Het plan was om in januari 2021 de eerste kliederkerk te houden. Maar de lockdown gooide roet in het eten. De jeugdleiders beseften dat ze de plannen moesten aanpassen en uitstellen tot september. Arjanne ziet de lange voorafgaande periode vooral als een uitgelezen kans om de plannen goed uit te werken. “Het is nu een rustige tijd voordat alles weer losbarst. We hebben besloten om eens goed bij elkaar te zitten met de jeugdleiders. Zo kunnen we uitgebreid nadenken over hoe wij invulling gaan geven aan onze kliederkerk én we kunnen alvast de nodige knopen doorhakken.”

Betrokken

Daarom steken de jeugdleiders van De Hofstad elke maand de hoofden bij elkaar. Bij elke bijeenkomst wordt er één onderwerp of praktisch vraagstuk getackeld. Laatst bogen ze zich over de vraag hoe zij als kerk vorm gaan geven aan hun kliederkerk. Want juist de vrijheid om het concept aan te passen aan de doelgroep, maakte het een aantrekkelijke nieuwe stap voor de gemeente. “Als voorbereiding hebben we een enquête rondgestuurd onder jongeren en gezinnen. Daar kwamen enkele suggesties uit die wij goed konden gebruiken.”

En dat contact is belangrijk. Juist in deze periode waarin je elkaar als gemeenteleden minder snel spreekt, is het handig om mensen te laten zien wat je gaat doen. “Over een paar maanden willen we een oefen-kliederkerk organiseren. Samen met de jeugdleiders, de kerkenraad en enkele gasten die zich van tevoren kunnen aanmelden. Zo krijgt iedereen iets mee van wat er straks gebeuren gaat.” 

Inspiratie

Dat is dan ook hoe Arjanne deze tijd ziet. Niet een tijd van stilzitten en duimen draaien, maar van inspiratie opdoen, netwerken opbouwen en mensen enthousiasmeren. “Mijn tip voor gemeenten die ook overwegen te beginnen met de kliederkerk? Neem de tijd om nu alles goed uit te werken. En zoek contact met andere gemeenten die er ook mee bezig zijn. Doe inspiratie op van elkaar. Kliederkerk organiseert hier speciale online bijeenkomsten voor. Neem de tijd om daaraan deel te nemen. De kracht van kliederkerk is dat je niet zelf alles uit hoeft te vinden, maar wel alles kunt aanpassen naar de behoeften van jouw gemeente. Nu is er genoeg tijd om dit goed uit te werken.”

De Hofstad zit niet bij de pakken neer tijdens de lockdown. Het is nu nog even wachten, maar dankzij de goede voorbereiding kunnen ze straks in september helemaal los met hun gloednieuwe kliederkerk. Is jouw gemeente ook al bezig met de voorbereidingen? Of wil je meer weten over kliederkerk? Laat je dan inspireren tijdens één van de proeverijen.

Lees ook:

De afgelopen periode hebben een aantal gemeenten bij de dienstenorganisatie aangegeven dat zij zich beschikbaar stellen voor zo’n praktijkproef. Aanmelden hiervoor is echter niet nodig.

Om zinvolle resultaten uit deze praktijkproeven te halen, is het namelijk nodig dat de proeven in verschillende typen kerkgebouwen (groot, klein, monumentaal) gehouden worden. Ook wordt er gekeken naar verschillende type vieringen (evangelisch, protestants, rooms-katholiek etc.) Om die reden maakt het CIO een representatieve selectie en benadert te zijner tijd de desbetreffende kerkbesturen.

Over het moment waarop deze praktijkproeven daadwerkelijk gaan plaatsvinden, is nu nog geen informatie beschikbaar. Zodra er meer bekend is, verschijnt er een bericht op de website van het CIO.

Op een maandagavond organiseert Mark vanuit de kerkzaal een livestream waarbij kijkers anoniem vragen kunnen indienen Deze worden beantwoord door een panel van gemeenteleden: een epidemioloog, een kinderarts, een oncologieverpleegkundige en een ex-coronapatiënt. Of het nu gaat om de werking van het virus of om religieuze bezwaren tegen een vaccin: alle panelleden weten precies wat zij de kijker te zeggen hebben vanuit hun eigen ervaringen en expertise. Sommige vragen behoeven een lang en weloverwogen antwoord. Anderen worden beantwoord met een stellig ‘nee’, en vervolgens een uitgebreidere toelichting.

Jeremia

Mark werd helemaal enthousiast toen hij zijn nieuwe gemeente leerde kennen. Van alle gemeenteleden met hun verschillende gaven en talenten, maar al helemaal toen de gemeente een paar medisch experts in huis bleek te hebben. “Een epidemioloog in onze kerk! Zo iemand kun je niet voor jezelf houden. Jeremia 29 draagt christenen op om zich in te zetten voor de bloei van hun dorp of stad. Ik ging nadenken over hoe wij dit konden doen.” 

Spanning

Tijdens de sessie kan iedere kijker anoniem vragen indienen. Van tevoren leverde dat enige spanning op. “Wat als de avond opeens overgenomen zou worden, bijvoorbeeld door mensen die hun eigen mening blijven opdringen in de chat? Toch vonden we het belangrijk om dit zo te organiseren dat we iedereen de ruimte zouden geven. Als experts, maar ook als kerk, sta je sterk achter je standpunten van waaruit je de vragen beantwoordt.”

Allerlei vragen passeren de revue. Van technische vragen over de werking van een vaccin, tot vragen over kerk-zijn in coronatijd. Het vragenvuur valt even stil wanneer panellid Jan vertelt over een bijzonder moment tijdens zijn ziekte. Hij kon een laatste keer bellen met zijn vrouw en kinderen voordat hij in een kunstmatige coma op de IC zou belanden. “Op dat moment ging door mij heen dat ik misschien niet meer ouder dan 67 zou worden. Misschien zou ik mijn vrouw en kinderen nooit meer terugzien. En toch werd ik volkomen rustig. Ik dacht: als ik overlijd, is het goed. Want dan ben ik eerder bij God dan ik had verwacht.”

Gaten vullen

Juist de combinatie van wetenschap, geloofsvragen en persoonlijke verhalen maken deze avond volgens Mark tot een geslaagde combinatie waar ook mensen van buiten de kerk zich door aangetrokken voelen. “Je ziet dat er bij jongere generaties weer meer interesse komt voor zingeving en voor de kerk. Negatieve ervaringen of vooroordelen die hun ouders en grootouders hadden, hebben zij zelf niet meer. Secularisatie heeft een gat gecreëerd in het leven van mensen. Dat gat kun je als kerk weer opvullen.”

“Ik werd benaderd door een werkgemeenschap van dominees en kerkelijk werkers die uit zichzelf bezig waren gegaan met dit thema. Ze zochten naar manieren om hier aandacht voor te vragen. Het raakte mij om te zien hoe verontwaardigd en verontrust zij waren over de onrechtvaardige situatie. Ze durfden hiervoor op te staan en dit probleem aan te kaarten. Zo vroegen ze mij om dit probleem als classispredikant kenbaar te maken bij de Protestantse Kerk Nederland.”

Portemonnees

“Het voelt zo vreemd dat er een wereldwijde pandemie is, waarbij rijke landen méér dan genoeg vaccins kunnen krijgen terwijl zo veel andere landen nog niemand kunnen vaccineren. Uiteindelijk hebben we allemaal dezelfde vaccins hard nodig. Maar de landen met de grootste portemonnees en de grootste mond gaan ermee vandoor. Voor mij is dat een klassiek voorbeeld van onrechtvaardigheid.

Wij kunnen niet direct iets doen aan de verdeling van vaccins of praktische coronahulp. Wel kunnen we aandacht vragen voor dit thema. Bespreek de onrechtvaardigheid, benoem nadrukkelijk met elkaar wat er precies fout gaat. Dominees die het thema aanhalen in hun preek, diakenen die zich uitspreken over dit onderwerp - dat is wat de maatschappelijke discussie op gang helpt en uiteindelijk verder brengt. Misschien wel tot aan de WHO en de politiek aan toe. Die invloed kun je hebben als kerk.”

Eerlijke verdeling

Geïnspireerd door mensen zoals Jan Hommes, die opstaan voor rechtvaardigheid, houdt Kerk in Actie in april extra geldinzamelingsacties voor een eerlijke vaccinverdeling en praktische coronahulp voor hen die dit zo hard nodig hebben. Kerk in Actie ondersteunt daarnaast initiatieven om de Nederlandse regering te wijzen op hun medeverantwoordelijkheid voor een eerlijke wereldwijde verdeling van vaccins. Dit gebeurt onder andere via COVAX, een platform dat zich inzet om vaccins via donaties te verspreiden naar landen die tot nu toe nog geen toegang hebben. En hoewel Kerk in Actie en haar partnerprojecten zelf geen vaccinatiecampagnes organiseren, kunnen deze organisaties wel financiële steun bieden wanneer deze campagnes op gang komen in een land.

Doorgaan

Hoewel Kerk in Actie dus geen directe toegang heeft tot vaccins en de verdeling daarvan, kunnen we op verschillende manieren concrete ondersteuning bieden in de landen die nog altijd gebukt gaan onder zowel het virus als de nadelige gevolgen van langdurige lockdowns. Kerk in Actie ondersteunt de kwetsbaren met praktische hulp en financiële ondersteuning.

In Zuid-Afrika worden voedselpakketten uitgedeeld en kwetsbare kinderen worden geholpen met voeding en opvang. In Moldavië ondersteunt Kerk in Actie het project ‘Home Care’, een organisatie die thuiszorg biedt aan ouderen. In Colombia staat Kerk in Actie hun kwetsbare doelgroepen bij door zo veel mogelijk activiteiten in digitale vorm te faciliteren. In Indonesië steunt Kerk in Actie partnerorganisaties die voedselpakketten, beschermende middelen en voorlichtingscampagnes bieden. Op onze website vindt u meer informatie, actuele ontwikkelingen en inspirerende verhalen rondom de coronahulp van Kerk in Actie: kerkinactie.nl/corona.

Lees ook:

Zelden beleefden we wereldwijd zulke ingrijpende tijden. Altijd laten juist kinderen zien dat het leven ondanks alles doorgaat. Met haar pinkstercampagne ‘Feest van Hoop’ wil Kerk in Actie die hoop doorgeven, ver weg en dichtbij. Ook uw gemeente kan op allerlei manieren meedoen. Hieronder vindt u een overzicht van alle mogelijkheden. Alle activiteiten zijn zowel online als fysiek te organiseren en in beide gevallen coronaproof. Uiterlijk 23 april a.s. zijn alle materialen beschikbaar.

Wat kunt u doen?

1. Luister mee naar kinderconcerten of een familievoorstelling

In de periode naar Pinksteren organiseren we elke week een online kinderconcert. Leuk om samen met de club naar te kijken, of gewoon thuis. Bestel nu gratis tickets van concerten van Marcel en Lydia Zimmer, Simara & Kids Crew samen met Elly Zuiderveld of voor de familievoorstelling van Schapen en Zo! Gratis online tickets zijn te bestellen via kerkinactie.nl/pinksteren.

Een aantal van de liedjes van Marcel en Lydia staan ook op de DaaromPinksteren-CD ‘Feest van hoop’. Daar vindt u ook het nieuwe couplet van het Rainbowlied ‘Feest van hoop’, dat Marcel en Lydia bij de campagne hebben geschreven. Binnenkort te bestellen via daarompinksteren.nl.

2. Stuur Feest van Hoop-kaarten naar mensen in de buurt

Meer dan ooit leven we in een tijd waarin we hoop willen delen, de ander een hart onder de riem willen steken. Dat kan met de ‘Feest van hoop’-kaarten, getekend door kinderen uit het azc in Almere. Deze zijn vanaf 23 april te bestellen via de webwinkel van de Protestantse Kerk.

3. Doe met uw jeugdgroep mee met de PinQsterchallenge

Na het succes van de Paaschallenge komt er nu ook een Pinksterchallenge, een samenwerking van Jong Protestant en een lokale gemeente. In het programma staat de hoop centraal onder het motto ‘Wie bouwt het grootste feest?’ Meer informatie volgt.

4. Vier mee in Pinksterdienst, kindernevendienst of met kliederkerk

Voor de dienst op Pinksterzondag zijn er tips en suggesties die predikanten kunnen gebruiken om er een feest van hoop van te maken. Voor kinderen is er een kindernevendienstprogramma. Voor thuis is er een kant-en-klaar filmpje, met daarin liedjes uit de concerten over Pinksteren en hoop. Daarnaast heeft kliederkerk een mooi kliederkerkprogramma gemaakt dat gezinnen thuis kunnen gebruiken over het thema Feest van Hoop. Ook komt er een bloemschiksuggestie voor Pinksterzondag beschikbaar. Alle materialen zijn uiterlijk 23 april beschikbaar op kerkinactie.nl/pinksteren.

5. Rainbow

Doet uw gemeente mee met de pinkstercampagne? Vraag dan de consulent van jullie regio een gratis grote Rainbow aan! Kijk voor de gegevens op kerkinactie.nl/consulenten.Luister en zing het nieuwe Rainbowlied 'Feest van Hoop' met de kinderen in uw gemeente.

6. Acties voor de hele gemeente

Jong Protestant heeft een prachtige sponsorbingo ‘Feest van hoop’ gemaakt. Vanaf 23 april kunnen kinderen met negen leuke acties aan de slag om geld op te halen voor het project Lichtpunten voor Syrische vluchtelingen. Met de dienstenmarkt Feest van Hoop kan iedereen, thuis of al in de kerk, meedoen. Op de markt biedt je je diensten of producten aan die andere gemeenteleden kunnen kopen. En voor kinderen tot 8 jaar is er een Rainbow-speurtocht, die u als gemeente bijvoorbeeld met Pinksteren kunt organiseren langs gemeenteleden. 

7. Steun projecten van Kerk in Actie

In de pinkstercampagne steunen we projecten waarin kinderen een belangrijke rol spelen. 

• Vrolijkheid in asielzoekerscentra (collecte 25 april)Stichting de Vrolijkheid organiseert creatieve activiteiten voor kinderen en jongeren in asielzoekerscentra die vaak indringende ervaringen achter de rug hebben. 
• De kerk een thuis voor jongeren (collecte 2 mei)Jong Protestant ontwikkelt materialen waarmee jeugdwerkers de kerk tot een plek kunnen maken waar jongeren zich gezien, geliefd en veilig voelen. 
• Lichtpunten voor Syrische vluchtelingen (collecte 9 mei)Kerk in Actie ondersteunt Syrische vluchtelingen in landen als Libanon, Jordanië en Irak, en ook arme lokale families met een vakopleiding of het opzetten van een eigen bedrijf. Dat geeft hen en  hun kinderen lichtpuntjes op weg naar een betere toekomst. 
• Bijbelcompetitie stimuleert bijbellezen (collecte Pinksteren)Dankzij de jaarlijkse bijbelcompetitie lezen tienduizenden kinderen bijbelverhalen. En hun familie doet mee! Een echt feest van hoop!

8. Online pinksterworkshops 

Ter voorbereiding op de pinkstercampagne organiseren de consulenten van de Protestantse Kerk vier workshops. U kunt zich nu nog opgeven voor:

• Donderdag 22 april 20.00-21.30 uur

Tip: Feest van Hoop is een feest voor de hele gemeente. Nodig daarom ook uw jeugdoudering/-werker en predikant voor de workshop uit.

Wat is het verhaal? In 1948 arriveert Dalia Landau als klein baby’tje met haar ouders in Ramle, een stad 40 kilometer ten westen van Jeruzalem. Haar ouders hebben de Holocaust in Europa overleefd en besluiten na de oorlog te emigreren. Ze krijgen een huis toegewezen in Ramle. Als kind wordt Dalia verteld dat hier vroeger Arabieren woonden. Toen brak er een oorlog uit waarin de Arabieren hadden geprobeerd de Joden de zee in te drijven. Dat was niet gelukt en toen waren ze weggerend. Voor Dalia is het op dat moment duidelijk: de Arabieren zijn haar grootste vijand en ze blijft het liefst bij hen uit de buurt

Verbeeldingskracht

Dan gaat in juli 1967 opeens de bel. Dalia is alleen thuis en nog helemaal in extase van de recente overwinning in de Zesdaagse Oorlog. Ze doet de deur open. Voor haar staan drie jonge mannen in pak. Ze begrijpt direct dat dit de vijand is. Eén van de jonge mannen vraagt: ‘Dit is het huis geweest van mijn familie, mag ik even binnen kijken?’ De mannen blijken uit Ramallah te komen en door de Israëlische overwinning kunnen zij nu opeens vrij reizen naar Israël. Dalia besluit hen binnen te laten en zo ontstaat er een bijzondere band tussen Dalia en Bashir. Dat contact loopt niet vanzelf. Er volgen vele moeizame gesprekken met Bashir en zijn familie. Soms is er lange tijd helemaal geen contact. Toch wordt het lijntje nooit doorbroken. Dalia zegt hierover: ‘Je wilt jezelf graag zien als het enige echte slachtoffer, maar de ander wil dat ook. Waar het mee begint is je te verplaatsen in de ander. Verzoening begint met een stukje empathie en verbeeldingskracht.’

Verhaal gaat verder onder foto

Een huis voor iedereen

Als Dalia na het overlijden van haar ouders het huis erft, vraagt ze aan Bashir en zijn familie welke bestemming ze het huis kunnen geven. In 1991 wordt het Open Huis in Ramle geopend met o.a. een kinderdagverblijf voor Joodse en Palestijnse kinderen. In 2019 sluit echter het kinderdagverblijf en gaat het Open Huis op zoek naar een samenwerkingspartner. Deze partner wordt gevonden in het Rossing Center, waarmee Kerk in Actie al vele jaren samenwerkt. Ideeën voor programma’s zijn er al genoeg: een cultureel centrum voor jongeren, interreligieuze bijeenkomsten, maar ook vertelavonden voor vrouwen. Vivian Rabia, de manager van het Open Huis, vertelt: ‘Normaal vertellen enkel mannen verhalen uit de geschiedenis. Deze verhalen gaan vrijwel altijd over oorlog. Als vrouwen willen we juist de andere verhalen uit de geschiedenis van Ramle delen.’ 

Verhaal gaat verder onder foto

Bijzonder

U kunt zich voorstellen hoe verheugd ik was met deze bijzondere samenwerking. Ik hoop dat het Open Huis ons als Protestantse Kerk kan inspireren om met empathie en verbeeldingskracht naar de ander te kijken, juist daar waar meningen of emoties zo onoverbrugbaar lijken. 

Feest van hoop

Joden en christenen in Israël komen elkaar in het dagelijks leven bijna niet tegen. Dit begint al bij de kinderen. Door het gescheiden onderwijs in Israël, leren kinderen elkaar en elkaars cultuur en gebruiken niet kennen. Door decennia van oorlog en conflict is er veel onderlinge haat en wantrouwen. Ze zien elkaar niet als mens, maar als ‘bezetter’ of ‘terrorist’. Het Rossing Center wil aan deze negatieve stereotypen een einde maken door kinderen met elkaar in contact te brengen. Kinderen bezoeken elkaar in de klas en spelenderwijs leren ze over elkaars geschiedenis, tradities en identiteit.

Verhaal gaat verder onder foto

Joodse en Palestijnse kinderen leren gezamenlijk over hun geschiedenis en tradities

En zo ontstaat er - via kinderen - nieuwe hoop voor de toekomst! Juist met Pinksteren vieren we dat er hoop is, omdat Gods Geest bij ons is. Kinderen leven die hoop voor. Zij laten zien dat het leven doorgaat en dat leven in vrede een veel beter alternatief is dan leven in oorlog en wantrouwen. Met Pinksteren komt Kerk in Actie in actie met en voor kinderen ver weg en dichtbij. We ontvangen hoop, we delen hoop. Doe mee! Alle informatie over de pinkstercampagne Feest van Hoop is te vinden op kerkinactie.nl/pinksteren.

Lees ook:

‘Het goede leven’ – met dat jaarthema nodigt de Protestantse Kerk in Nederland gemeenten en individuele gelovigen uit om stil te staan bij de vraag wat een mensenleven tot een goed leven maakt. Pijl naar beneden Verder lezenJaarthema ‘Het goede leven’ - Leven in het perspectief van Gods licht Een spannende vraag, nu veel 'goede' dingen als sociale contacten en samenkomsten zijn weggevallen. Waar kunnen we in deze periode op terugvallen, wat maakt ons leven ten diepste 'goed'?

Als hulpmiddel bij die zoektocht hebben de Protestantse Kerk en het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap gezamenlijk een online bijbelleesplan samengesteld. In het leesplan nemen twaalf theologen je mee langs teksten uit verschillende bijbelboeken. Wat hebben die teksten ons te zeggen over ‘het goede leven’? En hoe leren we om ons elke dag naar dát leven uit te strekken? Van Sarai tot Elia en van de Emmaüsgangers tot Petrus: ze laten ons een glimp zien van een 'goed leven' dat dieper gaat dan onze levensomstandigheden.

Het leesplan bij 'Het goede leven' bestaat uit twaalf afleveringen van theologen en predikanten uit de Protestantse Kerk. Volg het leesplan via debijbel.nl of meld je aan via de app Mijn Bijbel. 

Bekijk het leesplan

De Classis Fryslân reageert blij: "De Classis Fryslân is blij dat de Kleine Synode heeft besloten de naam 'Fryslân' definitief in heel de kerk te gebruiken om de Friese classis mee aan te duiden. Net als de Réunion Wallonne, de Evangelisch Altreformierte Kirche en de Gereja Kristen Indonesia Nederland, is nu ook de Classis Fryslân in vertegenwoordigd onder de naam uit het eigen taalgebied. Johannes 10:3 is hiermee voor de Classis Fryslân op nieuwe wijze werkelijkheid geworden: 'Hy ropt syn eigen skiep by de (eigen) namme - Hij roept zijn eigen schapen bij hun (eigen) naam."

Wat kunt u doen?

Kerk in Actie biedt liturgiesuggesties en een handig draaiboek voor een leuke actie om vluchtelingen in uw omgeving te verrassen met de actie Deel je Cake. Als u meedoet met Deel je Cake kunt u bij ons wenskaartjes bestellen om te verspreiden bij de actie. Ook is er een handleiding om plaatselijk een Wake voor vluchtelingen te organiseren, tegelijk met de inspirerende 24-uurs livestream wakevoorvluchtelingen.nl vanuit het buurt-en-kerkhuis Bethel in Den Haag. Tenslotte is er materiaal om plaatselijk in actie te komen voor vluchtelingenkinderen in Griekenland. 

Collecte

In de kerk

De collecte van 20 juni heeft als thema Noodhulp Griekenland. Partners van Kerk in Actie helpen vluchtelingen op het eiland Lesbos en op het vasteland.

Huis-aan-huiscollecte

In de week van 22 t/m 27 november collecteren we voor vluchtelingenkinderen in Griekenland. We zijn op zoek naar lokale coördinatoren die de collecte in hun wijk of dorp willen organiseren. Aanmelden kan via kerkinactie.nl/huisaanhuiscollecte.

Actie 500 kinderen

We blijven onze regering oproepen om vluchtelingen niet alleen in Griekenland te helpen, maar ook meer van hen in Nederland op te vangen. Op onze themapagina Vluchtelingen vindt u meer informatie over hoe u hieraan mee kunt doen.   

Lees ook:

Doe mee

Via het onderstaande formulier kunt u het materiaal van uw keuze aanvragen. U ontvangt dit daarna in uw mailbox.

Formulier

Palestijnse christenen vormen een kleine gemeenschap in het Heilige Land. Makkelijk hebben ze het niet. “De Bijbel vertelt ons dat God al Zijn kinderen liefheeft. Die belofte geeft moed,” vertelt Omar Harami (39), directeur van Sabeel, oecumenisch centrum voor Palestijnse bevrijdingstheologie. “In Jezus’ voetsporen gaan, dat is waar het om gaat.”

De Bijbel terug

Harami hield als kind al van de Bijbel. “Dit kwam door mijn oma. Ik had veel met Jezus die tafels in de tempel omver wierp. Maar diezelfde Bijbel rechtvaardigde ook waarom Israël het beloofde land voor de Joden was. God was dus onze onderdrukker. Het gevaar is dan dat je de Bijbel als je vijand gaat zien.” Het overkwam veel Palestijnse christenen na 1948. Harami: “Tijdens de eerste intifada kwam een groep Palestijnse voorgangers bij elkaar. Belangrijkste vraag was: hoe krijgen we de Bijbel terug? Met andere woorden: hoe kan de Bijbel ook goed nieuws zijn voor Palestijnse christenen? Sabeel werd opgericht om een theologisch antwoord te bieden vanuit Palestijns perspectief.”

God opent deuren

Kern van het werk van Sabeel zijn de dertig bijbelstudiegroepen. In veel kerken is dit de eerste keer dat bijbelstudies worden geleid door gewone gemeenteleden. Sommige groepen komen twee keer per week bij elkaar, sommigen iedere maand. Deelnemers hebben meer kennis van de Bijbel, staan sterker in hun geloof en zijn actiever in de kerk. “Ze zijn de negativiteit zat en willen verandering. Bijbelverhalen inspireren daarbij,” vervolgt Harami. 

In de bijbelstudiegroepen werden dertien problemen in de Palestijnse samenleving geconstateerd. Harami: “Vervolgens stelden we de vraag: hoe gaan we dat oplossen? Een groot probleem is de groei van religieus extremisme. God opende onverwachts deuren voor ons. Nu zijn er 100 aanpassingen doorgevoerd in het Palestijnse onderwijsprogramma waarbij o.a. antisemitische, anti-christelijke en anti-seculiere verwijzingen zijn weggehaald.”

Verhaal gaat verder onder foto

Concrete actie

Het verhaal over het dochtertje van Jaïrus sprak een van de groepen bijzonder aan. “Met de woorden ‘Meisje, sta op’ riep Jezus haar tot leven, terwijl iedereen dacht dat er geen redden meer aan was. Palestijnse christenen denken vaak dat er geen toekomst is voor hun gemeenschap. Daarom geeft dit verhaal zoveel kracht,” zegt Harami. De bijbelstudiegroep ging over tot concrete actie. Zorg is voor Palestijnen niet goed geregeld. “We brainstormden over een collectieve zorgverzekering,” vertelt Harami. “Het begon als wild idee, maar inmiddels hebben 31 scholen een zorgverzekering voor hun medewerkers en 3000 christelijke families staan klaar om ook in te stappen. Nooit eerder gebeurde dat op zo’n grote schaal.” 

Wonderen

“Als kerk kunnen we echt hoop bieden,” zegt Harami. “Elkaars hand vasthouden en samen oplopen, zoals Christus ons voorging. Allemaal door een bijbelstudie. De kerk kan nog steeds wonderen doen.” Het bemoedigt Harami dat christenen in Nederland op hen betrokken zijn. “We zijn misschien een kleine, kwetsbare gemeenschap, maar we hebben een levende God die door zijn Geest wonderen verricht!”

Oecumenische roeping

De Protestantse Kerk heeft verschillende en gelijkwaardige roepingen, waaronder de oecumenische roeping om eenheid, gemeenschap en samenwerking te zoeken met Palestijnse christenen. Vanuit deze roeping ondersteunt Kerk in Actie het werk van Sabeel. Geïnspireerd door het leven en onderwijs van Jezus Christus, wil zij Palestijnse christenen helpen hun geloof te verdiepen, de onderlinge eenheid te versterken en op te komen voor vrede en gerechtigheid. Kerk in Actie ondersteunt het gezamenlijke bijbelstudieprogramma van Sabeel met de Evangelisch Lutherse Kerk. Lees meer via protestantsekerk.nl/roepingen.

Lees ook:

Kerk in Actie heeft al voor 1,5 miljoen euro aan extra noodhulp verleend voor bijvoorbeeld voorlichting over Covid-19, voedselhulp en hygiënepakketten. Ook in 2021 gaat deze hulp door, want het is nog dringend nodig. 

Armste landen hardst getroffen

In de lente van 2020 startte Kerk in Actie al een campagne om een wereldwijde stille coronaramp te voorkomen. Door de zware lockdowns kwamen veel mensen in financiële problemen en nam armoede en werkloosheid toe. Vooral de armste mensen in de armste landen worden getroffen. Hoe is de situatie nu in de landen waar Kerk in Actie hulp biedt?

Zuid-Afrika

Zuid-Afrika is het hardst door corona getroffen land in Afrika met 1,5 miljoen besmettingen en 52.535 doden op 56 miljoen inwoners. Eind maart 2021 zijn 220.129 mensen gevaccineerd. Meer dan 2,2 miljoen banen gingen verloren, wat nog steeds tot grote problemen leidt voor mensen zonder sociaal vangnet. Kerk in Actie heeft al 9613 voedselpakketten uitgedeeld en 1000 kinderen geholpen met voeding en opvang, maar meer hulp is nodig.

Rwanda

In Rwanda zijn 21.000 besmettingen met corona geregistreerd en 300 doden op 12,7 miljoen inwoners. Eind maart 2021 zijn 350.000 mensen gevaccineerd. Er is een toename van huiselijk geweld en tienerzwangerschappen, goede voeding is moeilijker verkrijgbaar, mensen mijden ziekenhuizen uit angst voor het virus, kerken gaan gelukkig weer open voor beperkte aantallen per dienst. Met steun van Kerk in Actie kregen al 1400 gezinnen een voedselpakket, maar meer pakketten zijn nodig. 

Moldavië

In Moldavië loopt het aantal besmettingen op. Opnieuw is te zien dat het gezondheidssysteem het werk niet aan kan. Het vaccineren is inmiddels begonnen. Begin maart zijn 14.400 vaccins geleverd en zijn zorgmedewerkers, ook die van onze partner HomeCare, gevaccineerd. In de tweede helft van maart volgde een nieuwe levering vaccins en kon worden begonnen met vaccineren van de meest kwetsbare mensen. Ondertussen werken onze partners door en proberen zoveel mogelijk hun hulp aan de meest kwetsbaren (ouderen en kinderen) voort te zetten. Dat moet in aangepaste vorm. Ze kunnen minder kinderen en ouderen in de dagcentra ontvangen en gaan daarom bij mensen thuis langs, bijvoorbeeld om een warme maaltijd te bezorgen. 

Verhaal gaat verder onder foto

Colombia

In Colombia zijn tot nu toe 2,4 miljoen besmettingen en 63.000 doden geregistreerd, op een bevolking van 50 miljoen inwoners. Nadat het aantal besmettingen vanaf januari afnam, gaat de curve nu weer omhoog. Bedden op intensive cares raken vol. Pas 2,5% van de bevolking is gevaccineerd met de eerste dosis. De maatregelen in Colombia zijn afhankelijk van het aantal besmettingen. Scholen waren vanaf maart vorig jaar dicht en konden alleen online en afstandsonderwijs geven wat in arme wijken en afgelegen gebieden moeilijk is. Sommige zijn nu weer open waarbij leerlingen om de week naar school gaan  Partners van Kerk in Actie als Stichting Kleine Arbeider en Gempaz deden de activiteiten en bijbelstudies al die tijd in digitale vorm en probeerden zo goed mogelijk contact te houden met hun doelgroep en hen bij te staan.

Verhaal gaat verder onder foto

Midden-Oosten

In landen als Libanon en Syrië in het Midden-Oosten komt de coronacrisis bovenop de onstabiele economische en politieke situatie die er al was. De hoge inflatie en de internationale sancties zorgen er in Syrië voor dat import van brandstof, onderdelen en grondstoffen zoals meel voor brood zijn bemoeilijkt. Eerste levensbehoeften zijn onbetaalbaar. Twee op de drie Syriërs leeft onder de armoedegrens. Libanon zucht onder een zware lockdown die grote gevolgen heeft voor de fragiele economie. Het kleine land vangt nog altijd miljoenen vluchtelingen op die - met als een groot deel van de lokale bevolking - nauwelijks in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Door de financiële crisis hebben mensen, maar ook instellingen en kerken geen toegang meer tot hun spaartegoeden. 

Verhaal gaat verder onder foto

Indonesië

Ook Indonesië is zwaar getroffen door het coronavirus. In West-Sulawesi stegen de besmettingscijfers sky-high nadat deze regio afgelopen januari door een aardbeving getroffen werd. Overlevenden en hulpverleners werd met klem gevraagd zich aan alle gezondheidsprotocollen te houden, mondmaskers dragen en afstand te bewaren, maar in een noodsituatie is dat bijzonder lastig. Partnerorganisaties in Indonesië bieden coronahulp. Zij helpen met voedselpakketten, geven gezondheidsvoorlichting en delen mondmaskers en andere beschermende en desinfecterende middelen uit. Ook steunen zij gezinnen waarvan de kostwinner door corona is overleden, met inkomensgenererende projecten. Inmiddels heeft de Indonesische overheid 420 miljoen vaccins ingekocht voor een bevolking van 180 miljoen en is gestart met het inenten van medisch personeel en van ouderen.

Doet u mee?

Wereldwijd wil Kerk in Actie kerken ondersteunen met voedselhulp, hygiënepakketten, medische zorg, financiële steun aan de meest kwetsbaren en preventiecampagnes. Doet u ook mee? Alle informatie over de actie is te vinden op kerkinactie.nl/corona

Direct doneren

Lees ook:

Maarten Wisse, hoogleraar Dogmatiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, schreef in opdracht van de synode De Bijbel in het midden Pijl naar beneden Verder lezenBijbel in het midden - het geloofsgesprek te midden van verschillen, een pleidooi voor het voeren van een geloofsgesprek te midden van de verschillen die de kerk kent. 

We spreken elkaar per telefoon. De coronacris verhindert een fysieke ontmoeting en zal vooralsnog ook het geloofsgesprek belemmeren.

Wisse: “Afgelopen zondag werd in mijn kerk de tekst uit Deuteronomium 8 gelezen: ‘Houd je aan alle geboden die ik jullie bied, dan zul je blijven leven.’ Als je zo’n zin hoort in deze tijd, dan denk je aan het coronavirus. Alsof de voorganger de RIVM-voorschriften wil bevestigen via Deuteronomium 8. Je zou er een goed geloofsgesprek over kunnen voeren. Wij moderne mensen hebben moeite om zo wettisch te denken als Deuteronomium doet. Maar in sommige situaties kan het onvermijdelijk zijn: anderhalve meter afstand houden, handen wassen, niezen in je elleboog. Daarna gaan we het wel hebben over wat we van de regels vonden.”

Waarom zouden we een geloofsgesprek willen voeren?

“Omdat je daardoor ontdekt wat de diepte, breedte en hoogte zijn van het geheim van Christus. Dat kan alleen samen met ‘alle heiligen’, zoals de Bijbel zegt. Dat zijn je broers en zussen in de gemeente, mensen met wie je verbonden bent en van wie je kunt leren. En dan niet alleen degenen die hetzelfde denken als jij. Ik pleit ervoor om in het geloofsgesprek de Bijbel als uitgangspunt te nemen. Andere bijbellezers helpen jou om in de Bijbel te vinden waar je zelf nooit toe zou komen.”

De Bijbel zorgt ook voor meningsverschillen.  

“Dat is nooit anders geweest. De eerste christenen leefden vanuit de ervaring van de opstanding van Christus. Zij vertelden de verhalen daarover op hun eigen manier aan elkaar door. In het Nieuwe Testament leggen de evangelisten hun accenten, Paulus doet dat ook.

Bij al die verscheidenheid is er eenheid in Christus, maar de invulling daarvan verschilt. Er waren gemeenten met vooral Joodse gelovigen, of met vooral heidenen, of met van alles door elkaar. Al die verschillen balanceerden tussen oud en nieuw, traditie en vernieuwing.

Hou de Bijbel in het midden, zodat deze bij niemand op schoot of in handen terechtkomt. Hij wordt niet helemaal van jou. Zo blijft ook Christus in ons midden. Dat creëert bij iedereen het bewustzijn dat zijn of haar opvatting niet per se de opvatting van Christus is. Dat maakt je open om te luisteren naar andere mensen, met andere opvattingen.”

Binnen de Protestantse Kerk zijn identiteitsgemeenten, waarbinnen mensen het doorgaans met elkaar eens zullen zijn.

“Is dat wel zo? Elke gemeente draagt een flinke diversiteit in zich, om te beginnen in dorpskerken Pijl naar beneden Verder lezenDorpskerken­beweging. In andere gemeenten kan het zijn dat een bepaalde groep de dominante identiteit gijzelt en daarmee anderen, bewust of onbewust, het spreken verhindert. Ook binnen gemeenten die een duidelijke kleur lijken te hebben is er altijd diversiteit en noodzaak tot gesprek. Het is de kunst dat onder ogen durven te zien. De Bijbel helpt daarbij, als gemeenschappelijk referentiepunt.

Het geloofsgesprek kent twee polen: de veiligheid onder elkaar en de uitdaging van het verschil. Het liefst wil je je diepste zieleroerselen op tafel hebben. Dat kan alleen in wederzijds vertrouwen. Dan kunnen ook grote verschillen ter tafel komen.

Tijdens deze coronacrisis dringt zich de vraag op: hoe zie jij God? Als iemand die niets met het kwaad te maken wil hebben? Of heb je Hem nodig om af en toe eens flink aan zijn mouw te schudden: wat heb jij hiermee te maken, kun je ons misschien een beetje helpen? Hoe meer we leren over deze diepgaande thema’s met elkaar te spreken, des te relevanter de kerk wordt voor ons leven.”

Met welk bijbelgedeelte moeten we niet beginnen?

“Dat zijn er heel veel! Ik zou geen geloofsgesprek organiseren op basis van een namenlijst uit Numeri of gedetailleerde aanwijzingen voor het bouwen van de ark des verbonds. Of bijbelgedeelten waarvan je weet dat daarover de messen al geslepen zijn. Dat kan altijd nog.

Wil je gemakkelijker beginnen, dan adviseer ik het Johannesevangelie. Daarin staan heel diepe verhalen die je uit wel honderd perspectieven kunt bekijken. De betekenislagen stuiteren je recht in het gezicht. Ze doen een diep beroep op menselijkheid en brengen dat in verband met God. Alleen al bij Johannes kun je met een kring maandenlang verblijven, op zoek naar de verschillende manieren waarop je er tegenaan kunt kijken.”

Wat is de rol van de predikant in het geloofsgesprek?

“Je moet als organisator genoeg context creëren om het gesprek goed te laten verlopen, maar niet te veel je eigen opvatting laten overheersen. Als predikant hoor je een veilige situatie te kunnen creëren, waarin ruimte is voor iedereen. Vertrouw erop dat er onder de deelnemers voldoende verschillende inzichten aanwezig zijn om samen dat bijbelgedeelte te laten spreken. Als een predikant te veel programmeert of een eigen uitleg geeft, werkt het model van een geloofsgesprek niet. Als je de diversiteit in beeld wilt krijgen, moet de predikant een stapje terug doen.” 

Er is ook nog zoiets als op de grondtekst gebaseerde exegese. 

“Bijbelwetenschappers zullen misschien zeggen: als je op deze manier de Bijbel gaat lezen, krijg je allerlei idiote uitkomsten. Wat iemand in een bijbeltekst ziet, hoeft helemaal niet te zijn wat de auteur daarmee bedoeld heeft. Het gaat om teksten van duizenden jaren oud. 

De kans dat we de tekst verkeerd interpreteren, is heel groot. Daarom moeten er in de kerk plaatsen blijven waar de professionele lezing van de Bijbel een rol heeft. Maar bij een geloofsgesprek tussen gemeenteleden kan een professionele lezing niet de hoofdrol hebben. Je loopt dan het risico dat deelnemers denken dat je er allemaal hetzelfde in moet zien.”

Op 29 april 2021 geeft Maarten Wisse een online college over 'De Bijbel op tafel'. Van harte welkom.

Tijdens het webinar leert u hoe u het beroepingswerk zo goed mogelijk kunt organiseren. Wat zijn de stappen die gezet moeten worden? Welke taak heeft de kerkenraad hierin, welke taak heeft de beroepingscommissie en welke taak heeft de gemeente?

Wat leert u?

Dit webinar is bedoeld voor gemeenten die zich in de oriëntatiefase van het beroepingsproces bevinden. U krijgt inzicht in hoe de beroepingsprocedure werkt en wie welke verantwoordelijkheden heeft. Daarnaast krijgt u advies in welke mogelijkheden er zijn om tot een goede profielschets en wervingsplan te komen.

Mocht u al verder in het beroepingsproces zijn en behoefte hebben aan training op het gebied van taakverdeling, werving en selectie, het 'horen' en gesprekken met kandidaten? Kijk dan of de training voor beroepingscommissies iets voor uw commissie is.

Aanmelden

Dit gratis webinar wordt gehouden op donderdag 20 mei a.s. en start om 19.00 uur. U krijgt vantevoren een link naar de online bijeenkomst per mail toegestuurd. 

Vul onderstaand uw gegevens in:

Formulier

Lees ook:

Palmzondag laat dit jaar een wrange nasmaak na. Incidenten rondom kerken waar journalisten hun werk niet kunnen doen én vuurwerkbommen als reactie daarop. Een aanslag op geloofsgenoten in Indonesië. En ook: schrijfster Lale Gül die de druk niet meer aankan en stopt met kritisch schrijven over haar afkomst. En eerder deze maand: een nieuwe Tweede Kamer die diverser én verdeelder dan ooit lijkt. 

Anno 2021 lijkt het de normaalste zaak van de wereld om de onderlinge verschillen steeds verder uit te vergroten, om je eigen belang boven het algemeen belang te stellen en de ander om die reden vijandig tegemoet te treden. Polarisatie lijkt de norm, een vreedzame manier van samenleven zoeken verdwijnt naar de achtergrond. 

Stille week

Je zou bijna vergeten dat het de Stille Week is. De week waarin christenen wereldwijd stilstaan bij het lijden en sterven van Jezus. Het paasverhaal is één van de meest aangrijpende en donkere gebeurtenissen uit het leven van Jezus. Ook hier spelen onbegrip, vijandigheid en eigenbelang een grote rol. De farizeeërs houden vast aan hun eigen gelijk. Pilatus kiest liever voor zijn eigen veiligheid dan dat hij integer handelt. En Judas verkiest geld boven vriendschap. 

Het zou voor de hand liggen dat Jezus ook voor zichzelf kiest en zijn macht gebruikt om aan zijn noodlot te ontkomen. In plaats daarvan kiest Hij ervoor om zich op te offeren. De gebeurtenissen van afgelopen weken laten zien dat dit Bijbelse verhaal over lijden, sterven en opstaan van Jezus steeds opnieuw verteld moet worden. Omdat dit spiegelverhaal toont dat er ook een andere weg is en ons uitdaagt om het goede te doen. 

Ik ben er voor jou

Voor de elfde keer wordt dit paasverhaal ook in de vorm van The Passion aan miljoenen verteld. Deze keer vanuit Roermond, vanaf een wit podium, met een wit verlicht kruis als symbool en een man in het wit. ‘Ik ben er voor jou’, is dit jaar het thema. Roermond is de stad van patroonheilige Christoffel: Christusdrager. Vanavond trekt het kruis, gedragen door mensen met hun eigen verhaal, in processie door de stad. Jezus zegt: ‘Ik ben er voor jou’. Maar Hij stelt ons evengoed de vraag: ‘Tegen wie zeg jij: ik ben er voor jou?’ Ook die verhalen komen vanavond langs, van mensen die het ‘en uw naaste als uzelf’ in de praktijk van de rauwe werkelijkheid brengen omdat ze bijvoorbeeld hun roeping hebben gevonden in de zorg of het onderwijs.

Spiegel

Ik hoop van harte dat alle Nederlanders dit paasweekend de tijd nemen om te reflecteren op dit tegenverhaal. Of het tot je komt via een goede preek en liturgie, via de Matthaus-Passion of via The Passion: dit verhaal heeft blijvende impact en houdt ons nog steeds een spiegel voor. 

Deze week maakt pijnlijk duidelijk hoe uitdagend het evangelie is. Hoe moeilijk het is om de ander inderdaad net zo lief te hebben als jezelf. Toch is het onze opdracht om Jezus daarin na te volgen. Gelukkig in het besef dat we iedere dag opnieuw mogen beginnen en vanuit de wetenschap dat God er altijd voor ons is en ons de kracht wil geven om er te zijn voor de ander. 

The Passion | do 1 april | NPO 1 | 20.35 uur

Zie ook:

QeRstwandeling In Delfgauw werd al enkele jaren een Kerstwandeling georganiseerd in samenwerking met de basisschool. Robert: “Toen we ons realiseerden dat we door de pandemie geen evenement mochten organiseren, werden we creatief. Na een dubbele controle bij de burgemeester, ontdekten we dat als we een wandeling samenstelden met QR-codes het wel kon, mits mensen allemaal op verschillende tijden startten.”  Veel gemeenteleden zetten zich in om de route tot een succes te maken. Er kwam een afhaalpunt voor chocolademelk, buurtverenigingen zorgden voor sfeervolle verlichting en een aantal gemeenteleden zijn urenlang bezig geweest met het opnemen van filmpjes. Onder iedere QR-code zat een filmpje met een scene uit het kerstverhaal. Van Kerst naar Pasen Hoewel de QeRstwandeling zich echt richtte op Delfgauw, leek het Robert de moeite waard om het concept breder te delen. Vanuit de Protestantse Kerk werd er enthousiast gereageerd en zo is de co-creatie ontstaan voor de PaasChallenge 2021. Robert zet zich nu in voor theologie en de teksten die mensen gaan horen tijdens de tocht. Een team uit de gemeente denkt op de achtergrond mee en lost de puzzels op. In Delfgauw testen ze dit jaar de PaasChallenge ook zodat straks honderden groepen in heel Nederland dit paasspel kunnen spelen. PaasChallenge 2021: De Weg naar Jeruzalem Deelnemers die meedoen aan de PaasChallenge 2021 struinen als het ware door Jeruzalem. Ze kruipen in de huid van tijdgenoten van Jezus en staan voor eenzelfde dilemma’s. Verrassend genoeg ontdekt de wandelaar dat onze verlangens en worstelingen weinig verschillen van zij die ruim 2000 jaar geleden leefden. Wat deze PaasChallenge bijzonder maakt is dat je geen toeschouwer kunt zijn. Je moet zelf kiezen. Zo zijn deelnemers deel van een eeuwenoud verhaal met een verrassende ontknoping.  Heelheid en gebrokenheid De PaasChallenge 2021 bevat evenals andere jaren, werkvormen die aansluiten bij allerlei leerstijlen. Er wordt gedacht, gepuzzeld er is lichamelijke inspanning en ook inhoudelijk is er een uitdaging. De deelnemer komt via de wandeling in aanraking met menselijke verlangens zoals; vrijheid, liefde, macht en spiritualiteit. Deze verlangens heeft de Britse theoloog Tom Wright uitgewerkt in zijn boek ‘Broken Signposts’. Hoewel ieder mens zich inzet het goede te doen, zien we in de praktijk dat vrijheid onder druk staat, macht wordt misbruikt en liefde verscheurt. Tijdens het spel merken de deelnemers dat verlangens kunnen botsen en wordt duidelijk dat onze wensen en gebrokenheid alles te maken hebben met het lijden en de opstanding van Jezus.  CoronaproofHet lopen van de PaasChallenge 2021 'De Weg naar Jeruzalem' gebeurt bij intekenen, elke 15 minuten kunnen deelnemers in groepjes van twee of als huishouden vertrekken (afhankelijk van de actuele corona maatregelen). Een deelnemer print zelf de materialen uit, neemt mobiel, oortjes, een hamer en spijkers mee. Vervolgens vindt men op 10 locaties op zo’n 5 minuten lopen van elkaar een QR-code. Je komt gedurende een uur voor dilemma’s te staan, je moet keuzes maken, puzzels oplossen en je ontdekt dat we als mensen elkaar nodig hebben. Het hele dorp op pad De PaasChallenge is specifiek ontwikkeld voor jongeren van 10-18 jaar, maar leent zich ook voor volwassenen. Kinderen kunnen meedoen, maar zullen zeker uitleg nodig hebben. Ook mensen die het verhaal van Goede Vrijdag en Pasen niet kennen, kun je uitdagen om mee te wandelen. In de verlangens die in de spelvormen terugkomen zal ieder mens zich herkennen. Gelooft niet iedereen dat liefde en vrijheid belangrijk zijn? Robert: “Natuurlijk maak je kennis met het lijdensverhaal en de Opstanding van Jezus, maar het is een verhaal waartoe iedereen zich kan verhouden.”

Goed om te weten: de PaasChallenge is geheel gratis. Wel moeten een aantal materialen worden uitgeprint. De PaasChallenge kost dit jaar minder voorbereidingstijd dan eerdere edities. Veel materiaal is kant-en-klaar beschikbaar in de vorm van QR-codes, filmpjes, audio en printbare materialen. AanmeldenAanmelden kan op jongprotestant.nl/paaschallenge. De materialen komen op maandag 8 maart beschikbaar dus je kunt direct van start met de voorbereidingen. Vanaf 9 maart ontvang je direct na aanmelding een berichtje met een link naar de materialen.  

Geachte zusters en broeders,

Midden in de doodzijn wij in het leven…(lied 566)

Typeert Muus Jacobse met deze twee regels niet op treffende wijze de tijd die wij beleven? Aangejaagd door de coronapandemie, waart wereldwijd de dood rond. Wie kent geen mensen die in de afgelopen maanden zijn overleden aan corona? En hoewel het vaccineren is begonnen, is het virus nog volop onder ons en zuchten we we allemaal onder de knellende beperkingen.

Dit jaar vieren we de stille week en de drie dagen van Pasen in lockdown. Op gepaste afstand van elkaar. Met slechts enkele mensen in de kerk. Zonder uitbundige gezamenlijke paasjubel. Juist op deze bijzondere dagen missen we elkaar. In je eentje is het niet eenvoudig om de intensiteit van de stille week en de vreugde van Pasen te beleven.

Het lied van Muus Jacobse helpt ons misschien om de diepe en hoge tonen van deze dagen te horen. Het is opvallend dat Jacobse niet dichtte dat we in het leven door de dood omgeven zijn. Dat zou wel een juiste typering zijn van ons leven, en ook een treffende verwoording van deze tijd: het dodelijke coronavirus kan ons immers zomaar het leven ontnemen. Toch zegt de dichter het net even anders. De rauwe natuurwet van het leven, waarin de dood volop aanwezig is, keert hij om. We zijn niet zozeer in het leven omgeven door de dood, maar in de dood zijn we in het leven. Deze woorden raken aan het geheim van de stille week en van Pasen. De gedachte dat we in de dood omgeven zijn door het leven is overigens al eeuwen oud. Het was de ontdekking van Maarten Luther. In zijn tijd kon de pest je leven zomaar in een paar dagen tijd afbreken. Het wordt ook zichtbaar in de schilderijen van Jeroen Bosch, die in ongeveer dezelfde tijd leefde als Luther. De dood is in zijn schilderijen met de handen te tasten. Maar Luther keerde de frase dat we in het leven door de dood omgeven zijn, om. We zijn midden in de dood - als geestelijke typering van het leven - omgeven door het leven - door Christus, de Levende!

Muus Jacobse vervolgt daarom het eerste couplet van zijn lied met de woorden: want Eén breekt het broodom met ons te leven midden in de dood.

Deze woorden bepalen ons bij het mysterie van de komende drie dagen van Pasen. In het land van de dood wordt op ongehoorde wijze realiteit waar we in de afgelopen periode van de veertigdagentijd bij stil gestaan hebben: Ik ben er voor jou! Heel concreet als Degene die het brood breekt. Die niet aan de kant blijft staan, of vanuit de hemel ons sterkte wenst, maar met ons leeft midden in de dood en zichzelf aan het kruis als het levende brood laat breken. Op Witte Donderdag, Goede Vrijdag of op de Paasmorgen deelt Hij als de Levende brood en wijn. In de woorden van Muus Jacobse: Dat wij uit de dood opstaan om te leven, etend van het brooddat Hij heeft gegeven midden in de dood.

Midden in de dood reikt Hij ons brood en wijn om op te staan uit neerslachtigheid en doem. Dat dit niet eenvoudig is, zeker in dit coronajaar, beseffen we maar al te goed. Het lied van Muus Jacobse loopt niet voor niets uit op een gebed:

Lamp voor onze voet,licht voor onze ogen,geef ons levensmoedmet de dood voor ogen,met de dood in ‘t bloed.

Jezus, uit de dood opgestaan tot leven, wees voor ons het brood, dat wij in U levenmidden in de dood.

Wees voor ons de wijn,dat wij van U drinken. Wees voor ons de pijn,dat wij in U zinken, dat wij in U zijn.

Midden in deze lockdown maken we ons op voor een vreugdevol paasfeest. Immers midden in de dood zijn wij in het leven!

Een gezegende stille week en een vreugdevol paasfeest toegewenst!

Namens het moderamen van de generale synode,

ds. Marco Batenburgds. René de Reuver

Wat waren de belangrijkste uitkomsten van uw onderzoek?

“Passiespelen in het algemeen zijn helemaal niet nieuw. Al in de middeleeuwen werden bijbelverhalen uitgebeeld. Later kreeg je componisten die bijbelverhalen vertolkten in muziek en zang. Vertolking en uitbeelding zijn blijkbaar aantrekkelijk voor mensen: ze gaan spelenderwijs om met religie.

Zo is ook The Passion voor veel mensen een aantrekkelijk spel. Het is een uitbeelding van liefde, wanhoop, teleurstelling en vreugde - thema’s die iedereen herkent in zijn eigen leven, zijn eigen realiteit. Iedereen kan zich er iets bij voorstellen en veel mensen verbinden het lijdensverhaal van Jezus met momenten uit hun eigen leven. En als het spel weer voorbij is, kan iedereen weer terug naar de veilige vertrouwde werkelijkheid.”

Is een spel niet een te lichtzinnige manier om om te gaan met religie?

“Een spel kan ook iets heel serieus zijn. Iets waar je in op kunt gaan en wat je vol overgave kunt meespelen. Dat spelen is eigenlijk iets heel complex: je beeldt je een werkelijkheid in en combineert die met de realiteit van het hier en nu. Spelende kleuters in de poppenhoek weten dat ze geen gezinnetje zijn, maar gaan toch op in die verbeelding. Totdat het speelmoment voorbij is en ze terug naar de realiteit komen. 

Speelsheid en religie zijn onlosmakelijk verbonden. Het vermogen om met de realiteit te spelen, is uniek voor ons als mensen en onderscheidt ons van dieren. Volgens de Bijbel is de mens naar Gods beeld geschapen. Dus als een innerlijke drang tot spelen iets is wat in ons mensen zit, kunnen we ons voorstellen dat God ook iets speels in zich heeft. Je zou God kunnen zien als Spelleider en wij mensen spelen elk onze eigen rol in Zijn spel. Het gaat mis als wij proberen om ons dit spel helemaal toe te eigenen. Als Adam en Eva in het paradijs tóch de spelregel overtreden dat ze niet van die ene boom mogen eten, spelen ze vals. Ze proberen Gods ‘spel’ zelf over te nemen. En dat is niet de bedoeling.”

Bij The Passion doen er ook veel mensen mee ‘voor de gezelligheid’. Is er nog wel ruimte voor God en geloof in dit spel vol seculiere elementen?

“Ik denk dat je bij The Passion dezelfde vraag kunt stellen als bij de zondeval; wie zijn wij om te bepalen wie er wel en niet mee mag spelen? Mensen hebben allemaal hun eigen redenen om mee te doen. De één voor de beleving van het geloof, de ander voor de gezelligheid. Toch nemen zij allemaal deel aan hetzelfde spel. 

In de Bijbel stelt Jezus geen voorwaarden aan wie Hem wel en niet mogen volgen. Daarom denk ik dat wij niet in de positie zijn om voorwaarden te stellen aan de mensen die meedoen aan - of meekijken met - The Passion. God kan ook door het verhaal van The Passion eenieder aanraken.”

Wat kunnen kerken leren van The Passion rondom missionair zijn?

“The Passion leert ons dat het werkt om mensen mee te nemen in een verhaal, een spel wat goed en professioneel in elkaar zit en wat je serieus kunt nemen. Er zijn zoveel verhalen en Bijbelse elementen die tot de verbeelding van mensen kunnen spreken. Een goed voorbeeld hiervan is het organiseren van een gezamenlijke maaltijd. Je zoekt verbinding met elkaar, vormt een gemeenschap waarin je deelt met elkaar. Het is de werkelijkheid van het hier en nu… waarin een stukje van de hemel op aarde even werkelijkheid kan worden. Je ziet iets van dat wat nog komen gaat en doet voor even alsof het al zover is. Zulke gezamenlijke activiteiten sluiten aan bij het leven hier en nu, maar verbeelden dat wat als een rode draad door de Bijbel loopt: de relatie met elkaar en met God.

Hoe kunnen lokale kerken aansluiting zoeken bij The Passion?

Je kunt als lokale kerk zelf een versie van The Passion organiseren en plaatselijke bewoners hier een rol in laten spelen. Zorg dan wel dat het goed in elkaar zit, dat mensen serieus mee kunnen spelen. Daarnaast ben je als kerk een lokale gemeenschap. En een gemeenschap biedt ruimte voor gesprekken, voor het uitwisselen van ervaringen en gevoelens. Het zou mooi zijn als je met elkaar The Passion kijkt en daarna met elkaar in gesprek gaat: wat hebben mensen voor gevoelens en ervaringen bij dit verhaal? Wees nieuwsgierig naar elkaars ervaringen. Ook als iemand er niet veel bij ervaart of er niets mee heeft. Wees open naar elkaar. Dat is een element dat ook goed naar voren komt bij The Passion en dat een voorbeeld is van het christelijk geloof: we zijn elkaars medespelers. We hebben elkaar nodig om Gods spel te spelen.”

Lees ook:

In iedere protestantse gemeente kan het gebeuren: de predikant gaat met emeritaat, wordt ziek of er is plotseling extra hulp nodig. De kerkenraad staat dan vaak voor een dilemma. Wat nu? Stopt het gemeentewerk? De mobiliteitspool van de Protestantse Kerk kan dan hulp bieden. In Haarlem zijn in vier wijkgemeenten ambulant predikanten aan de slag en overal gaat het werk door.  

Taken verdelen

Mirjam Vermeij (51) is sinds 1 september vorig jaar ambulant predikant in de wijkgemeente Haarlem-Noord en Spaarndam. “Ik werk samen met Christien Molenaar-Dekker (42), we hebben de gemeente in tweeën verdeeld.” Na vier jaar gemeentepredikant te zijn geweest in Aalsmeer, solliciteerde Mirjam bij de mobiliteitspool. Toen in Haarlem-Noord de vaste predikant ziek werd, moest er snel een oplossing komen. “De pool werd ingeschakeld, en daar rolden Christien en ik uit. Ik was al in gesprek met een andere gemeente, maar voelde dat dit voorging.”

Verhaal gaat verder onder foto

De Oude Kerk, onderdeel van wijkgemeente Haarlem-Noord en Spaarndam

Christien Molenaar-Dekker heeft eerst twee vaste gemeenten gehad. “Ambulant werken is voor mij nieuw. Mijn man is ook predikant en we verhuisden naar een andere gemeente. Ik wilde me niet meteen weer voor vier jaar aan een gemeente verbinden, dus koos bewust voor de mobiliteitspool.” Het grootste verschil met het reguliere predikantschap is dat je er anders instapt, aldus Vermeij. “Als predikant ben je een voorbijganger, maar in het ambulante werk nog eens extra.” Ze ervaart dat je hierdoor met wat meer afstand naar een gemeente kunt kijken. “Je kunt wat meer een coachende en adviserende rol op je nemen.” 

Ds. Vermeij en ds. Molenaar zijn in hun wijkgemeente gestart met basiscatechese. Vermeij: “Dat lag door corona al een jaar stil en wilden dat coronaproof gaan organiseren. Als je het niet doet, weet je zeker dat het niet gebeurt.” Heel veel zaken in de wijkgemeente gebeurden al jaren als een vanzelfsprekendheid. “Als ambulant predikant kun je voorstellen het een keer anders te doen. Elke gemeente moet soms ook weer de eigen werkwijze opnieuw onder ogen zien.” Nu Vermeij en Molenaar allebei een poosje meelopen, worden ze steeds meer ‘eigen’. “We horen er helemaal bij. Het is fijn om in een grote gemeente de taken te kunnen verdelen. Dat werkt prima voor ons.”

DNA ontdekken

David Schiethart (55) is sinds 1 oktober 2020 ambulant predikant in de wijkgemeente Haarlem-Schalkwijk. Daarnaast is hij gemeentepredikant in Den Haag. “In korte tijd vertrokken de twee vaste predikanten. Ik doe hier vooral de reguliere predikantswerkzaamheden. Het idee was aanvankelijk: voorgaan in diensten, pastoraal bezoekwerk, voorgaan in uitvaarten en kringwerk. Vooral dat laatste wilde ik zelf heel graag, dat was voor mij een trigger om dit te gaan doen. Het werk wordt nu voor een groot gedeelte bepaald door corona. Kringwerk doe ik online. Dat vergt wat aanpassing, niet iedereen is bekend met zoom, voor anderen is die drempel echt te hoog.” 

Verhaal gaat verder onder foto

Interieur Ontmoetingskerk Haarlem

Het ambulante werk biedt voordelen, vindt ds. Schiethart. “Dit is mijn vierde plek als ambulant predikant. In een korte tijd zie ik nu verschillende gemeenten langskomen. Je bent ergens net lang genoeg om het ‘DNA’ van de plek te ontdekken, en wat er speelt. Dat duurt anders veel langer. Je ontwikkelt een fijngevoeligheid voor situaties, die ik echt als heel verrijkend ervaar.” 

Kerk in nieuwe wijkontwikkeling

Anne Post (51) is vanaf 1 februari ambulant predikant in de wijkgemeente Pelgrimkerk Haarlem Zuid-West. Daarnaast is hij gemeentepredikant in Zwammerdam. “De Pelgrimkerk wil op een nieuwe manier verbinding zoeken met de wijk en meer het accent leggen op jeugd en jonge gezinnen. Mij is gevraagd deze aspecten samen met de gemeente een impuls te geven. Ik draai ook mee in het leiden van zondagse erediensten waar dezelfde wens ligt voor vernieuwing, met name als het gaat om die twee aspecten.”

De Pelgrimkerk als middelpunt in de nieuw te ontwikkelen wijk

In Haarlem Zuid-West staat de bouw van 2.500 nieuwe woningen op stapel. Ds. Post: “De Pelgrimkerk staat midden in deze nieuwe ontwikkeling. De ontwerpers richten zich sterk op het sociale aspect en zowel vanuit de gemeente Haarlem als in de wijkgemeente is er de wens hierin mee te bewegen. Ik denk mee over hoe we het verhaal van Gods koninkrijk nu al zichtbaar kunnen maken.” Dit werk spreekt Post enorm aan. “Het is een soort van pionieren, dat vraagt buiten bestaande kaders te denken en sluit aan bij mijn eerdere werk als bestuurskundige. Ik ben op latere leeftijd predikant geworden en jarenlang werkzaam geweest bij gemeentelijke overheden. Deze plek in Haarlem past prima in dat plaatje.” 

Heel snel eigen

Predikanten kiezen er om verschillende redenen voor ambulant predikant te worden. Voor Mirjam Vermeij was het de kans om in een korte periode met een enorme variatie aan kerkenwerk bezig te zijn. “Je komt met een bepaalde taak in de gemeente, maar naarmate je er langer bent word je steeds meer overal bij betrokken.”  Vermeij raadt het elke predikant aan eens een tijdje ambulant aan het werk te zijn. “Je moet prioriteiten stellen en je eigen rol wordt gerelativeerd. Je raakt natuurlijk betrokken bij een gemeente, maar - en dat geeft ook lucht - je blijft een voorbijganger. Het is fijn als door jouw werk de gemeente door kan blijven gaan en zich er prettig bij voelt.” 

Christien Molenaar-Dekker ervaart een goede samenwerking met de mobiliteitspool. “Er wordt goed rekening gehouden met reisafstand. Ik woon zelf in Amsterdam en dan is Haarlem heel goed te doen. Daarnaast krijg je een kennismakingsgesprek met de gemeente. Als je de kerk ziet als het lichaam van Christus, mag je onbevangen ‘ja’ zeggen tegen een ‘lichaamsdeel’ (gemeente) waar jij zelf misschien niet 1,2,3 voor gekozen had. Dat is een verrijkende ervaring!  ” 

Opvangen voor korte periode

Voor Anne Post geeft ambulant werken een nieuwe dimensie. “Ik kan in dit werk een basis leggen voor de gemeente om verder te bouwen.” Hij ervaart in dit werk ook het verschil tussen werken in een stad of in een dorp. “Contacten in de stad zijn meer open voor gelovigen, mensen zijn niet bang om te zeggen wat ze denken. In een dorp kent men elkaar vaak allemaal en dan ben je wat voorzichtiger.” 

David Schiethart vindt de mobiliteitspool echt een meerwaarde hebben. “Als een predikant vertrekt, gaat het gewone werk - diensten, uitvaarten etc. - door. Het is dan goed dat iemand dat voor een korte periode kan opvangen.” Schiethart vindt het belangrijk dat het gemeentewerk niet alleen van de predikant afhangt. “Jezus zei ook tegen zijn discipelen: jullie moeten niet teveel op me leunen, het is goed dat ik vertrek.” Door de mobiliteitspool weten gemeenten dat er voor hen wordt gezorgd. “Als de nood aan de man komt, mogen ze weten dat er iemand beschikbaar is.”

Advies nodig?

Het mobiliteitsbureau kan u adviseren bij het aantrekken van een ambulant predikant in uw gemeente. Een zorgvuldig proces is hierbij van groot belang. De medewerkers van de dienstenorganisatie helpen u graag bij dit proces en het vinden van de juiste gemeente. Voor een eerste oriëntatie kunt u contact opnemen met de mobiliteitspool via (030) 880 1880 of info@protestantsekerk.nl.

Bent u als gemeente op zoek naar een predikant, kerkelijk werker of jeugdwerker? Ga dan naar de themapagina 'Vacature in uw gemeente?'

Lees ook:

Na ruim een jaar maatregelen tegen het coronavirus begint de behoefte aan ontmoeting en samenzijn in de kerk steeds meer te groeien. Althans voor die mensen voor wie het gemeenschappelijk beleven en uiting geven aan het geloof als belangrijk ervaren wordt, want dat is nog niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. De samenleving is veel individualistischer geworden en die beweging is ook aan kerkleden niet voorbijgegaan. Hoe belangrijk is een gemeenschap eigenlijk voor geloven? En als deze al belangrijk is, wat voor soort gemeenschap streven we dan na? Met alleen een kopje koffie na de dienst, hoe gezellig en belangrijk ook, houden we de gemeenschap niet bij elkaar. 

Wat maakt ons ten diepste gemeente van Christus? En is het misschien zo dat de maatschappelijke crisis die wij nu ervaren ook een crisis in de geloofsgemeenschap - een gebrek aan echte gemeenschap - blootlegt? Dúrven wij in dit seculiere tijdperk werkelijk een gemeenschap van Christus te zijn? En zo ja, welke wegen kunnen wij daarvoor bewandelen?

Graag neem ik u mee in deze vragen door een tijdsbeeld te schetsen met behulp van de filosoof Charles Taylor en vier theologen die nagedacht hebben over de plaats en de taak van de christelijke geloofsgemeenschap in deze tijd: Stanley Hauerwas, James Kennedy, Erik Borgman en Stefan Paas. Vervolgens ga ik in op de implicaties die deze visies hebben op de taak en de rol van dorpskerken.

De invloed van onze tijd op religie 

De Canadese filosoof Charles Taylor (* 1931) omschrijft onze tijd (in de Noord-Atlantische wereld) in zijn boek A Secular Age als een tijdperk van authenticiteit. In de samenleving komt dit tot uitdrukking in een leefstijl die we kunnen typeren als expressief individualisme. Mensen willen zich onderscheiden van anderen en het unieke zelf uitleven. In het leven is het belangrijk jezelf te ontplooien, ‘optimaal tot bloei te komen’. Het uitgangspunt en ankerpunt van die expressie ligt in de emotie en de intuïtie die we graag aan anderen tonen. Bovendien koesteren we onze onafhankelijkheid van anderen. We bepalen graag zelf hoe we leven.

Cultuurpsycholoog Hessel Zondag beschrijft de invloeden van expressief individualisme op religie. De autonome mens, die zelf zijn of haar leven wil bepalen, zal in de meeste gevallen elke vorm van religie afwijzen; er is immers geen andere macht dan jijzelf die over jouw leven gaat. Waar mensen zich willen onderscheiden van anderen, kan dat op vele manieren. Hier is ook ruimte voor de traditionele, institutionele kerk. In meer orthodoxe kringen komt dit onder andere tot uiting in kleding en maatschappelijke keuzes die gemaakt worden. Daar waar ontplooiing en tot bloei komen op de voorgrond staat, zien we op religieus gebied meestal vormen van geprivatiseerde religie.

Bij de expressie van emoties ziet Zondag geen samenhang met religie, maar er zullen zeker religieuze groepen te vinden zijn, bijvoorbeeld in evangelische kringen, die juist veel belang hechten aan de individuele emotie. In bredere kring speelt zeker het idee dat een kerkdienst of andere religieuze uiting ‘je moet raken’. Het lijkt zelfs zo te zijn dat juist een gebrek aan beleving in deze tijd een reden is om af te haken.

Een gemeenschap nodig om te geloven?

De moderne mens lijkt dus minder behoefte te hebben aan een gemeenschap waarbij hij of zij zich aansluit en mee gaat doen. De Bijbel is echter in een tijd en cultuur geschreven waarin de gemeenschap veel belangrijker was dan het individu. Dat vinden we terug in de Bijbelse verhalen. Het begint al bij Genesis 2,18, waar God denkt dat het niet goed is dat de mens alleen is en een helper schept die bij hem past. De eerste gemeenschap is geboren. Zonder er verder uitgebreid op in te gaan verwijzen woorden als volk (Israël), schare en gemeente die we door de hele Bijbel vinden eerder naar een gemeenschap dan naar een losse verzameling individuen. De Bijbel in zijn geheel maakt duidelijk - en daarover zijn de meeste theologen het eens -: mens word je pas in relatie tot anderen en in relatie tot God. Geen wonder dat het expressief individualisme een uitdaging is voor de gemeenschap van de kerk.

Tegelijkertijd wordt de vraag opgeroepen: wat voor gemeenschap zouden wij dan kunnen, en misschien wel moeten, zijn in onze tijd in ons deel van de wereld? Hierop zijn verschillende antwoorden geformuleerd.

De kerk als morele gemeenschap 

De Amerikaanse theoloog Stanley Hauerwas (* 1940) zet in zijn boek Een robuuste kerk in op de kerk als morele gemeenschap. Als mensen worden wij uitgenodigd om in het verhaal van God en Jezus te stappen. Maar het leven in dit verhaal is geen vrijblijvend gebeuren. Wanneer je in dat verhaal stapt, ben je aanspreekbaar op je levenswandel. Het is daarom van het grootste belang dat je zoveel mogelijk leeft naar de bedoeling die God met ons leven heeft. Jezus is voor ons het levende voorbeeld. In Zijn voetsporen moeten we gaan. Dat is geen gemakkelijke weg, we hebben de gemeenschap nodig om dit gaan op deze weg te oefenen. Voorbeelden van mensen om ons heen en vanuit de traditie, zoals de heiligen, zijn daarbij onontbeerlijk. Hauerwas zegt ook dat de kerk geen sociale ethiek heeft, maar sociale ethiek is. Zij is de ethische belichaming van het verhaal waarin zij gestapt is en daardoor een ferme politieke gestalte midden in de wereld. Het individu (of zoals Hauerwas zegt: zelfs heel de wereld) wordt pas echt zichzelf in de gemeenschap die zich richt op het koninkrijk van God.

De kerk als contrastgemeenschap

James Kennedy (*1963), een Amerikaans-Nederlandse historicus die zich onder andere heeft verdiept in religieuze geschiedenis en goed burgerschap, onderzoekt in zijn boek Stad op een berg de publieke rol van protestantse kerken. Hij constateert dat er in deze tijd iets meer belangstelling is ontstaan voor de positieve effecten van kerkelijke gemeenschappen op de samenleving, in het bijzonder de bijdrage die zij leveren als sociaal kapitaal. Daardoor mag de kerk weer meedoen. Maar door hier alle nadruk op te leggen, vergeten we dat de kerk een ‘eigenaardige instantie’ is. De kerk uitgelegd als nuttigheidsstructuur is wel heel mager. Kennedy pleit daarom voor een kerk die in de samenleving een contrasterende gemeenschap vormt. Om dat te kunnen zijn is het nodig dat zo’n contrasterende gemeenschap in eerste instantie gericht is op de kwaliteit van haar eigen bestaan. Pas van daaruit kan zij haar publieke rol in de samenleving op zich nemen. Met andere woorden: welke verwachtingen koesteren wij over de kwaliteit van het gemeenteleven? Als wij aan die vraag voorbijgaan, heeft de kerk geen toekomst. Het is de taak van de kerk om gelovigen zo te vormen dat zij zich zowel opbouwend als ondermijnend manifesteren in de samenleving. Voor Kennedy is de eredienst het centrale element in de christelijke gemeenschap. Van daaruit kan de kerk zich ontwikkelen tot een gemeenschap van zorg, discipline, drager van de traditie en als communicatieve gemeenschap in een voortdurende kritische dialoog met de samenleving. Zo ontstaat een zichtbare (stad op een berg) gemeenschap die op vruchtbare wijze contrasteert met de wereld.

De kerk als sacramentele gemeenschap 

Erik Borgman (*1957), Nederlandse lekendominicaan en hoogleraar theologie, zet in zijn boek Waar blijft de kerk verrassend in. Hij stelt voor om berichten over krimp en de prognoses over afbraak van de kerkelijke gemeenschap te beschouwen als een list van de Heilige Geest in de zin van een wake-upcall om de vraag achter de kerkelijke afbraak te stellen, namelijk: wat betekent het om kerk te zijn? 

Borgman typeert de kerk allereerst als een eucharistische, dankzeggende gemeenschap in de brede zin van het woord. Dat wat wij ontvangen gaat aan het doen vooraf, en dus is de kerk een responsieve, antwoordende gemeenschap. Borgman maakt dit duidelijk met het beeld van de dubbele bloedsomloop. In de liturgie doen wij net als in de kleine bloedsomloop zuurstof op om van daaruit de dienst in de wereld - de grote bloedsomloop - te beginnen. In deze wereld is de kerk niet alleen dienend aanwezig, maar ontvangt zij ook schatten, omdat we immers geloven dat God ook in de wereld aan het werk is. Zo blijven de presentie van God in de liturgie én Zijn aanwezigheid in de wereld elkaar steeds voeden.

De taak van de christelijke gemeenschap in de wereld is dan ook om voluit kerk te zijn en te leven vanuit dat wat ons gegeven wordt in de eucharistie. We zouden de oproep van Borgman kunnen samenvatten in de hartenkreet: ‘Kerk, wees kerk!’

De kerk als priesterlijke gemeenschap

Stefan Paas (*1969), theoloog en publicist, hoogleraar missiologie en interculturele theologie, spreekt in zijn boek Vreemdelingen en priesters over de kerkelijke gemeenschap als een gemeenschap die leeft in de diaspora, verstrooiing. Heeft God zich teruggetrokken uit deze wereld?

Verstrooiing lijkt vanaf het begin van de Bijbel een bewuste ‘methode’ van God; Hij gebruikt de ontworteling van Zijn volk om Zijn naam bekend te maken in heel de wereld. Christenen zijn dan eigenlijk per definitie ‘vreemdelingen’. Ze zijn anders en ze zijn relatief machteloos. Paas gelooft niet in de kerk als tegencultuur, dit zou een vijandelijke relatie met de omgeving kunnen opleveren. Maar het werpt de ‘ballingen van nu’ wel terug op de kernvragen van een christelijke identiteit. 

Op de vragen die dit oproept kan Petrus ons volgens Paas helpen met zijn beeld van de kerk als ‘koninkrijk van priesters’. De rol van priesters in het Oude Testament was een positie in te vullen tussen God en de mensen in, waardoor tweerichtingsverkeer mogelijk was. Als een heilig koninkrijk van priesters vertegenwoordigt de kerk God bij de mensen en de mensen bij God. De taak van de christelijke gemeenschap is dus tweeledig, namelijk de wereld voor God brengen in de lofzegging, als antwoord op Gods goedheid en gezicht van God naar de wereld. Dat is meestal geen succesverhaal, maar toch zouden we zegenend, dienend en biddend betrokken moeten zijn op onze omgeving. Petrus zegt: ‘Heilig de Christus als Heer in jullie harten, wees altijd bereid om verantwoording af te leggen aan degene die jullie rekenschap vraagt van de hoop die onder jullie leeft’ (1 Petrus 3,15). De metafoor van het priesterschap stelt ons in staat om een minderheidsbestaan te aanvaarden als een hoopvolle roeping, zonder op een conflictkoers met de wereld af te stevenen.

Implicaties voor de dorpskerk als gemeenschap

In de afgelopen weken hebben de dorpskerkenambassadeurs verschillende digitale netwerkgesprekken gevoerd over het thema gemeenschapsvorming en gemeenschapsbehoud met predikanten, kerkenraadsleden en gemeenteleden uit dorspkerken verspreid over het hele land. Er zijn zorgen die uitvergroot zijn door de coronamaatregelen. In die gesprekken kwam naar voren dat het lastig is om het gevoel vast te houden dat we deel uitmaken van een geloofsgemeenschap. “We leven allemaal in onze eigen ‘bubbel’ en het lukt steeds minder om elkaar in het oog te houden.” Wanneer we deze opmerking leggen tegen de observaties van Charles Taylor, dan herkennen we hierin het individualistische karakter van onze samenleving, die door deze crisis alleen nog maar is versterkt. Zo bezien mogen we misschien blij zijn dat we nog spreken van ‘bubbels’, waarin nog iets van gemeenschap doorklinkt, ook als is zo’n gemeenschap nogal eenzijdig. 

De kwantitatieve gemeenschap

Dat brengt ons bij de vraag hoe groot een gemeenschap eigenlijk moet zijn om zich een gemeenschap te noemen. Misschien richten wij ons te vaak op de vraag hoeveel mensen er op zondag in de kerkbanken zitten, de kwantitatieve waarde, en minder vaak op de vraag wat nu eigenlijk de kwalitatieve waarde is van deze gemeenschap.

Toch is de kwantitatieve waarde niet onbelangrijk. Onderzoek heeft uitgewezen dat iedere groepsgrootte zijn eigen waarde en beperkingen heeft. We kunnen de volgende groepsgroottes onderscheiden: met meer dan 70 personen spreken we van een publieke ruimte, van 25-70 personen spreken we van een sociale ruimte, een persoonlijke ruimte omvat zo’n 8 tot 15 personen en dan is er ten slotte nog de intieme ruimte die uit 2 tot 3 personen bestaat. Wat voor de kerkgemeenschap van belang is, is dat we ons realiseren dat iedere groepsgrootte zijn eigen dynamiek heeft, maar tegelijkertijd ook voluit kerk kan zijn. Wanneer er in de kerk dus gesproken wordt over het feit dat er zo weinig mensen deelnemen aan de kerkdienst of andere activiteiten, is het goed om ons te realiseren dat iedere groepsgrootte zijn eigen intrinsieke waarde heeft. Het is van groot belang voor de hele gemeenschap dat deze waardering ook uitgesproken wordt en dat al deze kleinere of grotere groepen een volwaardig onderdeel zijn van het netwerk van de gemeenschap.

De kwalitatieve gemeenschap

Wat voor gemeenschap kunnen - of misschien zelfs zouden wij moeten - zijn om onszelf een christelijke gemeenschap te noemen? De vier theologen die ik hierboven besproken heb, geven daar ieder een eigen antwoord op. Wat betekenen deze antwoorden voor de verscheidenheid aan dorpskerken zoals wij die in Nederland kennen?

Hauerwas nodigt ons uit om in het verhaal van God en Jezus te stappen en daaruit de consequenties te trekken voor onze levenswandel. Dat klinkt logisch maar is in de praktijk van alledag nog niet zo eenvoudig, omdat er geen consensus is onder christenen over hoe een juiste levenswandel er precies uitziet. Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart hebben christenen op allerlei partijen, van links tot rechts, van progressief tot conservatief gestemd. En iedere dorpskerk weet heel goed hoe gevoelig het ligt om het gesprek tussen boer en burger op een goede wijze te voeren. Toch heeft Hauerwas een punt wanneer hij zegt dat het in ieder geval van belang is dat wij het gesprek over de christelijke deugden met elkaar blijven voeren. Eenmaal in het verhaal van God en Jezus gestapt, mogen wij vanuit de grondhouding van liefde, respect en betrokkenheid aangesproken worden op de keuzes die we in ons leven maken. Laten we als kerk in ieder geval het lef hebben dit gesprek aan te gaan en te blijven voeren.

Kennedy vindt dat de kerk een contrastgemeenschap zou moeten zijn. Vergelijkbaar met Borgman, die de start van de gemeenschap in de eucharistie legt, legt Kennedy deze in de eredienst. Daar bouwt zij de kwaliteit op om daarna de publieke rol op zich te nemen.

Kennedy’s boek heet Stad op een berg (naar Matteüs 5,14), een uitnodiging tot zichtbaarheid in de gemeenschap, die zeker ook dorpskerken aangaat. Toch denk ik dat het voor een dorpskerk minder gemakkelijk is om een contrasterende gemeenschap te zijn dan voor een stadskerk. Daar waar zich in de stad grootstedelijke problematieken voordoen en om een antwoord vragen, zien we dat in het dorp de lange lijnen van familie en traditie en de korte lijnen van elkaar kennen en noaberschap ervoor zorgen dat de dorpskerk veel meer verweven is met de samenleving. Binnen het dorp is de kerk zeker een onderscheiden gemeenschap, omdat zij dingen doet die haar tot kerk maken (zoals het vieren van de liturgie; diaconaat dat zich uitstrekt tot voorbij de eigen leden; ruimte geven aan mensen die zich minder thuis voelen in het dorp). Maar een kerk die zich in een dorp te sterk als contrasterende gemeenschap profileert, maakt dat er meer afstand komt tussen de kerk en het dorp, en het is de vraag of dat zowel de kerkgemeenschap als de dorpsgemeenschap goed doet.

Borgmans oproep om toch vooral kerk te zijn, roept de christelijke gemeenschap op de bronnen van het christelijk geloof niet te verwaarlozen. Het beeld van de dubbele bloedsomloop geeft heel helder weer hoe een dorpskerk kerk in, met en voor het dorp kan zijn. Borgman vraagt de christelijke gemeenschap zich blijvend te voeden door het sacrament van de eucharistie, de dankzegging én door de wereld - dus ook het dorp - die immers ook Gods werkgebied is. Het beeld van de twee altaren, zoals dat wordt uitgewerkt in de visienota ‘Van U is de toekomst’, sluit hier goed bij aan. Bovendien helpt het de dorpskerk om weer te gaan leven vanuit wat ons gegeven is. Als responsieve kerk kun je rust vinden in Gods bemoeienis met deze wereld, en mag je het gevoel loslaten dat wij als mensen of als kerkgemeenschap de hele kar van het geloof moeten trekken. De dankzegging verlost ons van de kramp die nogal eens optreedt wanneer de gemeenschap kleiner wordt.  

Paas’ gemeenschap in de diaspora legt denk ik duidelijk bloot wat de stand van zaken is betreffende de kerkelijke gemeenschappen in ons land. Dat is ook duidelijk zichtbaar in veel dorpen. Waar vroeger in veel dorpen ‘de stammen vrolijk (of minder vrolijk) opgingen’, zien we dat nu alleen in reformatorische dorpen. In veel dorpen beweeg je je nu vaak als enkeling op zondagmorgen naar de kerk. Maar misschien moeten we niet in dit beeld blijven hangen, want als de kerkdienst (of andere kerkelijke bijeenkomst) is afgelopen, gaan dezelfde mensen weer terug naar hun straten en wijken of naar een van de naastgelegen dorpen. Daar kunnen zij, gevoed door de liturgie of een goed gesprek, van betekenis zijn, samen met anderen. Daar leggen zij rekenschap af van de hoop die in hen leeft. Hier komt het beeld naar voren van het zoutend zout (Matteüs 5,13), een beeld dat denk ik beter past bij de dorpskerk dan de stad op een berg van Kennedy.

Dat vraagt dan wel van de gelovigen dat zij de kerkelijke verlegenheid (Jacobine Gelderloos, Sporen van God in het dorp, pag. 46 en 47) voorbij durven te gaan en openlijk durven te spreken over waar zij hun hoop vandaan halen. Op die manier nemen de gelovigen hun priesterlijke taak, die een dubbele beweging is - de wereld voor God te vertegenwoordigen in de lofprijzing én God voor de wereld vertegenwoordigen in getuigenis, geduld en op een uitnodigende manier - serieus.

Ten slotte 

Deze coronatijd is ontegenzeggelijk een crisis waaraan veel mensen lijden. Het is ook een crisis die een blijvende invloed zal hebben op onze samenleving en op kerkgemeenschappen. Maar in elke crisis schuilt ook een kans. Daar waar die kans gemeenschapsvorming en gemeenschapsbehoud betreft, denk ik dat deze crisis ons niet alleen voor de vraag stelt hoe we de mensen weer terugkrijgen naar de kerk of hoe we de kerk naar de mensen krijgen. Deze crisis kan ook een katalysator zijn voor het nadenken over wat voor een christelijke gemeenschap we willen zijn nu en in de toekomst. Door daarmee bezig te zijn krijgen we ook oog voor de ademruimte die er is voor de kerk om verschillende groepen, qua omvang én vorm en inhoud, als voluit kerk te zien. Dat geeft ruimte en perspectief om door te gaan, op plaatsen waar traditionele gemeenschappen het niet langer volhouden. Als dat de vrucht van deze crisistijd zal zijn, dan is deze tijd er niet voor niets geweest.     

Lees ook:

De kerk is geroepen om deel te nemen in de beweging van Gods liefde naar de mensen en de wereld. “Een missionaire kerk komt in beweging voor anderen namens God,” aldus Gert-Jan Roest, wetenschappelijk beleidsmedewerker bij de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk. “Ze doet dat door te leven vanuit liefde, te handelen vanuit liefde en te spreken vanuit liefde. De liefde staat voorop.” 

Wisselwerking

Als een kerk Gods liefde contextualiseert - toepast in haar omgeving - is ze niet alleen aan het zenden, maar ontstaat een gezonde wisselwerking. Roest: “Als kerk luister je goed naar wat er leeft in je omgeving en ontvang je rijkdom terug.” Dat kan alleen als de kerk haar veilige afstand tot de omgeving opgeeft. “Precies zoals Gods liefde in deze wereld opereert. God zendt geen boodschap van afstand maar komt Zelf dichtbij, komt onder ons wonen en identificeert zich zozeer met ons dat zelfs afwijzing en lijden Zijn liefde niet doen bekoelen,” vervolgt dr. Roest. “Ten diepste is contextualisatie een belichaming van kwetsbare liefde. Vanuit die positie kunnen we leren hoe we Gods liefde zichtbaar en hoorbaar kunnen maken.” 

In zijn artikel ‘Contextualisatie: theorie en praktijk’ beschrijft Roest hoe je als kerk zichtbaar kan worden in de nabije omgeving. “Niet iedereen in de kerk heeft dezelfde benadering van contextualisatie. In een aantal verschillende voorbeelden benoem ik de spanningen en spannende vragen die bovenkomen als je ermee aan de slag gaat.” Ook de concrete praktijk wordt niet vergeten. Aan de hand van 4 stappen laat Roest zien hoe je in de praktijk met contextualisatie aan de slag kunt gaan. Contextverkenning en contextualisatie zijn inherent aan het participeren in de missie van God. Roest: “God zelf past zich overal in de Bijbel aan aan mensen en situaties om dichtbij hen te kunnen komen. God wil in onze situaties nieuw leven brengen en goed nieuws brengen in voor ons verstaanbare taal. Deelnemen in deze missie daagt ons uit dit ook voor anderen te doen.” 

Wijze weg vinden

Meedoen in die missie zal regelmatig diepe vragen en spanning opleveren. Hoe kunnen we maximaal contextualiseren zonder de christelijke identiteit te verliezen? “Dat zijn vragen die nooit weggaan en steeds weer roepen om wijsheid. Het is een avontuur dat uitnodigt tot experimenteren, maar ook tot onderling gesprek om een wijze weg te vinden. Het gaat hier om een gesprek in de lokale kerk, maar ook in de regionale, landelijke en wereldwijde kerk, waarin de Geest van Christus ons voorgaat.” 

Toekomstgericht kerk-zijn betekent dat we als kerk relevant in onze omgeving aanwezig moeten zijn en blijven. Daartoe zullen we in een constructief onderling gesprek moeten blijven als kerk. In regionale en landelijke context kan dit artikel daar een aanzet toe geven. Welkom in dit uitdagende avontuur, welkom in de kerk!

Lees het hele artikel 'Contextualisatie: theorie en praktijk' 

Lees ook: