de themapagina:

Update naar aanleiding van persconferentie 14 september: een advies volgt op maandag 20 september 2021. Zie hier het advies dat het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) op vrijdag 17 september heeft gepubliceerd.

• Print of maak een pdf van dit document door toetscombinatie ctrl p in te drukken. Kies vervolgens onder 'Bestemming' de juiste printer of 'opslaan als pdf'.
• Het verdient aanbeveling dat in ieder kerkgebouw een exemplaar van dit protocol en van het daarop gebaseerde gebruiksplan aanwezig zijn vanwege mogelijke controle door de gemeente.

Basisregels

Vanaf zaterdag 26 juni kan in kerkdiensten 100% van de capaciteit aan vaste zitplaatsen gebruikt worden voor zover hierbij 1,5 meter afstand tussen de kerkgangers aangehouden wordt. Voor elk kerkgebouw kan op deze manier een maximaal aantal kerkgangers worden bepaald.

In lijn met het advies van de overheid is samenzang ook weer mogelijk. Wel benadrukt de werkgroep zingen dat ventilatie een belangrijk punt van aandacht blijft. 

Kort samengevat:

• openingsplan van de overheid is leidend
• kerkdiensten: maximaal aantal mensen dat op anderhalve meter mogelijk is
• groepen buiten: geen beperking
• huwelijken: bij een huwelijksvoltrekking geldt ook dat 100% van de capaciteit op 1,5 meter afstand gebruikt mag worden. Gasten houden onderling 1,5 meter afstand en hebben een vaste zitplek.
• uitvaarten: 100% van de capaciteit op 1,5 meter afstand mag gebruikt worden. Mensen houden onderling 1,5 meter afstand en hebben een vaste zitplek.

Let op: deze voorschriften kunnen worden bijgesteld. Het is van belang dat u de maatregelen vanuit de overheid blijft volgen. De richtlijnen van de Protestantse Kerk worden daar voortdurend op aangepast. 

Gebruiksplan

Voordat een gemeente kerkelijke activiteiten - zoals erediensten - hervat, moet er een gebruiksplan worden opgesteld. Dit protocol biedt hiervoor een belangrijk handvat, tegelijkertijd is het niet allesomvattend. De situatie in iedere gemeente en elk kerkgebouw is tenslotte anders. Daarom is het gebruik van gezond verstand van evengroot belang.

Voor alle activiteiten geldt dat hierbij de voorschriften van het RIVM inzake hygiëne, afstand, kwetsbare personen e.d. in acht worden genomen. Deze maatregelen zijn te vinden via rijksoverheid.nl. 

PreambuleHet is de bedoeling dat per gemeente de onderstaande aandachtspunten worden ingevuld c.q. beschreven zoals dit binnen uw lokale context passend is. 

1. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het opstellen van een gebruiksplan naar aanleiding van dit protocol. 
2. Het gebruiksplan van de gemeente geldt voor alle activiteiten in en rond het kerkgebouw.
3. Uitgangspunt is dat het helder en hanteerbaar is voor alle kerken, predikanten, werkers in de kerk, vrijwilligers en bezoekers. 
4. Predikanten, werkers in de kerk, vrijwilligers en bezoekers houden zich aan de voorschriften van het RIVM. 

De eredienst

Voor en na de kerkdienst 

• Aanstellen coördinatoren: Voor iedere viering dienen één (of meer) coördinator(en) te worden aangesteld. Deze coördinatoren zien toe op de maatregelen die getroffen zijn. Zij geven aan waar mensen wel/niet mogen zitten of lopen. Overweeg deze personen hesjes Pijl naar beneden Verder lezenMondkapjes en anderhalve meter materiaal in Protestantse Kerk huisstijl te geven zodat zij duidelijk herkenbaar zijn.Let op: er dient bij de ingang van de kerk één persoon (coördinator) te staan die mensen begroet en eventueel vraagt naar de gezondheid. Mensen met coronagerelateerde klachten mogen de kerk niet bezoeken. Daarnaast is het van belang dat de coördinatoren ook duidelijk aangeven hoe een en ander werkt bij de garderobe: waar kunnen de jassen worden opgehangen, hoeveel mensen kunnen dit gelijktijdig doen, enz.
• Voorkomen overschrijden maximaal aantal kerkgangers: Zorg ervoor dat het aantal toegestane aanwezigen niet wordt overschreden. Reserveren Pijl naar beneden Verder lezenOver registratie en reserveren voor het bijwonen van kerkdiensten kan bijvoorbeeld als volgt:- Mensen melden zich aan bij een contactpersoon in de gemeente. Deze houdt het aantal bij tot het maximum bereikt is. - Aanmeldingen lopen tot een bepaald moment, bijvoorbeeld tot vrijdagavond 20.00 uur. Er wordt vervolgens geloot uit de aanmeldingen. De mensen die zijn ingeloot zijn krijgen een uitnodiging. - Nodig mensen uit op wijkniveau, leeftijdscategorie of achternaam.
• Binnenkomst en uitgang van het kerkgebouw: Geef duidelijk aan welke ingangen, welke looproutes, welke uitgangen worden gebruikt. Zorg voor desinfecterende middelen bij ingang en bij toiletten. Denk na over het al dan niet gebruiken van garderobes.
• Gebruik overige ruimtes in en rondom kerkgebouwen: In het gebruiksplan dienen ook alle overige ruimtes in en rond het kerkgebouw te worden opgenomen. Ook voor het gebruik van deze ruimtes zijn de voorschriften van het RIVM van toepassing. 
• Hygiëne/reinigen: Besteed in het gebruiksplan afzonderlijke aandacht aan hygiëne en veiligheid: stel een reinigingsplan op voor het kerkgebouw en de nevenruimtes (door wie, hoe vaak). Bijzondere aandacht is noodzakelijk voor keukens en sanitaire voorzieningen. Wat betreft het reinigen van het kerkgebouw/de kerkzaal is het belangrijk dat wordt vastgelegd hoe de kerkzaal wordt gereinigd. Denk aan afnemen van stoelen/banken, deurklinken, lessenaar, microfoons, enz. Ook goede ventilatie is belangrijk.
• Gebruik toiletten: Het bezoek aan het toilet in de kerk moet tot een minimum beperkt worden. Toiletten dienen na afloop van iedere kerkdienst te worden schoonmaakt. Zorg voor zover mogelijk voor extra reinigingsmiddelen zoals hygiënedoekjes die bezoekers kunnen gebruiken voor deurklinken en toiletbrillen.

De kerkzaal 

Inrichting en gebruik kerkzaal: Uitgangspunten bij het inrichten en gebruik van de kerkzaal zijn: 

• Tussen kerkgangers dient anderhalve meter afstand gewaarborgd te worden. 
• Huisgenoten mogen bij elkaar zitten. Onder een huishouden verstaat het RIVM echtgenoten, geregistreerde partners of andere levensgezellen en ouders, grootouders en kinderen, voor zover zij op één adres wonen. Woongroepen, tehuizen en studentenhuizen vormen dus niet één huishouden.
• Voor iedere kerkganger dient helder te zijn waar hij/zij kan zitten. Geef dit duidelijk aan. 
• Er dienen voor iedere viering één (of meer) coördinator(en) te worden aangesteld die toezien op de maatregelen die getroffen zijn en aangeven waar mensen wel/niet mogen zitten of lopen. Overweeg deze personen ook hesjes te geven zodat zij duidelijk herkenbaar zijn.

Verder is bij het inrichten en gebruik van de kerkzaal belangrijk dat: 

• Rekening gehouden wordt met het maximum aantal mensen dat aanwezig mag zijn;
• Aandacht gegeven wordt aan looppaden/routes;
• De eerste plaats naast het gangpad niet gebruikt wordt als de gangpaden te smal zijn. Mochten er losse stoelen zijn, dan kunnen stoelen worden verwijderd zodat de gangpaden de juiste afmeting krijgen;
• Bij het gebruik van bovengalerijen dienen de zitplaatsen in ieder geval op anderhalve meter afstand te zijn van de (voor)zijde van de galerij die uitziet op de kerkzaal, zodat kerkgangers hieronder een veilige zitplaats kunnen bezetten;
• Alle betrokkenen in de eredienst (voorgangers, lectoren, ouderlingen, muzikanten, kosters, enz.) ook tijdens de dienst de anderhalve meter afstand bewaren. Neem bij voorkeur de lessenaar af als een andere persoon deze gebruikt tijdens de eredienst; 
• Het gebruiksplan de procedure voor het verlaten van het kerkgebouw beschrijft. Laat de procedure uitvoeren door de daarvoor aangewezen coördinator. Geef bijvoorbeeld aan welke rij als eerste de kerkzaal kan verlaten, zo mogelijk via verschillende uitgangen. Vermijd elkaar kruisende stromen, bij het inkomen/verlaten van de kerk, en bij garderobes en toiletten. 
• Indien nodig met markeringen aangegeven wordt hoe en waar mensen kunnen wachten voordat zij de kerk in kunnen; 
• In het gebruiksplan ook afspraken opgenomen worden over het reinigen van de kerkzaal na afloop. Denk hierbij aan deurklinken, lessenaars, spreekstoel, microfoons, stoelen/ banken, enz. 

Overige ruimtes: Sluit ruimtes die niet gebruikt worden af om te voorkomen dat mensen hier ongevraagd naar binnen gaan. 

De kerkdienst In en rond de kerkdienst is er nog een aantal aspecten waarmee rekening gehouden dient te worden, zoals: 

• Gemeentezang: In lijn met het advies van de overheid is samenzang ook weer mogelijk. Wel benadrukt de werkgroep zingendat ventilatie een belangrijk punt van aandacht blijft. 
• Kinderopvang, kindernevendienst, jeugdwerk: zie protocol voor het jeugdwerk.

Bijzondere vieringen en bediening van sacramenten 

Bediening van sacramenten

• Avondmaal: dit kan gevierd Pijl naar beneden Verder lezenModeramen over vieren Avondmaal in corona-tijd worden mits aan alle voorschriften wordt voldaan. Dat betekent een bekertje per persoon en het brood afnemen van een schaal in plaats van aanreiken.
• Doop: Alhoewel de anderhalve meter afstand tussen mensen leidend is en blijft, kan een voorganger vanaf 1 juni bepaalde liturgische handelingen Pijl naar beneden Verder lezenVanaf 1 juni: meer nabijheid bij bepaalde liturgische handelingen mogelijk verrichten zonder deze afstand te handhaven. Het gaat om dopen, bevestiging van ambtsdragers, huwelijks (in)zegening en ziekenzalving. 
• Zegenen: Alhoewel de anderhalve meter afstand tussen mensen leidend is en blijft, kan een voorganger vanaf 1 juni bepaalde liturgische handelingen verrichten zonder deze afstand te handhaven. Het gaat om dopen, bevestiging van ambtsdragers, huwelijks (in)zegening en ziekenzalving.

Als uw gemeente er voor kiest om de doop en/of zegenen te verrichten zonder anderhalve meter afstand te handhaven, dan moet dit worden opgenomen in het gebruiksplan.Overige diensten als huwelijksdiensten, belijdenisdiensten, bevestigingsdiensten van predikanten en/of kerkenraadsleden, rouwdienstenBij een huwelijksvoltrekking geldt ook dat 100% van de capaciteit op 1,5 meter afstand gebruikt mag worden. Gasten houden onderling 1,5 meter afstand en hebben een vaste zitplek.Bij uitvaarten geldt ook dat 100% van de capaciteit op 1,5 meter afstand gebruikt mag worden. Mensen houden onderling 1,5 meter afstand en hebben een vaste zitplek.

Wel is het van belang dat in het gebruiksplan specifiek aandacht wordt gegeven aan deze diensten. Daarbij is het vermijden van lichamelijk contact extra belangrijk. Denk daarbij aan: 

• Zegenen (zie onder kopje 'bediening van sacramenten') 
• Het feliciteren of condoleren zonder fysieke aanraking;
• De aanwijzingen van de uitvaartleider bij rouwdiensten; hij of zij is via de uitvaartbranche geïnformeerd. 

Bijeenkomsten anders dan kerkdiensten

Specifieke aanwijzingen voor bijeenkomsten anders dan kerkdiensten, zoals

• De dagelijkse voortgang van het gemeentewerk door de kerkenraad, colleges, werk- en taakgroepen
• JeugdwerkVoor jeugd tot 18 jaar hoeft onderling geen 1,5 m afstand te worden gehouden. De leiding dient wel 1,5 m afstand te houden. Zie ook protocol jeugdwerk op jongprotestant.nl.
• Groepswerk (bijvoorbeeld kringenwerk, activiteiten in het kader van vorming en toerusting etc.)
• De verkiezing van predikanten en de voorbereiding van deze verkiezing
• De verkiezing van ouderlingen en diakenen en de voorbereiding van deze verkiezing
• De bemiddeling in conflicten (door bijvoorbeeld visitatie en/of classispredikant)
• Kerkelijke rechtspraak

Wanneer een bijeenkomst anders dan een kerkdienst alleen in fysieke vorm gehouden kan worden, roepen we gemeenten dringend op zich te conformeren aan de maatregelen van de landelijke overheid. Ook voor deze bijeenkomsten gelden de richtlijnen van het RIVM en dit protocol.

Voor gemeentebijeenkomsten die nodig zijn om een predikant of andere ambtsdragers te verkiezen, adviseren wij om deze te organiseren in aansluiting op de kerkdienst. 

Voor al deze activiteiten geldt dat ze, waar het het gebruik van het kerkgebouw betreft, moeten voldoen aan de richtlijnen in het gebruiksplan. Ook voor externe huurders van het kerkgebouw gelden deze richtlijnen. Voor bijeenkomsten in de thuissituatie gelden de algemene richtlijnen van het RIVM.

Slotbepaling

Dit protocol is in opdracht van het moderamen opgesteld door de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland en ter informatie voorgelegd aan het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO).Voor vragen kunt u contact opnemen met dienstenorganisatie, via (030) 880 18 80 of een mail naar info@protestantsekerk.nl. Voor actuele informatie en praktische toepassingen kunt u de website van de Protestantse Kerk raadplegen: protestantsekerk.nl/corona.

Wilt u met anderen ervaringen uitwisselen over hoe uw gemeente omgaat met de coronamaatregelen? Ga naar de Facebookgroep 'Kerk-zijn in tijden van corona'. Deel hier uw ervaringen zodat we van elkaar kunnen leren.

“Ik wilde graag aandacht besteden aan mensen met dementie en hun naasten”, vertelt een predikant me. “Dus heb ik hen afgelopen zondag simpelweg benoemd in de voorbeden.” Met een verbaasd gezicht vertelt hij: “Prompt kwamen er na afloop drie mensen naar mij toe die ermee te maken hebben. Terwijl ik hen daarover eerder nooit heb gehoord!”

Dementie is nog steeds een taboe. Er wordt niet gemakkelijk over gesproken. “Mensen gaan denken dat je gek bent”, zei een vrouw me eens. Dus zei ze er maar niks over, ook niet in haar kerk. Dat is anders bij andere ziektebeelden, heeft de predikant van de voorbeden ervaren: “Als iemand kanker heeft of een andere aandoening, hoor ik dat vaak direct na de diagnose, of zelfs nog in de onderzoeken daarvoor.” 

Veelvoorkomend

Naar schatting zijn er bijna 300.000 mensen met dementie in Nederland, en zullen dat er in 2040 een half miljoen zijn. Omdat Nederland vergrijst, net als de kerk, zal ook in uw gemeente dementie steeds meer voor gaan komen. Bij dementie denken veel mensen meteen aan het verpleeghuis. Maar wist u dat 70 procent van de mensen met dementie thuis woont? Dat betekent dat een deel hiervan nog steeds de kerkdiensten, activiteiten of groepen zal bezoeken.

Extra aandacht 

Op 21 september is het Wereld Alzheimerdag. Het is een mooi en goed moment om extra aandacht te besteden aan dementie in uw gemeenschap en zo het gesprek open te breken. Dat kan op verschillende manieren:

• Door in kerkdiensten mensen met dementie en hun naasten in de voorbeden te benoemen. Of door een oud, bekend lied te zingen, speciaal voor deze groep mensen. Zingen is heel belangrijk voor mensen met dementie, in het bijzonder de oude, bekende liederen.
• Door een bezinnende avond over dementie te organiseren, zoals een lezing of een gespreksavond.
• Door met de kerkenraad na te denken over het blijven betrekken van mensen met dementie in uw gemeenschap, bijvoorbeeld door hen te blijven bezoeken of hun talenten in te zetten (kijk eens naar het project DemenTalent).
• Door een gespreksgroep voor naasten van mensen met dementie op te zetten (kijk eens op wzh.nl/zininmantelzorg voor gratis materiaal).

Vergeet hen niet

Er zijn allerlei manieren te bedenken om rond Wereld Alzheimerdag extra aandacht te besteden aan mensen met dementie en hun naasten. Daarbij is het belangrijkste: vergeet hen niet. Het is essentieel om mensen met dementie zo lang mogelijk betrokken te laten zijn. Immers: zij doen er nog steeds toe en behoren tot het lichaam van Christus. Zij zijn onderdeel van de gemeenschap. Al gaan zij vergeten, zij mogen nooit worden vergeten!

Iedere maand biedt Protestantsekerk.nl een podium aan de opinie van iemand uit de kerk. Stuur uw bijdrage van maximaal 550 woorden naar tips@protestantsekerk.nl. Mocht uw bijdrage geplaatst worden, dan neemt de redactie contact met u op.

Geloven in Spangen is onder andere actief met wijkdiners, zwemlessen voor vrouwen, vieringen en huisgroepen. Daarbij is de gemeente actief betrokken bij de start van een nieuwe pioniersplek in een nabijgelegen buurt.

Zelfstandig worden

Waarom wil Geloven in Spangen meer zelfstandigheid? In het Nederlands Dagblad zei pionier Nico van Splunter daarover: "We wilden zelf verantwoordelijkheid dragen voor de keuzes die we maken. Geloven in Spangen is een ander type kerk dan onze moedergemeente van de Pelgrimsvaderskerk. Wij wilden graag doorgroeien en verder met pionieren. Nu is vanuit Geloven in Spangen een wijk verderop een nieuwe pioniersplek ontstaan. Financieel zijn we al een jaar of vijf niet meer afhankelijk van de Pelgrimsvaderskerk. We willen volwaardig onderdeel zijn van de Protestantse Kerk en tegelijk zelfstandig zijn, zodat we niet eerst goedkeuring van een andere kerkenraad hoeven vragen als we een besluit willen nemen.” 

Minder regels

Sinds het synodebesluit van juni 2019 is het mogelijk dat nieuwe, missionaire vormen van kerk-zijn binnen de Protestantse Kerk verder kunnen gaan als zelfstandige kerngemeente. Dit is een nieuwe rechtsvorm voor initiatieven bij wie het niet goed past om een reguliere (wijk)gemeente te worden maar die wel behoefte hebben aan meer zelfstandigheid en die tegelijk voluit onderdeel willen zijn van de Protestantse Kerk. 

Voor een kerngemeente zijn minder regels van toepassing en er gelden minder vereisten. Zo hoeft er bijvoorbeeld geen apart college van diakenen of college van kerkrentmeesters te zijn. Deze mogelijkheid ontstond na een uitgebreid onderzoek onder pioniersplekken naar verbeterpunten die nodig zijn voor hun verdere ontwikkeling. In 2018 en 2019 is daarover meermaals overlegd in de generale synode en tijdens diverse bijeenkomsten in het land. Dit monde uit in de nota 'Mozaïek van kerkplekken' waarover de synode op 22 juni 2019 positief besloten heeft.

Tijdens de vergadering van de generale synode in september 2021 heeft deze kerngemeente zich gepresenteerd aan de synodeleden. De presentatie vond nu pas plaats, doordat er door de coronacrisis de afgelopen maanden geen fysieke vergadering van de generale synode heeft plaatsgevonden.

Eerste publicatie van dit bericht: juni 2020Update: september 2021

Stellingen

Gerben van Dijk, voorzitter van de projectgroep die de nota samenstelde, presenteerde de brochure. “De toekomst van het kerkgebouw is niet alleen het domein van de kerkrentmeesters, maar gaat de hele kerkenraad aan.” Hij benadrukt dat het belangrijk om op tijd over dit onderwerp te beginnen. “Wacht niet tot het water aan de lippen staat, want dan ben je alleen nog maar heel veel tijd kwijt bent aan het vinden van de uitgang. Organiseer op tijd creativiteit en doe het niet alleen.”

Hij peilde de volgende stellingen onder synodeleden. Ze konden stemmen met rode en groene kaarten. 

1. Ik maak me geen zorgen over de toekomst van ons kerkgebouw. We zijn financieel gezond. De meningen van de synodeleden zijn hier fifty/fifty verdeeld. 
2. Ons kerkgebouw is bestemd voor het houden van erediensten. Ander gebruik van de kerkzaal is ongepast.Het merendeel van de synodeleden is het hier mee oneens.
3. Als ik een uitnodiging krijg van de lokale overheid voor overleg over een kerkenvisie, dan ga ik niet, want ik wil niet dat de overheid zich met ons kerkgebouw bemoeit. Synodeleden zijn het hier niet mee eens. Ze zouden zeker wel op de uitnodiging ingaan. 
4. Ik vind dat ons dorp / onze buurt mee mag praten over de toekomst van ons kerkgebouw. De meerderheid van de synodeleden is het hiermee eens. 
5. Ik ben huiverig voor multifunctioneel gebruik. In de praktijk werkt het vaak niet. Een kleine meerderheid van de synodeleden is hier huiverig voor. 
6. Ik zou wel eens met een expert willen praten over de mogelijkheden van ons kerkgebouw. Een meerderheid van de synodeleden zouden dit graag willen.

Visie op religieus erfgoed

Aanleiding voor deze bezinning is het volgende:

• Binnen de Protestantse Kerk is het besef gegroeid dat bij het ontwikkelen van een toekomstvisie op kerkgebouwen de focus niet zozeer moet liggen op het afstoten van kerkgebouwen maar veeleer op zinvol gebruik en hergebruik. Zo is er een toenemende aandacht voor de betekenis van dorpskerken als hart van de gemeenschap, de waarde van monumentale stadskerken en voor het gezamenlijk gebruik van kerken met andere (verwante) organisaties.
• De overheid stimuleert het lokaal ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie op religieus erfgoed (gezamenlijk: de burgerlijke overheid én kerkgenootschappen). Achterliggende gedachte van de overheid is dat hiermee voorkomen kan worden dat monumentale kerkgebouwen in verval raken of bij het afstoten bestemmingen krijgen die onvoldoende passen bij de monumentale aard of het eigen karakter van de kerken.

Met name de laatste ontwikkeling maakt het noodzakelijk dat gemeenten zelf een beknopte visie kunnen formuleren op de toekomst van hun kerk(gebouwen). Want  alleen dan zijn ze goed toegerust om mogelijke ontwikkelingen het hoofd te bieden, en zijn ze een zinvolle gesprekspartner voor de burgerlijke overheid en andere kerkgenootschappen in hun gemeente. Deze nota is bedoeld om als Protestantse Kerk in Nederland een beeld te schetsen waar een dergelijke visie uit zou kunnen bestaan. Daarmee is meteen het belangrijkste doel van deze nota gedefinieerd. 

Maar ook los van het ontwikkelen van een lokale ‘kerkenvisie’ is het voor gemeenten van de Protestantse Kerk van belang om een langetermijnvisie te ontwikkelen op het gebruik en het beheer van hun kerkgebouwen. Dat geeft de meeste ruimte het kerkgebouw op een betekenisvolle manier in te zetten voor de doelstellingen van de gemeente, en het voorkomt dat (uiteindelijk) alleen financiële motieven de basis vormen voor besluiten.

Verschillende aspecten van het kerkgebouw

Aan de hand van de nota kunnen gemeenten reflecteren op de volgende aspecten van het kerkgebouw.

• De theologische invalshoek helpt om te bepalen: hoe kijken we als gelovigen aan tegen de betekenis van ons kerkgebouw?
• De kerkelijke invalshoek helpt om te bepalen: hoe kijken we aan tegen een kerkgebouw als ‘middel’ om de doelstellingen van onze gemeente te verwezenlijken?
• De maatschappelijk invalshoek helpt om te bepalen: welke betekenis heeft ons kerkgebouw voor ons dorp, onze buurt of onze stad? Welke verantwoordelijkheid hebben wij (daarom) voor het beheren en bewaren van dit erfgoed? Maar ook: welke kansen geeft dit voor gezamenlijk gebruik, het maken van verbinding tussen kerk en omgeving, en het delen van verantwoordelijkheid?

De lokale kijk op de perspectieven bepaalt uiteindelijk de speelruimte van het desbetreffende kerkgebouw.

Diaken Boersma (classis Fryslân) vraagt zich wel af hoe ver je moet gaan met het investeren in kerkgebouwen. “Straks is er geen geld meer voor predikant of kerkelijk werker?” Gerben van Dijk: “Ik begrijp goed wat we zeggen. Vroeger zeiden we ook ‘mensen gaan voor stenen’. Nu zeggen we ‘die gebouwen kunnen een kans zijn voor de kerk van de toekomst’. Ik hoop van harte dat gemeenten dit gesprek met elkaar gaan voeren.”

De opmerkingen en vragen van synodeleden worden verwerkt in de definitieve versie. Die versie zal aangeboden worden aan gemeenten.

Download hier het synoderapport:

Na de bespreking van het rapport Geroepen en gezonden op 12 juni 2021 legt het moderamen in deze notitie een voorstel voor de aanpak van het vervolg voor, waarin de besluiten van juni en de peiling die onder leden van de generale synode is gehouden zijn verwerkt.

Synodeleden spreken hun waardering uit voor het voorgestelde proces, maar stellen ook kritische vragen over of de probleemstelling nog wel helder in beeld is en het proces niet te ver uitwaaiert. De scriba herinnert de synodeleden er echter aan dat ze zelf - in een vorige vergadering - gevraagd hebben om een bredere ambtsvisie. Tegelijkertijd stelt hij hen gerust dat er alleen over de ambtstheologie gesproken gaat worden met betrekking tot wat er noodzakelijk is om huidige uitdagingen op te lossen. 

De Reuver: “We spreken over ambtstheologie aan de hand van de vragen die er spelen en het moet een oecumenisch verantwoorde visie zijn. Daar moeten we ons wel toe beperken, zodat we meters kunnen maken.” Om er enigszins lachend aan toe te voegen: “Je kunt over de ambtstheologie namelijk bijna eindeloos spreken.”

Zorgvuldigheid door gefaseerde besluitvorming

Het moderamen geeft in de notitie aan dat ze beseft dat de uitwerking en concretisering van de ambtsvisie te fundamenteel en veelomvattend is om in korte tijd tot definitieve besluitvorming te komen. “Het vraagt om een zorgvuldig proces waarin voldoende tijd en ruimte is voor consultatie van alle betrokken partijen en voor participatie en bijsturing door de generale synode bij het nemen van cruciale wissels.” Daarom stelt het moderamen een gefaseerde aanpak en besluitvorming voor.

Fase 1: Inhoudelijke verdieping In deze fase vindt er verdere verdieping van de ambtsvisie plaats en wordt er nader (praktijk)onderzoek gedaan naar de beleefde praktijk van gemeenten en kerkelijk werkers. In november 2021 wordt de generale tussentijds geïnformeerd over de voortgang en tijdens de generale synode van april 2022 worden de uitkomsten van de ‘werkgroep vervolg ambtsvisie’ en de ‘werkgroep onderzoek’ ter bespreking en besluitvorming aangeboden.

Fase 2: Verschillende beroepsprofielenMede op basis van de voorgaande fase worden mogelijke beroepsprofielen voor de dienaar des Woords opgesteld en deze worden ter besluitvorming voorgelegd aan de generale synode van november 2022. De ambtsvisie wordt ook betrokken op wat dit betekent voor de kerkelijk werkers die geen dienaar des Woords worden.

Fase 3: Concretisering en uitwerkingDe praktische uitwerking en verdere concretisering vindt plaats in verschillende werkgroepen. Om een goede aansluiting te garanderen tussen de uitwerkingsvraagstukken, de ambtsvisie en de beroepsprofielen, worden de werkgroepen al eerder gefaseerd opgestart. Tijdens de generale synode van april 2023 wordt een samenhangend rapport voorgelegd ter besluitvorming.

Voorgeschiedenis

De generale synode heeft op 12 juni 2021 de ambtsvisie, zoals verwoord in het het rapport ‘Geroepen en gezonden’ aanvaard als uitgangspunt voor haar beleid en verdere visieontwikkeling. Naar aanleiding hiervan zijn synodeleden - middels een brief - uitgenodigd hun visie te geven op allerlei vragen betreffende de uitwerking van het besluit. De reacties van de synodeleden- vragen, suggesties, bevestigende opmerkingen - zijn verwerkt in de vervolgnotitie die vandaag aanvaard is.

Download hier:

‘Onderweg naar morgen’ is een initiatief van de stichting Hart voor Barendrecht. De stichting ondersteunt projecten die de onderlinge verbondenheid in Barendrecht bevorderen en wordt mogelijk gemaakt door tien kerken van verschillende denominaties.

Drijvende kracht

Marijke Roodnat, lid van het ‘kernteam filmproject’ van Hart voor Barendrecht, is een van de drijvende krachten achter ‘Onderweg naar Rome’. “Ons filmproject is vorig jaar Kerst ontstaan. Onze jaarlijkse kerstwandeling door Barendrecht - met vaak wel 800 deelnemers - kon niet doorgaan door corona. We vatten het idee op om een film te maken, zodat mensen het kerstverhaal online konden kijken. Dat werd ‘Terug naar Nazareth’, die we in drie weken met elkaar hebben gerealiseerd. De film is via ons YouTubekanaal heel goed bekeken.” 

In de Veertigdagentijd zouden Barendrechtse kerken via stichting Hart voor Barendrecht meedoen met de Passion40daagse van Zingen in de Kerk. “Ook dat concert kon uiteindelijk niet doorgaan door de coronamaatregelen”, vertelt Marijke. Daarom ontstond het idee voor het maken van een nieuwe film. ‘Onderweg naar Rome’ moest dat worden, waarin de apostel Paulus - via flashbacks uit diverse bijbelverhalen - de boodschap van het evangelie vertelt. Marijke: “Het doel van de film is het evangelie verkondigen, maar ook om te laten zien hoe dat goede nieuws hier en nu nog steeds springlevend is. We kozen Paulus als verteller omdat de komst van het evangelie naar Europa bij hem begon.” 

Samen verbonden

De opnamen voor de film waren in Barendrecht. “Als locatie kozen we bijvoorbeeld de Dorpskerk, maar ook een schip van de scouting.” Ruim 40 vrijwilligers werkten mee. Het was niet moeilijk om die te vinden. “Mensen hadden veel zin om dingen te ondernemen, dat was lange tijd niet mogelijk”, vervolgt Marijke. “Op deze manier konden ze toch kleinschalig aan de slag. Iedereen genoot ervan dat dit met mensen uit verschillende kerken werd gedaan. Samen ben je verbonden in Christus, dat is heel waardevol en enthousiasmerend!”

Het script, het camerawerk, de montage, de regie: alles werd uitgevoerd door Barendrechters. Ook maakten ze kleding voor diverse rollen. “Geweldig om al die bevlogenheid te zien”, vertelt Marijke. “De welwillendheid om mee te werken was er gewoon. Er zijn veel uren in gaan zitten, maar het resultaat mag er zijn! Het mooiste moment is als je ziet wat het resultaat is geworden. Deze film smaakt naar meer!”

‘Onderweg naar Rome’ is te bekijken op het YouTubekanaal van de stichting Hart voor Barendrecht.

Bekijk hier de trailer van de film:

hartvoorbarendrecht.nl

KRO-NCRV maakt dit tv-programma in samenwerking met de Protestantse Kerk in Nederland. Inspirerende voorgangers, verstilde kerkgebouwen en hoopgevende initiatieven van kerkleden: dat zijn de ingrediënten van iedere uitzending. De voorganger richt een korte meditatie en een zegenwens tot de kijker. Daarnaast is te zien hoe kerkleden hun geloof in de praktijk handen en voeten geven. Elke uitzending wordt afgesloten met een bijzondere vertolking van een kerklied. 

Aflevering 1: Utrecht - Van U is de ToekomstPetrus in het land start het nieuwe seizoen vanuit een speciale plek in Utrecht. Nu werk en scholen weer opgestart zijn vertelt ds. René de Reuver wat het betekent om vanuit het perspectief ‘van U is de toekomst' aan de slag te gaan. 

In de kerk in Woensdrecht wordt er voor de kerkdienst met servies gesmeten om uiteindelijk van de scherven gezamenlijk iets moois te maken, en vanuit Duitsland ontdekken we hoe hoogleraar radioastronomie en astrodeeltjesfysica Heino Falcke, spreker van de Protestantse Lezing 2021, naar de toekomst kijkt.

Volgende afleveringen komen onder meer uit Franeker, Ameland, Schiedam en Urk.

De KRO-NCRV maakt dit tv-programma met steun van de Protestantse Kerk in Nederland. Petrus in het land, vanaf zaterdag zaterdag 11 september wekelijks om 17.10 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.

De verontrustende rapporten en onderzoeken over het klimaat raken de kerk in het hart. De aarde en de kosmos zijn immers geen neutrale werkelijkheden. De Bijbel spreekt over schepping: het is Gods werk. Iedereen die onder de indruk raakt van de schoonheid van de aarde en het firmament kent de verwondering over dat alles. In de brief aan de Romeinen adresseert Paulus: ‘de onzichtbaarheid van God wordt zichtbaar in Zijn werken’. Je proeft in al die schoonheid en grootsheid Gods werk. Het is een geschenk van God. Het is Zijn ‘werkstuk’. 

God verheugt zich in Zijn schepping, al vanaf het begin. Telkens weer constateert de Schepper in Genesis 1: ‘En zie het was goed’, tof, veelbelovend. Ook in de psalmen vind je die vreugde van God over Zijn schepping terug. ‘Uw handtekening staat prachtig onder heel de wereld’ luidt de verdichting van Psalm 8 in Psalmen voor nu. En Psalm 104 roept de zangers van dit lied op om zo met de schepping om te gaan dat God zich kan verheugen in Zijn werken. 

Wat doen wij als wij de aarde uitputten, als de biodiversiteit in rap tempo afneemt, als we de aarde misbruiken in plaats van verzorgen en tot bloei brengen? ‘We hebben veel meer genomen dan onze planeet kan verdragen’, aldus de verklaring van de kerkleiders. Zij wijzen er tevens op dat dit heeft geleid tot toenemende ongelijkheid en onrecht. 

In Genesis 1 krijgt de mens de opdracht de aarde te bewaren en te bewerken. Die opdracht is ook een geschenk, geen recht. We spelen een rol in de toekomst van deze aarde. Het hoort bij de kern van ons gelovig mens-zijn dat we eerbiedig en zorgvuldig omgaan met wat God ons toevertrouwt. De aarde is niet ons bezit dat we kunnen gebruiken zoals we willen. Wij mensen zijn niet de heer van de schepping.

Toch wordt deze zorg voor de aarde in de kerk soms weggezet als iets van hobbyisten. Deze aarde zal immers ooit vergaan, we kunnen ons beter richten op wat blijft en op ons eeuwig heil. Het oordeel voltrekt zich toch wel, zo is dan de gedachte.

Over Maarten Luther gaat het verhaal dat hij ooit schreef: ‘Als ik zou weten dat morgen de wereld vergaat, plant ik vandaag nog een appelboom.’ Daaruit spreekt een ander besef: zolang deze aarde bestaat ben ik geroepen om te doen wat ik kan, voor God, mijn naaste en Gods goede schepping. Gelovigen worden geroepen om kleine en grote stappen te zetten in een levensstijl die past bij de eerbied voor de schepping, juist omdat zij de Heer van de schepping kennen. We verwachten een nieuwe aarde. Deze verwachting maakt ons niet onverschillig ten opzichte van de huidige aarde maar scherpt onze verantwoordelijkheid aan. Dat is waarom Luther, al was het op de laatste dag, met vreugde een appelboom zou planten. 

Op de muren van een zaal in het landelijk dienstencentrum van onze kerk staat Micha 6:8 uitgeschreven: ‘Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de HEER van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God.’ Dit bijbelwoord is een voortdurende herinnering aan onze opdracht, ook ten opzichte van de schepping. Juist hierin komt het aan op onze toewijding en inzet voor het kunstwerk van Gods handen, voor Zijn schepping. Dat is niet kosteloos. Het is onze gezamenlijke prioriteit, nu en in de toekomst.

In dit overzichtsartikel is te lezen wat de Protestantse Kerk tot nu toe over dit onderwerp heeft gezegd en gedaan:

Wie kent ze niet: de witte, plastic tenten. Die ‘s zomers de warmte niet tegenhouden, en ‘s winters de kou niet. Waar duizenden vluchtelingenkinderen noodgedwongen in opgroeien. Tijdens de komende kerstcampagne staat zo’n tent symbool voor de schrijnende vluchtelingenproblematiek waar Kerk in Actie aandacht voor vraagt. Gemeenten kunnen een gratis tent aanvragen als zij een concert of een sponsoractie voor tieners organiseren.

Concert

Gemeenten kunnen in de adventsperiode via Zingen in de Kerk, het eventlabel van de Protestantse Kerk, een (gratis) concert aanvragen en zo het werk voor vluchtelingenkinderen in Griekenland steunen. Ruim twintig artiesten staan klaar om te worden geboekt voor een bijzonder event. Het aanbod is breed: van Rob Favier tot de Urker Zangers en Gerald Troost. Ook voor kinderen en tieners zijn er diverse artiesten en groepen beschikbaar. Om de boodschap van het project te ondersteunen, kunnen gemeenten de vluchtelingentent bestellen. Zij bepalen - in overleg met Kerk in Actie of de artiest - zelf hoe zij de tent tijdens het concert inzetten. De tent kan ook de dag(en) voor of na het concert worden gebruikt, bijvoorbeeld op het kerkplein. Bijgeleverd wordt een pakket met aankleding en invulling waarmee bezoekers van de tent kennis kunnen maken met de verhalen van vluchtelingenkinderen. Gemeenten kunnen zo breed aandacht vragen voor de situatie waarin zij zich bevinden.

Sponsoractie voor tieners

Om samen met tieners in actie te komen voor vluchtelingen, heeft Kerk in Actie een sponsoractie rond de vluchtelingentent uitgewerkt. Tieners - andere gemeenten zijn natuurlijk ook welkom - bouwen daaromheen een eigen tentenkamp en bivakkeren hier een een dag(deel) en nacht. Familie, vrienden en bekenden kunnen hen sponsoren. Gemeenten die een tentenkamp willen organiseren, ontvangen hiervoor uiteraard een uitgebreide beschrijving. 

Magazine Geef licht! met adventsslinger

Een ander onderdeel van de kerstcampagne van Kerk in Actie is het minimagazine Geef licht! Dit magazine, dat gemeenten gratis in meerdere exemplaren kunnen aanvragen en op eerste adventszondag kunnen uitdelen, staat alles over vluchtelingenkinderen in Griekenland en wereldwijd. Bij het magazine zit een kaartenslinger om op te hangen. Deze slinger vertelt de verhalen van vier vluchtelingenkinderen en helpt gemeenteleden om op een bijzondere manier met hen mee te leven. Vanaf advent kunnen gemeenten elke zondag in de dienst één van de kinderen van de slinger ‘in the picture’ zetten. Hiervoor zijn materialen en liturgiesuggesties beschikbaar. Uiteraard is de collecte op kerstavond of Eerste Kerstdag ook voor het werk van Kerk in Actie in Griekenland.

Lees alles over de kerstcampagne van Kerk in Actie en het bestellen van de vluchtelingentent, het magazine Geef licht! en andere materialen.

Bijbel en duurzaamheid

Ds. René de Reuver, scriba generale synode: "Al in het eerste bijbelboek lezen we dat God de aarde en alles wat daarop leeft schiep en zag dat het goed was. De eerste opdracht van God aan de mens is om deze aarde te bewerken en te bewaren. Zoals te lezen in Psalm 104: zouden wij niet zo met de aarde om moeten gaan dat de Schepper blij en trots kan blijven op Zijn kunstwerk?" 

Lees hier zijn hele betoog:

De Bijbel omschrijft deze wereld en de ons omringende kosmos als schepping van God. De mens is daarvan een onderdeel, hij staat niet los of zelfs tegenover de schepping, maar is zelf schepsel. Dat betekent dat de mens niet maar kan doen wat hij wil met de aarde, de dierenwereld en de grondstoffen. Als in Genesis 1 en in Psalm 8 gezegd wordt, dat deze aarde aan de mens wordt toevertrouwd, dan is dat niet om naar willekeur te gebruiken. Zie hierover: Sam Janse e.a. Eenvoudig leven Pijl naar beneden Verder lezenNieuw: bijbelstudieboekje rond zorg voor de schepping en sociale gerechtigheid, pag. 14-17.

Actief op het gebied van kerk en duurzaamheid

• Lokale kerkenHonderden lokale kerken dragen het label ‘Groene kerk’, omdat zij actief aan de slag zijn met duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en het vergroenen van de eigen gemeenschap.
• GroeneKerkenVanuit de overtuiging dat geloof en verduurzaming alles met elkaar te maken hebben stimuleert GroeneKerken geloofsgemeenschappen om concrete stappen te zetten in verduurzaming, onder meer via een uitgebreide toolkit. GroeneKerken organiseert regelmatig activiteiten waarin ontmoeting en het uitwisselen van ervaringen een belangrijke rol spelen. GroeneKerken wil geloofsgemeenschappen in hun kracht zetten om recht te doen aan en zorg te dragen voor Gods schepping.
• GroengelovigKerk in Actie en GroeneKerken zijn beide partners van ‘Groengelovig’ dat in 2019 en 2021 het grootste christelijke duurzaamheidsevent van Nederland organiseerde. 
• Kerk in Actie ondersteunt verschillende landbouwprojecten om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Onder andere in Bangladesh, Indonesië, Kameroen en Oeganda. Ook is Kerk in Actie betrokken bij het restoration fund of faith based social services and religious infrastructure van de MECC (Middle East Council of Churches) in Syrië. 
• Act AllianceKerk in Actie is onderdeel van ACT Alliance. Via ACT Alliance EU komt Kerk in Actie op voor klimaatgerechtigheid, via doelgerichte lobby en advocacy. De armen en meest kwetsbaren dragen het minst bij aan opwarming van de aarde maar worden er het hardste door getroffen. 
• Werkgroep Klimaat & Geloof De Werkgroep Klimaat & Geloof is een initiatief van Milieudefensie, de Raad van Kerken, GroeneKerken, Groene moslims, NieuwWij, Protestantse Kerk Amsterdam, A Rocha, Micha Nederland, Laudato si-werkgroep Nederland, Netwerk Katholieke vrouwen en Kerk in Actie.

Tijdlijn

In 2005 besprak de generale synode de nota ‘Zorgen om de landbouw’. Er werd besloten de nota 'Accra's appel' en 'Zorgen om de landbouw' te aanvaarden als oproep om in gehoorzaamheid aan Jezus geloofskeuzen te maken ten aanzien van de omgang met de aarde en met elkaar. Deze geloofskeuzen vormden het uitgangspunt voor het gesprek binnen de gemeenten, voor de gesprekken van de kerk met de overheid, wetenschap en relevante organisaties, en voor de inbreng van de delegatie naar de 9e assemblee van de Wereldraad van Kerken (14-23 februari 2006) in Porto Alegre.

Kerkenraden, predikanten en kerkelijk werkers werden opgeroepen om nadrukkelijk oog en oor te hebben voor de sociale problemen die boeren, tuinders en andere werkers in de agrarische sector kunnen ondervinden. Daarnaast werden leden van de kerk gewezen op hun verantwoordelijkheid als consument en opgeroepen tot een christelijke levensstijl, waarin de zorg voor de aarde en de ander richtinggevend is. Kerkenraden, predikanten en kerkelijk werkers werden opgeroepen hier in prediking en toerusting aandacht aan te geven.

In november 2006 en 2007 sprak de kleine synode over duurzaam beleggen. Er werd besloten om een vertaling te maken van de Accra-verklaring (verbond voor economische en ecologische gerechtigheid) naar het beleggingsbeleid. Voortaan moeten de beleggingen voldoen aan duurzaamheidscriteria en wordt Oikocredit in de portefeuille opgenomen als een ‘ethische’ investering. 

In 2009 richtten Kerk in Actie en ICCO het FairClimateFund op dat - samen met partners - klimaatprojecten financiert en implementeert die de CO₂-uitstoot en ontbossing verminderen, en de leefomstandigheden voor mensen in ontwikkelingslanden verbeteren. De dienstenorganisatie compenseert een deel van haar CO₂-uitstoot via het FairClimateFund. 

In maart 2010 sprak de kleine synode opnieuw over duurzaam beleggen. Het staande beleid werd geëvalueerd. Het beleid werd gecontinueerd en de belegging in Oikocredit verhoogd.

Vanuit een opdracht van de synode startte Kerk in Actie in 2011 ‘Kerk en Klimaat’. Het eerste project was ‘Windenergie op kerkelijke grond’, een door de overheid gesubsidieerde poging om windturbines te plaatsen op daarvoor geschikte locaties die in het bezit zijn van lokale kerken. Er werd een netwerk opgebouwd van lokale kerken en milieuorganisaties. De reeds bestaande werkgroep ‘Kerk en Energie’ kreeg hierdoor een nieuwe impuls. Daarnaast zorgde ‘Kerk en Klimaat’ voor de toolkit ‘duurzaam kerkbeheer’. 

Ook in 2011 werd GroeneKerken opgericht, een samenwerkingsverband van Tearfund en Kerk in Actie. Tegenwoordig is ook de Maatschappij van Welstand bij GroeneKerken betrokken. Er zijn nu (september 2021) 328 groene kerken en 15 groene moskeeën bij GroeneKerken aangesloten. In november 2011 stond het thema duurzaamheid - op de Dag van de Duurzaamheid - opnieuw op de agenda van de generale synode. Na een presentatie over duurzame kerkelijke initiatieven in binnen- en buitenland ontvingen de synodeleden een douchetimer. Volgens de notulen werd deze presentatie - of was het het cadeautje? - met applaus ontvangen.

Vanaf 2012 worden er bijna jaarlijkse GroeneKerkendagen georganiseerd om lokale kerken te inspireren en stimuleren op het gebied van duurzaamheid. Vanaf 2019 worden deze dagen georganiseerd onder de vlag van Groengelovig. 

In 2015 presenteerde Paus Franciscus de encycliek ‘Laudato si’. In deze encycliek roept hij 'alle mensen van goede wil' op om met respect en eerbied om te gaan met de aarde en de armen. Economie, politiek, maatschappij en ook de kerk moeten gericht zijn op het behoud van de schepping, op het verbeteren van de levensomstandigheden van de zwaksten en op het welzijn van de generaties die na ons komen. Ook in protestantse gemeenten heeft deze encycliek veel invloed.

Op initiatief van de Wereldraad van Kerken vond ook in 2015 de eerste oecumenische klimaatpelgrimstocht plaats naar de Klimaattop in Parijs. Pelgrims overhandigden daar namens de Europese kerken het Parijsakkoord aan de regeringsleiders.

Naar aanleiding van deze Klimaattop stuurde toenmalig scriba Arjan Plaisier in oktober 2015 een brief aan alle gemeenten met daarbij het startpakket GroeneKerken. In deze brief deed hij onder meer de oproep om ‘Groene kerk’ te worden en riep hij op tot een persoonlijke duurzame levensstijl. 

Tijdens de generale synode in november 2015 werd een toelichting gegeven op de verklaring van de Raad van Kerken naar aanleiding van de Klimaattop in Parijs, presenteerde mgr. De Korte de encyliek ‘Laudato Si’ en werd een filmpje over GroeneKerken vertoond. 

In juni 2016 meldden vier Leidse kerken zich gezamenlijk als honderdste ‘Groene kerk’ van Nederland.

Op zondag 10 maart 2016 liepen de kerken mee in de landelijke klimaatmars. Voorafgaand aan de mars vond een oecumenische viering plaats die georganiseerd is door de GroeneKerkenbeweging. In deze viering bad ds. René de Reuver om een zegen.

In juni 2016 sprak de kleine synode over duurzaam beleggen en nam de nota Duurzaam Beleggen 2.0 aan met daarin meer ruimte voor ‘ethische’ investeringen - nu impactbeleggingen genoemd. Naast Oikocredit wordt daar ook Protestants Diaconaal Krediet Nederland onder geschaard. Ook werd besloten niet meer te investeren in fossiele energie en kwam er expliciete aandacht voor een dialoog over duurzaamheid met ondernemingen waarin wordt belegd.

Sinds 2017 is GroeneKerken betrokken bij European Christian Environmental Network. Andere landen gaven aan te willen leren van GroeneKerken. Er is een GroeneKerkennetwerk opgezet in Frankrijk, Schotland, Zweden en Noorwegen.

In 2017 werd in het landelijk dienstencentrum een symposium gehouden over ‘Laudato Si’ en financieel beheer, in samenwerking met de Konferentie Nederlandse Religieuzen. Tijdens dit symposium werd besloten tot oprichting van de oecumenische vereniging De Nieuwe Beurskoers (in 2018). Deze vereniging voert namens haar leden dialooggesprekken over duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid met ondernemingen waarin wordt belegd. 

In 2018 luidden (Groene) kerken samen met Greenpeace de kerkklokken voor het klimaat. Steeds meer kerken sluiten zich aan bij het netwerk van GroeneKerken.

In 2019 bracht de werkgroep Theologie, Kerk en Duurzaamheid van de Raad van Kerken de gesprekshandreiking ‘Van God is de aarde’ uit. De Raad stimuleert kerken om de vragen in de handreiking hoog op de agenda te zetten.

In 2020 verscheen een nieuwe visienota van de Protestantse Kerk, ‘Van U is de toekomst’, waarin ruim aandacht wordt besteed aan de zorg voor de schepping. Deze komt hierdoor opnieuw op de agenda te staan. In datzelfde jaar werd de Hervormde Gemeente Hierden de 300ste ‘Groene kerk’ in ons land.

In januari 2021 stuurden tien predikanten een open brief aan het moderamen van de generale synode om duurzaamheid en klimaatverandering een duidelijk plek te geven in het beleid van de dienstenorganisatie. De scriba ging met de brievenschrijvers in gesprek en beloofde het thema nadrukkelijk op de agenda te zetten. In uitgaven van de Protestantse Kerk krijgt het thema aandacht, de klimaatpelgrimstocht op weg naar de Klimaatconferentie in Glasgow wordt van harte ondersteund, en de jaarlijkse Protestantse Lezing staat stil bij duurzaamheid.

CO₂-voetafdruk dienstenorganisatie

De dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk heeft een behoorlijke CO₂-voetafdruk door energiegebruik, de logistiek en het dagelijks vervoer van medewerkers. Dit probeert ze op allerlei manieren te verminderen, onder meer door 514 zonnepanelen op het dak van het gebouw. Desondanks blijft de 'voetafdruk' stevig. Daarom helpt FairClimateFund bij het klimaatneutraal maken van de organisatie, onder meer door klimaatprojecten te ondersteunen die de CO₂-uitstoot en ontbossing verminderen en de leefomstandigheden voor mensen in ontwikkelingslanden verbeteren. Uiteraard gebruikt de dienstenorganisatie groene energie, is de koffie fairtrade en wordt afval op zo’n duurzaam mogelijke manier verwerkt. 

Vorig jaar begon het avontuur voor Dick. Na een telefoontje van Kerk in Actie of hij coördinator of collectant wilde worden, dacht hij na een nachtje slapen: ik wil de collecte wel organiseren hier. “Het kost tijd, maar ik doe het graag.”

Samen de klus klaren

Kerk in Actie koppelt coördinatoren aan het viercijferig postcodegebied waarin ze wonen. Dick: “Omdat Middelburg meerdere postcodegebieden heeft, was ik nieuwsgierig of ik collega-coördinatoren zou hebben. Via de diaconie hoorde ik dat een andere coördinator ook contact zocht. Dat was Ernst. Via de koster kwamen we op het spoor van Leo Adriaanse. Zo zijn we met z’n drieën aan de klus begonnen. We hebben Kerk in Actie gevraagd om alle postcodegebieden van Middelburg aan ons toe te kennen. Zo gezegd, zo gedaan!”

Via het kerkelijke netwerk hebben Dick, Ernst en Leo zo veel mogelijk collectanten geworven. “We maakten gebruik van onze kerkbladen om collectanten te werven en om de collecte onder de aandacht te brengen”, vervolgt Dick. “Maar het werkt toch het beste als je mensen persoonlijk vraagt. Uiteindelijk deden 92 collectanten mee. Iets om heel dankbaar voor te zijn!” 

Telteam 

Dick, Ernst en Leo hadden naast collectanten ook een telteam samengesteld. “Begin december - toen dat nog net kon voor de lockdown - hebben we een avond georganiseerd in een kerk. Collectanten leverden daar hun bus in, en het geld werd geteld door de mensen van het telteam. Binnen een paar uur was alles gedaan. Het was gezellig en ook nog eens reuze efficiënt. Aan het einde van de avond konden we de totaalopbrengst aan de collectanten laten weten.”

Als collectecoördinator kon Dick met al zijn vragen terecht bij het collecteteam van Kerk in Actie. “Dat helpt heel goed”, vertelt hij. “We kregen veel informatie aangereikt, zoals posters, flyers en voorbeeldberichten voor het kerkblad. Aan ons als coördinatoren de taak om dit in de plaatselijke omstandigheden te gieten. Daarnaast werft Kerk in Actie zelf ook collectanten, dat was voor ons ook heel welkom.” 

Meedoen voor vluchtelingen

Het collectedoel was de grote drijfveer achter het werk van Dick, Ernst en Leo. “Kerk in Actie geeft op deze manier handen en voeten aan het delen van een stukje welvaart met onze naasten”, vindt Dick. “Daarom lopen wij warm voor deze actie. Het is zo schrijnend om te zien hoe wij in Europa omgaan met vluchtelingen, kwetsbare mensen die op zoek zijn naar een klein beetje veiligheid. In Nederland is het nauwelijks nieuws meer, maar de schrijnende situatie blijft. Wij trekken ons terug in onze veilige wereld. Het is verschrikkelijk dat dit naast elkaar kan bestaan. Het is goed om mensen wakker te blijven schudden.” Dick realiseert zich dat het misschien maar een druppel op een gloeiende plaat is. “Maar voor mensen die die druppel krijgen, is het heel belangrijk. De kring van invloed die we wel hebben, moeten we benutten om iets te doen voor kwetsbare medemensen.” 

Goed gelopen

In 2021 gaan Dick en Ernst samen verder. De lat ligt hoog: dit jaar willen ze alle deuren langs in Middelburg. Daarvoor zijn 180 collectanten nodig. Naast een collecteteam en een telteam wil het tweetal ook een bussenteam organiseren voor het rondbrengen van de collectebussen. Ze gaan met frisse moed van start, het werk geeft hen veel voldoening. “De contacten met mensen en het feit dat je samen iets goeds kunt doen, geven het gevoel dat je met elkaar een steen in de rivier aan het verplaatsen bent”, aldus Dick. “Als je merkt hoe alles in elkaar valt, de collecte, de telavond, alle mensen die helpen: geweldig! Men vindt het gewoon leuk om mee te doen. Als je dan hoort dat je het goed gedaan hebt, zijn we dik tevreden.”

Ook meedoen? 

Gammele tenten. Extreme kou of juist ondraaglijke hitte. Onveiligheid, gebrek aan schoon drinkwater, medicijnen en sanitaire voorzieningen. En misschien wel het ergst van alles: de uitzichtloosheid, het jarenlange, onzekere wachten. Dat is de realiteit waarin duizenden kinderen in Griekse vluchtelingenkampen opgroeien. Wij gunnen hen een beter leven! Daarom komen we in actie en organiseert Kerk in Actie op 22 t/m 27 november 2021 opnieuw een huis-aan-huiscollecte voor vluchtelingenkinderen in Griekenland.

Wilt u de collecte organiseren in uw wijk of dorp? Meld u aan via kerkinactie.nl/coordinator.

Of meld u aan als collectant en loop een paar straatjes mee in uw eigen wijk. Aanmelden kan via kerkinactie.nl/collectant. 

Lees waarom Sanne (16) mee doet als collectant:

Alle bezinning op het kerkelijk ambt begint bij de roeping van de kerk als gemeente van Christus. Een ambtsdrager begint niet bij nul, maar is opgenomen in een beweging van mensen die zich de eeuwen door geroepen hebben geweten om de liefde van God te ontvangen en te delen met ieder die het maar horen wil. 

Betekenis ambt in beweging

De betekenis van het ambt is in beweging. Op 12 juni jl. besprak de synode een rapport onder de titel ‘Geroepen en gezonden Pijl naar beneden Verder lezenSynode stemt unaniem in met nieuwe visie op het ambt’ waarin een eigentijdse visie op het ambt wordt gepresenteerd. De synode had daarom gevraagd omdat zij had geconstateerd dat de bestaande visie en praktijk niet goed aansloten bij de huidige ontwikkeling van onze kerk. Met name de recente opkomst van pioniersplekken heeft laten zien hoe veelkleurig onze kerk is geworden. Het bestaande beeld voor de kerk als ‘eenheid in verscheidenheid’ past daar niet meer zo bij. De synode spreekt sinds 2019 dan ook liever van de kerk als een ‘Mozaïek van kerkplekken Pijl naar beneden Verder lezenMozaïek van kerkplekken’. 

Met name rond pioniersplekken die zich op den duur zouden willen aansluiten bij onze kerk, kwamen vragen op over de pionier of de voorganger die raken aan bestaande kerkordelijke spelregels voor het ambt. Waartoe is deze voorganger bevoegd? Mag hij of zij preken en/of de sacramenten bedienen? Welke opleidingseisen horen daarbij? En hoe past deze voorganger (nog) in het bestaande patroon van predikanten en kerkelijk werkers met preekbevoegdheid? Ook de praktijk rond de kleine gemeente ‘in bijzondere situaties’, waar een kerkelijk werker de bevoegdheid heeft van een predikant, vraagt doordenking. 

Het rapport ‘Geroepen en gezonden’ ziet ruimte voor meer differentiatie binnen het ambt van dienaar van het Woord. Zo zou het onder bepaalde voorwaarden mogelijk moeten zijn dat kerkelijk werkers net als predikanten bevoegd worden tot de bediening van Woord en sacramenten. De synode heeft dit rapport in principe omarmd en besloten hiermee verder aan het werk te gaan. 

Dit artikel focust op de kern van het kerkelijk ambt en de kerntaken die daarbij horen. Waar nodig wordt het rapport daarin meegenomen.

De roeping van de gemeente

Het geldt min of meer voor elke kerktraditie, landelijk en wereldwijd, dat de bezinning op het ambt begint bij de roeping van de kerk als gemeente van Christus. Een ambtsdrager weet zich aangeraakt en omarmd door de bevrijdende kracht van de barmhartige en genadige liefde die van de God van Israël en Jezus Christus uitgaat naar al wat leeft. Die liefde hebben zij vooral leren kennen in de levensweg van Jezus. Evangelisten en apostelen getuigen dat Hij de mensen heeft liefgehad zoals God liefheeft, met diepe ontferming en eindeloos geduld voor mensen in de misère. God heeft Hem zijn Geliefde genoemd, en Zijn naam en weg verhoogd als de weg ten leven door Hem uit de dood op te wekken. Zijn levendmakende Geest schept en moedigt de gemeente van Christus aan om op haar beurt op te staan en de weg te gaan van liefde en dienst. 

‘Geroepen en gezonden’ zegt het zo: ‘Alles (rond kerk en ambt) begint bij de Missio Dei, Gods zending. Want God is liefde. En hierin is Gods liefde ons geopenbaard: God heeft zijn enige Zoon in de wereld gezonden, opdat we door Hem zouden leven’ (1 Joh. 4:8,9).’ De kerkorde heeft het in dat verband over de kerk die ‘betrokken is in Gods toewending tot de wereld’ (Artikel I-3). Elke ambtsdrager mag zich als lid van de gemeente betrokken weten in die heilige beweging van de liefde die van God uitgaat naar de wereld en naar al wat leeft. 

Ambt van alle gelovigen

In onze kerkorde wordt daarom eerst gesproken over de roeping van de gemeente en de gemeenteleden, en dan pas over de roeping van het ambt en de ambtsdrager. In Artikel III gaat het over de gemeente die ‘vanwege Gods genade en krachtens Zijn verbond’ rond Woord en sacramenten wordt vergaderd. Tot een gemeente en daarmee tot de kerk behoort een ieder die gedoopt is. Wie gedoopt is wordt uitgenodigd om zich toe te vertrouwen aan de liefde van Christus, en samen met andere gemeenteleden bij te dragen aan de opbouw van de gemeente. Artikel IV gaat daar nog verder op in: De gemeente, daartoe begenadigd door de Geest, is geroepen tot de dienst aan het Woord van God (…) tot opbouw van het lichaam van Christus. (IV-1). Daarbij zijn ‘alle leden geroepen en gerechtigd hun gaven aan te wenden tot vervulling van de opdracht die Christus aan de gemeente geeft. (IV-2). Dit is de vaste grond waarop elke ambtsdrager als lid van gemeente mag staan. Men mag zich omringd weten door een ‘wolk van getuigen’.

Met andere woorden: van een ambtsdrager mogen wij veronderstellen dat hij of zij persoonlijk betrokken is en wil zijn in ‘Gods toewending tot de wereld’. Wie daar helemaal niets mee heeft, is misschien een kundig bestuurder maar niet geschikt om ambtsdrager te zijn. In die zin bekleden de gemeenteleden en de gemeente zelf een ambt, het ambt van alle gelovigen. Het kerkordeartikel over het ambt (V-1) begint daarmee en heeft het over ‘het openbare ambt van Woord en sacramenten’ dat ‘van Christuswege’ is gegeven; aan de gemeente wel te verstaan.

De roeping van het kerkelijk ambt

Nu zijn er christelijke geloofsgemeenschappen die hieraan genoeg hebben om kerk van Christus te zijn en geen bijzonder kerkelijk ambt kennen. De gemeente, de congregratio, op zich is heilig en ‘mens’ genoeg om haar eigen boontjes te doppen. De vergadering van gemeenteleden is daar het hoogste gezag in de gemeente. En wanneer er toch ambten zijn – van voorganger of diaken –, ontlenen deze hun gezag aan de gemeentevergadering. Dit type geloofsgemeenschap voelt meestal niet voor een breder kerkverband met bovenplaatselijke bevoegdheden. De plaatselijke gemeente is volledig kerk. Het is een model dat in onze tijd van individualisering en democratie aanspreekt. In onze kerk zien we ook congregationalistische tendensen die het beleid beïnvloeden.

Maar onze Protestantse Kerk herkent zich toch vooral in de wereldwijde en beproefde kerktraditie met bijzondere ambten. Deze traditie is omvattend verwoord in de Verklaring van de commissie voor Geloof en Kerkorde van de Wereldraad van Kerken, getiteld ‘Doop, Eucharistie en Ambt Pijl naar beneden Lees hier de Nederlandse versie van deze verklaring’, die in 1982 in Lima werd vastgesteld. Dit is wereldwijd nog steeds een belangrijk startdocument voor bezinning op het ambt. Dat geldt ook voor het recente ambtsrapport.

Kerntaken 

De Limatekst bevat een mooie passage over de fundering en de taak van het bijzondere ambt: ‘Om haar opdracht te vervullen heeft de kerk mensen nodig, die er officieel en blijvend verantwoordelijk voor zijn om haar te wijzen op haar fundamentele afhankelijkheid van Jezus Christus en die daardoor te midden van de vele gaven het centrum van haar eenheid vormen. Het ambt van zulke mensen, die al vanaf de eerste tijd werden geordineerd, is bepalend voor het leven en getuigenis van de kerk.’

Het kerkelijk ambt, waarvan in het Limarapport de bediening van Woord en sacramenten het hart is, is nodig om de kerk bij de les van haar roeping te houden en de eenheid te bewaren te midden van de veelheid van de genadegaven. Het ambt wordt bekleed door mensen die daarvoor officieel worden aangewezen en blijvend verantwoordelijk zijn. Uit de verdere uitwerking van deze passage blijkt dat de kerntaken van het ambt zijn: (1) de kerk te bewaren bij Christus, (2) de gemeenschap te bouwen als lichaam van Christus door de bediening van Woord en sacramenten, (3) het geven van leiding en (4) het aldus bewaren van de eenheid van de kerk. Op die wijze is het ambt bepalend voor het leven en getuigenis van de kerk.

Ordinatie 

In deze passage wordt ook gesproken over het ordineren van deze ambtsdragers. Daarmee wordt een liturgische wijding bedoeld waarmee de kerk een ambtsdrager met een erkend charisma in de bediening van Woord en sacramenten aanstelt onder handoplegging en het gebed om de Geest. De term ordinatie komt in onze kerkorde niet (meer) voor. Daarvan resteert alleen nog de handoplegging bij de eerste bevestiging van een predikant en een kerkelijk werker in een kleine gemeente met bevoegdheden van een predikant. In steeds meer gemeenten is het overigens gebruik geworden om ook de bevestiging van ouderlingen en diakenen gepaard te laten gaan met handoplegging. Volgens ons Dienstboek zou dat gebaar als een vorm van zegening moeten worden verstaan.

Het nieuwe ambtsrapport ‘Geroepen en gezonden’ bepleit om in de toekomst meer gewicht toe te kennen aan de ordinatie, en deze expliciet te reserveren voor het ambt van dienaar van het Woord, waartoe zowel predikanten als kerkelijk werkers kunnen worden geroepen: ‘Vanuit het wezen van de kerk (als schepping van het Woord) is de verkondiging in Woord en sacramenten onmisbaar. Om die verkondiging mogelijk te maken achten wij in onze traditie een ambt als dat van ‘dienaar des Woords’ onmisbaar, hoe dat ook verder precies wordt aangeduid en vormgegeven. Anders gezegd: dit ambt is ecclesiologisch noodzakelijk. Daarin onderscheidt dit ambt zich van andere ambten en functies.’ (pag. 11) Met dit laatste wordt bedoeld dat de kerk als schepping van het Woord niet denkbaar is zonder het ambt van dienaar van het Woord. Daarover zijn de meeste kerken in de wereld het eens. Welke ambten er verder nodig zijn hangt vooral af van de context, hoewel het ambt van diaken vaak ook als onmisbaar wordt beschouwd. Dat is logisch voor een gemeenschap die dienen als kerntaak heeft. 

Onze kerk kent naast het ambt van dienaar van het Woord ook de ambten van ouderling en diaken die volgens het rapport vooral moeten worden gezien als ambten vanuit en voor de plaatselijke gemeente. Dat is in de protestantse traditie zo gegroeid. Over het hoe en waarom van de onderlinge verhouding tussen deze ambten kunnen we lezen in het nieuwe ambtsrapport op pag. 12 t/m 17.

Zorg voor samenhang en focus

In onze kerkorde is deze ambtsopvatting van Lima bijna letterlijk overgenomen in artikel V-1 en 2: Om de gemeente bij het heil te bepalen en bij haar roeping te bewaren is van Christuswege het openbare ambt van Woord en sacrament gegeven. Met het oog op deze dienst onderscheidt de kerk het ambt van predikant, het ambt van ouderling, het ambt van diaken alsmede andere diensten in kerk en gemeente.

De bijzondere ambten zijn bedoeld om de gemeente voor te gaan op de weg van haar roeping om de dienst aan het Woord van God onder de mensen te verrichten. Zij nemen de roeping van de gemeente niet over maar bewaken deze, geven richting en ruimte aan de gemeenteleden om hun gezamenlijke roeping van vieren, leren, dienen en getuigen te vervullen. Gezamenlijk zijn de ambten verantwoordelijk voor de opbouw van de gemeente in de wereld en daarbinnen hebben zij elk hun specifieke roeping en taak. Zij komen bijeen in een ambtelijke vergadering om samen leiding te geven aan het leven en werken van de gemeente (artikel VI-1 t/m 4).

De mooiste zin in de kerkorde over de dynamiek tussen gemeente en ambt in het vervullen van de roeping van de lees ik in artikel IV lid 3: De gemeente geeft gehoor aan haar roeping door onder leiding van de kerkenraad de samenhang in haar leven en werken te bevorderen en alles te richten op de lofprijzing van de Naam des Heren en de dienst aan de wereld. De ambtsdragers zien erop toe dat de gemeenteleden niet langs of tegen elkaar inwerken, en gezamenlijk focus houden op het hart van haar roeping: het gaande houden van de lofprijzing van de God die Liefde heet en een praktische levensstijl die daarbij past. Elke ambtsdrager zou deze woorden in hoofd en hart mogen bewaren. 

Niet heersen maar dienen

Bij een gemeenschap die haar fundament heeft in de liefde hoort een liefdevolle en dienstbare stijl van leidinggeven. Ambtsdragers die niet luisteren of de baas spelen, passen daar niet goed in. Het bijzondere ambt is voor alles dienst, net als het ambt van alle gelovigen dat is. In de eerste plaats dienst aan Christus als hoogste gezag in de gemeente, en in de tweede plaats daaraan gelijk dienst aan elkaar. De ambtsdrager staat niet boven de gemeente en het ene ambt niet boven het andere.

Tegelijkertijd heeft een ambtsdrager ruimte nodig om leiding te mogen en kunnen geven. Daarvoor is vertrouwen en draagvlak in de gemeente nodig. Het ambt wordt iemand toevertrouwd; men ontvangt een volmacht, ‘mandaat’ om de gemeente voor te gaan. Dat vertrouwen wordt gegeven door de gemeente die iemand tot ambtsdrager kiest. Als de verkiezing van ambtsdragers buiten de gemeenteleden omgaat, zoals helaas vaak gebeurt, is het vertrouwen vaak dun en de handelingsruimte beperkt.

Om een en ander te bezegelen en te vieren wordt de ambtsdrager daarom in een openbare kerkdienst van de gemeente in het ambt bevestigd en gezegend, en bidden gemeente en ambtsdrager voor elkaar om de leiding van de Geest.

Profielschets van een ambtsdrager

Ik vat een en ander samen in een ambtsprofiel.

Een kerkelijk ambtsdrager 

• is zelf een lid van de gemeente van Christus die met de hem of haar geschonken gaven persoonlijk betrokken is op en wil bijdragen aan de roeping van de gemeente om het goede nieuws van Gods liefde voor mensen door te geven en voor te leven;
• ontvangt het vertrouwen en het mandaat van de gemeenteleden om de gemeente voor te gaan in liefde en dienst;
• wordt aangesteld en gezegend in een openbare kerkdienst waarin de persoonlijke roeping en het gegeven mandaat vanuit de gemeente wordt gevierd en bevestigd;
• heeft als belangrijkste taak om samen met de andere ambtsdragers de gemeente te helpen bij het volgen van haar roeping door de samenhang van het gemeenteleven te bewaren en focus te houden op de kern van de gezamenlijke roeping: de lofzang gaande te houden en de dienst van de liefde onder de mensen te verrichten; en
• is bereid en in staat om een liefdevolle en dienende stijl van leidinggeven te hanteren waarin gemeenteleden worden uitgenodigd en uitgedaagd om hun gaven en talenten in te brengen.

‘Zwaar, maar mooi’

Van koningin Juliana is bekend dat zij haar roeping om het ambt van koningin te dragen heeft beleefd als ‘zwaar, maar mooi’. In haar inhuldigingsrede op 6 september 1948 zei zij: ‘Sedert eergisteren ben ik geroepen tot een taak, die zo zwaar is, dat niemand die zich daarin ook maar een ogenblik heeft ingedacht, haar zou begeren, maar ook zo mooi dat ik alleen maar zeggen kan: “Wie ben ik, dat ik dit doen mag?”’ En: ‘De moed om deze roep te volgen, vind ik in het vertrouwen op God en in de grote liefde, waarmede mijn volk mij tegemoet treedt.’ 

Koningin Juliana wist zich gedragen door haar vertrouwen in de liefde van God en de gemeenschap die zij mocht dienen. Die dubbele liefde wens ik iedere kerkelijke ambtsdrager toe. Zonder die liefde gaat het niet.

De oorlog in Syrië, die ruim tien jaar geleden begon, heeft in de loop van de tijd een ander gezicht gekregen. “Het militaire geweld is bijna overal voorbij. Alleen langs de noordgrens en in de omgeving van de provincie Idlib is de situatie nog onveilig”, zegt Dick Loendersloot, noodhulpcoördinator van Kerk in Actie in het Midden-Oosten. “Bij elkaar gaat dit om ongeveer 5 procent van het land. Het grootste deel van Syrië is terug in handen van de regering. Dat wil niet zeggen dat de oorlog voorbij is: die wordt nu op economisch vlak uitgevochten. De internationale sancties zijn daarbij de belangrijkste wapens.”

Tragische situatie

Praat je met mensen in Syrië, dan is de dramatische situatie waarin hun land zich op dit moment bevindt het eerste waar ze over beginnen. “De Syrische pond heeft maar liefst 98 procent van zijn waarde verloren. De prijs van een Amerikaanse dollar is op dit moment 4.500 pond. Ter vergelijking: vóór de crisis kostte een dollar 50 pond”, vertelt Ghassan Chahine uit Damascus. Hij is vertegenwoordiger van de Middle East Council of Churches (MECC), de regionale Raad van Kerken in het Midden-Oosten. 

‘De armoede dwingt ouders om hun kinderen van school te halen’

Hij somt een lange lijst op met gevolgen van de economische crisis. Een greep daaruit: “De olie- en gasbronnen zijn niet meer in handen van de staat, de meeste industriële productie is stilgevallen en ook de landbouw en veeteelt zijn ingestort. Zo’n 40 procent van de bevolking is Syrië ontvlucht, bedrijven verloren daardoor kundig personeel. Door de enorme geldontwaarding en door de economische sancties is er moeilijk aan eerste levensbehoeften te komen, of ze zijn heel duur. Op dit moment leeft 90 procent van de Syrische bevolking onder de armoedegrens. Voor 60 procent dreigt er honger.”

Boutros Kassis, bisschop van de Syrisch-Orthodoxe Kerk in Damascus, vult aan: “Stroomstoringen van twintig uur per dag zijn geen uitzondering en door een tekort aan brandstof kunnen we de huizen niet meer verwarmen. Daardoor hebben we een van de koudste winters achter de rug.

Wat nog erger is: de armoede dwingt ouders ertoe om hun kinderen van school te halen en aan het werk te zetten om het gezinsinkomen aan te vullen. Dit werkt leerachterstand, uitbuiting en criminaliteit in de hand. De situatie in Syrië is in alle opzichten tragisch. De uitdagingen waar we nu voor staan, zijn misschien wel groter dan tijdens het militaire geweld. We dachten toen dat dat het ergste was wat we konden meemaken, maar blijkbaar kan het nóg erger.”

Terugkeer 

Het einde van het militaire geweld zorgt er wel voor dat kapotte gebouwen kunnen worden hersteld. Om kerken in Syrië hierbij te helpen, is er het Herstelfonds: een samenwerking van Kerk in Actie en de MECC, waarbij twaalf kerkgenootschappen zijn aangesloten. “Het fonds begon ermee om de onderlinge verschillen tussen de kerken te overbruggen en als eenheid te staan voor het uiteindelijke doel: het herstel van ‘dode stenen’ om daarmee ‘levende stenen’ hoop te geven”, licht Dick Loendersloot toe. “Door het weer opbouwen van kerken, scholen, bejaardenhuizen en culturele centra geef je mensen hun gemeenschap terug, en daarmee hun hoop op een betere toekomst.” 

Bisschop Kassis, bestuursvoorzitter van het Herstelfonds, beaamt dat: “Home is where the heart is. Iemand verlangt er áltijd naar om weer naar huis te gaan, hoelang hij ook is weggeweest of wat er op de plek van dat thuis ook is gebeurd. Daarom is het zo belangrijk om de terugkeer van mensen – christenen en moslims – mogelijk te maken.”

Harde werkers

Op de lijst van het Herstelfonds staan 76 gebouwen die opgeknapt moeten worden, door het hele land verspreid. Van elk gebouw dat wordt hersteld, betaalt de eigenaar – dus bijvoorbeeld de plaatselijke kerkelijke gemeente – minstens 30 procent van de kosten. Hoewel het herstel vordert, zorgt de economische situatie ervoor dat de bouwwerkzaamheden langzamer gaan dan gehoopt. “Syriërs zijn harde werkers, daar zit het ‘m niet in. Je ziet dat ook bij Syrische vluchtelingen in het buitenland: velen van hen starten een eigen bedrijfje en gaan niet bij de pakken neerzitten”, zegt Ghassan Chahine. “Het punt is dat internationale sancties de handel met Syrië vrijwel onmogelijk maken. Daarom is het ontzettend moeilijk om aan bouwmaterialen te komen. Ook de koersdaling van de Syrische pond is een groot probleem. Die zorgt ervoor dat wat we wél kunnen krijgen, niet te betalen is. Bedrijven vragen vaak meer geld dan we hebben, er gaat veel tijd zitten in onderhandelingen. Het is triest: de sancties zijn bedoeld tegen de regering, maar de burgers worden erdoor getroffen.” 

‘Het is ontzettend moeilijk om aan bouwmaterialen te komen’

Dick Loendersloot vult aan: “Je moet constant alert zijn. Als je hoort dat de koers van de pond in gunstige zin aangepast gaat worden, is dát het moment om contracten met leveranciers te tekenen. Het herstel van de gebouwen vraagt om een enorme flexibiliteit.”

Niet alleen

Voor de mensen in Syrië staat het als een paal boven water: het voortbestaan van de kerk is van cruciaal belang voor de stabiliteit in het land, omdat daarmee de sociale structuur wordt hersteld. Daarom zijn ze erg dankbaar voor de steun uit Nederland bij het herstel van gebouwen. Bisschop Kassis wil de donateurs van Kerk in Actie graag iets meegeven: “Jullie laten zien wat het is om één in Christus te zijn. Jullie voelen met ons mee in onze moeilijkheden en laten ons niet alleen. Dat geeft ons hoop. Hartelijk dank voor jullie financiële en morele steun. We hopen dat we op een dag iets terug kunnen doen.”

Met een speciaal herstelfonds helpt Kerk in Actie de kerk in Syrië op te bouwen. Want herstel van de kerk betekent herstel van de gemeenschap, en hoop voor de toekomst! Doet u mee?

Geef ook

Lees waarom Pamela (26) het zo belangrijk vindt dat haar kerk in Aleppo wordt herbouwd:

De foto van het zwarte gat met daaromheen de geeloranje rand licht is in 2019 de hele wereld al overgegaan. Dus zoekt Heino Falcke andere foto’s om te projecteren op de schermen achter hem. Hij vist een snoer uit een kastje. Past niet. Een andere kabel. Past ook niet. Als de juiste kabel eindelijk opgespoord is, lukt het niet om in te loggen. “En dat op een bètafaculteit”, zegt hij droogjes en met zelfspot.

Op zaterdag 30 oktober 2021 houdt sterrenkundige Heino Falcke online de Protestantse Lezing over de vraag of wij, de mens, verantwoordelijk zijn voor de toekomst van Gods schepping. Is die toekomst in onze handen of in die van God?

Telescoop

Ineens verschijnt op een van de schermen een magistrale foto: een verzameling sterren – voor het oog van de leek althans – met in het midden een groot, helder schijnsel waar aan twee kanten knalroze wolken licht uit spuiten. Adembenemend, vinden beide Vissers.

Dit is de wereld waarin Falcke thuis is. Wat een verzameling sterren lijkt, is in werkelijkheid een cluster sterrenstelsels, legt hij uit. Daarvan zijn er, naast onze eigen Melkweg, in de ruimte wel twee biljoen. “Het licht in het midden is het centrale sterrenstelsel in dat cluster. Daar zitten misschien wel duizend miljard sterren in. In het midden zit een superzwaar zwart gat.”

Aan de randen daarvan spuiten plasmastralen naar buiten. “Radiostraling die je met het blote oog nooit zou kunnen zien”, verklaart Falcke. “Voor deze foto hebben we een optische foto, gemaakt met de ruimtetelescoop Hubble, gecombineerd met een opname van een radiotelescoop. Daardoor zijn die plasmastralen zichtbaar geworden.”

Twee paleizen

“U bent er open over dat u gelooft”, weet Rob Visser. “Is dat geloof gegroeid toen u een jonge wetenschapper was, of was dat er al?” De sterrenkundige, die ook als lekenprediker voorgaat in de Evangelische Kirche Frechen, vertelt dat hij is opgegroeid in een christelijke omgeving. “De kerkdiensten vond ik als kind nogal droog. Ik twijfelde niet aan God, maar Hij voelde heel ver weg.”

Dat veranderde toen hij ongeveer 14 jaar was. “Op een ochtend werd ik, zonder dat er iets bijzonders was gebeurd, doorstroomd door het besef: God is liefde. God is persoonlijk, ervoer ik toen.”

Dat beleeft hij ook zo als hij bezig is met zijn werk. “Zonder mijn geloof zou het heelal indrukwekkend, maar ook bedreigend en leeg zijn.” Hij noemt het de ‘twee paleizen’ van God: “Een paleis zegt iets over de koning. God heeft als ene paleis het heelal, dat laat zien hoe groot en overweldigend Hij is. Als mens stel je niets voor. Het andere paleis is de stal van Bethlehem. Daaraan zie je: God benadert de mens.” Paul Visser vult aan: “En als God zich in het diepst van je gedachten met je inlaat, is dat op een nóg kleiner niveau. Tegelijk is dat enorm, als je bedenkt dat Hij dat bij tallozen doet.”

Groter geloof

Zijn werk confronteert Falcke – als wetenschapper en als gelovige – met grote vragen: “Hoe is uit die grote chaos het heelal ontstaan, met daarin als klein eilandje de aarde? Waarom is het heelal zoals het is? Voor mij blijft dat een wonder.”

“Veel medegelovigen benadrukken dat de aarde zesduizend jaar oud is en in zes dagen geschapen is, omdat het zo in de Bijbel staat”, weet Rob Visser. “Tegen u zullen ze zeggen: u gelooft niet.”

Falcke is zich daarvan bewust. “Of je nu gelooft dat de aarde zesduizend jaar of een paar miljard jaar oud is, in beide gevallen kun je ervan overtuigd zijn dat er een Schepper is. God had het ook in een seconde kunnen doen. In Genesis lees je dat de maan, de sterren en de zon op de vierde dag gemaakt zijn. Die bepalen onze tijd, dus op dat moment begint de menselijke tijd pas. In de scheppingsdagen daarvoor was het Gods tijd. We weten uit de Bijbel niet hoelang die duurde.”

Maar als sterrenkundige kan hij niet anders dan concluderen dat de wereld miljarden jaren oud is. “Mensen zijn bang dat ze hun geloof kwijtraken als ze bepaalde aannames loslaten. Maar je hoeft niet bang te zijn voor de wetenschap. Je geloof wordt er juist sterker en groter door.”

Eeuwigheid

“Het scheppingsverhaal is geen journalistiek verslag, maar openbaart iets van oorsprong en doel”, stelt Paul Visser. “Wij kunnen niet bevatten wat tijd en eeuwigheid voor God zijn.”

‘Eeuwigheid bestaat alleen bij God’

“God heeft Zijn eigen tijd”, zegt Falcke. “In de Bijbel lees je dat een dag voor God is als duizend jaar en duizend jaar als een dag. Eeuwigheid bestaat alleen bij God.”

Daar stemt Rob Visser mee in. “Wij spreken vaak over God alsof het gaat om iemand met handen en voeten, met wie je persoonlijk kunt sparren. Het gevaar is dat je God dan te klein maakt. Misschien zouden we God beter kunnen omschrijven als een werkelijkheid die de mens omvangt.”

“Er gebeurt niets waar God niet bij betrokken is”, daar is Falcke van overtuigd. “Hij doordringt en omarmt ons en is overal. De mens is niet alleen een verzameling van stof en natuurwetten. We kunnen God proberen te begrijpen door naar de natuur te kijken en door met elkaar te spreken. In wat wij zeggen, kan Gods Geest spreken.” “Je kunt God nooit opsluiten in een beeld”, beaamt Paul Visser. “Tegelijk kunnen wij wel het nodige van Hem gewaarworden. Anders zouden we het geloof verliezen.”

Begrensd

Rob Visser vraagt zich af hoe het zit met tijd. “U hebt in een ander interview uitgelegd dat de snelheid van het licht begrensd is, namelijk altijd 300.000 kilometer per seconde, en dat dat bepalend is. Als de lichtsnelheid onbegrensd zou zijn, zou er ook geen geschiedenis zijn. Dat vond ik heel verrassend.”

Falcke: “Licht definieert de tijd. Doordat de lichtsnelheid begrensd is, kunnen dingen onafhankelijk van elkaar gebeuren. Met een oneindige lichtsnelheid zou alles door elkaar heen lopen. Door die begrensde snelheid is het mogelijk dat hier iets gebeurt en daar ook, zonder dat die twee gebeurtenissen met elkaar te maken hebben.”

Tegelijkertijd zorgt die begrensdheid voor onzekerheid. “Wil je heel precies meten, dan moet je eigenlijk oneindig lang meten. Dan zouden we alles kunnen voorspellen, ook de hele toekomst van het heelal. Maar we kúnnen niet oneindig lang meten. Over het algemeen liggen bepaalde ontwikkelingen vast: de aarde blijft om de zon draaien, iedereen wordt gemiddeld rond de 80 jaar oud. Maar in detail kan er ook iets anders gebeuren: je kunt morgen al dood zijn.”

‘Ik vertrouw op een creatieve God’

Het duizelt de beide Vissers als Falcke ook nog begint over zwaartekracht en thermodynamica. Tijd blijft iets raars, vindt de sterrenkundige. “Door de schepping is de tijd pas ontstaan. Maar we weten niet waarom er tijd is, wel dat er een begin was en ook een einde zal zijn. Volgens de wetten van de thermodynamica streeft alles naar evenwicht. Als er een oneindige hoeveelheid tijd zou zijn, zou alles op een gegeven moment in perfect evenwicht zijn. Maar dan zou er niets meer gebeuren en niets meer bereikt worden. Natuurkundig gezien is het dus zo dat als iets oneindig lang zou duren, je op een gegeven moment ook niet meer zou leven. Juist het feit dat er ooit een begin was, maakt het mogelijk dat wij kunnen leven en denken en voelen.”

Hoopvol

Falcke maakt vaak mee dat jonge wetenschappers cynisch zijn over de toekomst: “De zon zal ooit exploderen, de aarde zal verdwijnen, dus alles gaat toch ten onder, hoor je dan.”

“Maar”, aarzelt Rob Visser, “ik heb altijd gedacht dat het heelal een kracht in zich droeg waardoor het altijd doorgaat. Er worden toch steeds nieuwe zonnestelsels geboren?” Falcke: “Klopt. Maar uiteindelijk komt alles tot een einde. In het heelal komt energie vrij, daardoor ontstaan nieuwe sterren en planeten. Maar tegelijkertijd is er ook energieverlies. Op de heel lange termijn zullen alle sterren zijn opgebrand en houdt het heelal op te bestaan.”

‘De hoop voor de toekomst put ik alleen uit God zelf’

Rob Visser valt even stil. Paul Visser reageert: “Het apocalyptisch perspectief is dus reëel.” Het is net als met het leven van een mens, onderstreept Falcke: ook dat heeft een begin en een einde op aarde. “Maar ik weet: ook als mijn einde komt, heb ik nog steeds een toekomst, mét God.” Ook voor het heelal heeft hij hoop. “Ik vertrouw op een creatieve God. Het wás al een grote verrassing dat God dit heelal heeft geschapen. Wie weet wat Hij nog gaat doen.” “Het leven is veilig in de handen van God, mag je dus zeggen”, mijmert Rob Visser. “Wat er ook gebeurt, God blijft”, beaamt Falcke. “Mijn hoop voor de toekomst put ik helemaal uit God.”

---

Heino Falcke (1966) woont in Duitsland, is getrouwd en vader van drie twintigers. Hij is hoogleraar astrodeeltjesfysica en radioastronomie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij doet onderzoek naar de grenzen van het heelal en superzware zwarte gaten. 

Falcke is aangesloten bij de Evangelische Kirche Frechen, een protestantse gemeente in Duitsland. Hij gaat daar regelmatig voor als lekenpredikant. “De omgeving van Keulen was vroeger uitsluitend katholiek, Frechen was het enige dorpje waar protestantse gelovigen mochten wonen. De familie van mijn moeder woont daar al drie- tot vierhonderd jaar. In 1716 werd er een protestantse kerk opgericht, onder andere gefinancierd met geld van Nederlandse protestanten.”

Petrus Festival

Op zaterdag 30 oktober 2021 houdt sterrenkundige Heino Falcke online de Protestantse Lezing over de vraag of wij, de mens, verantwoordelijk zijn voor de toekomst van Gods schepping. Is die toekomst in onze handen of in die van God?

In zijn lezing - die in het teken staat van het jaarthema ‘Van U is de toekomst’ - staat Falcke stil bij het uiterst actuele en urgente thema ‘duurzaamheid’. Hij zoomt uit op de grootheid van de schepping, de aarde, het heelal, in contrast met de kleinheid van de mens. Om vervolgens in te zoomen op het vertrouwen op God en hoe dat onze houding bepaalt in de omgang met de natuur, dieren en mensen om ons heen.

De Protestantse Lezing wordt gehouden tijdens het Petrus Festival. Naast de lezing is er een interactief gesprek met een divers panel, muziek door een speciale ‘Petrus-band’ en meer. De presentatie wordt gedaan door Talitha Muusse. 

Op de hoogte blijven? 

Formulier

De kerk probeert - met vallen en opstaan - Jezus Christus te volgen. Hij was als geen ander bij ieder mens op zijn pad ‘met innerlijke ontferming bewogen’. 

In navolging van Hem zijn wij als kerk geroepen om naast vluchtelingen te gaan staan. Al in het Oude Testament - het eerste gedeelte van de Bijbel - worden de Israëlieten eraan herinnerd dat ze vreemdeling waren in Egypte. De Bijbel inspireert ons en roept ons op vreemdelingen lief te hebben en recht te doen, met oog voor de waardigheid van ieder mens als schepsel van God.

Omwille van onze roeping pleit de Protestantse Kerk al jaren voor rechtvaardigheid en barmhartigheid in het asielbeleid. Het is al jarenlang onveilig in Afghanistan. Daarom pleitte Kerk in Actie, de hulporganisatie van de Protestantse Kerk, met andere organisaties al in 2017 bij de Nederlandse regering om te stoppen met het uitzetten van Afghanen. Het is schrijnend om te zien dat de regering pas vier dagen voor de val van Kabul heeft besloten geen Afghanen meer uit te zetten. De Taliban waren toen al bezig met een razendsnelle opmars.

Diverse gemeenten in onze kerk voelen zich nauw betrokken bij Afghanen, bijvoorbeeld als leden van hun gemeente of omdat ze hen kennen via contacten met een naburig asielzoekerscentrum. Ook heeft de Protestantse Kerk in het werk van de Commissie Plaisier - die bekeringen naar het Christendom toetst -  de afgelopen jaren vele malen gesprekken gevoerd met Afghaanse asielzoekers. 

De huidige situatie laat zien dat het de hoogste tijd is dat de menselijke maat terugkeert in het asielbeleid. Iemand die in Afghanistan angst heeft voor vervolging moet de mogelijkheid hebben elders asiel aan te vragen. Dat staat ook in de internationale verdragen die Nederland heeft ondertekend. 

Sommige Europese leiders lijken zich in deze situatie vooral zorgen te maken over het aantal vluchtelingen dat onze kant op komt. Dat is tekenend voor het ontbreken van de menselijke maat. Als Protestantse Kerk roepen we daarom onze regering op zich tot uiterste in te spannen om ervoor te zorgen dat vervolgde Afghanen internationale bescherming krijgen. Daarmee bedoelen we niet alleen nu ruimhartig ontvangen, maar ook hierna barmhartig verwelkomen, beschermen en voor hen een naaste zijn.

In het bekende Bijbelverhaal van de Barmhartige Samaritaan houdt Jezus ons een confronterende spiegel voor. Hij laat met dit verhaal zien dat regels, zelfs de allerbeste, je kunnen beletten een naaste te zijn. Ik zie dat de Nederlandse regering, nu de situatie erom vraagt, in staat is om buiten de bestaande regels te denken en te handelen. Ik daag hen uit om dat te blijven doen. Geef asielbeleid een ziel: namelijk innerlijke ontferming en bewogenheid. Daarmee maak je ieder mens tot naaste. 

Zie ook: