“Startzondag heeft iets van: klaar voor de start, we gaan de slag. Maar een goede start vraagt eerst om stilstaan, om open handen, om gebed.” (Quote uit het artikel Startzondag 2021: aandacht voor het Onze Vader.) 

Zeven boeken op een rij voor verdere verdieping in het Onze Vader:

1. In het boek Verdiep je in… het Onzevader staat in tien studies telkens een bede uit het Onze Vader centraal. Het centrale thema uit de bede wordt vanuit hedendaags en Bijbels perspectief bekeken. Geschikt voor persoonlijke studie en bijbel- of gesprekskring. Auteur is dr. Rieuwerd Buitenwerf, bijbelwetenschapper en directeur van het Nederlands Bijbelgenootschap.
2. Het boek Spreken met God is een uitleg van het Onze Vader voor jongeren van 16 jaar en ouder. Het boek staat stil bij ‘het probleem van gebedsverhoring’ en laat zien dat het Onze Vader een ‘machtig mooi’ gebed is. Auteur is dr. Matthijs van Campen.
3. Zoals een gids je op moeilijk begaanbaar terrein de weg wijst, wil het boek Bidden zoals Jezus ook een gids zijn. Het boek laat zien wat bidden betekent en leert de juiste prioriteiten in het gebedsleven te stellen. Auteur is ds. Maarten Klaassen.
4. Het boekje Avinoe biedt de joodse achtergronden bij het Onze Vader. Het Onze Vader ontstond in de joodse gebedstraditie en draagt een joods mensbeeld en Godsbeeld. Aan de hand van rabbijnse verhalen en bijbelcitaten worden alle beden van het Onze Vader behandeld. Auteur is prof. dr. Marcel Poorthuis.
5. Ook het boek Onze Vader - Hoop voor Gods wereld gaat op zoek naar de betekenis van het Onze Vader in de oorspronkelijke joodse context. In het Onze Vader zit de diepe theologie van Jezus vervat. In de vroege kerk heerste de overtuiging dat gebed altijd voorafgaat aan de leer. Dat wat we bidden is wat we geloven. Vanuit dit perspectief gaat dit boek dieper in op de betekenis van het Onze Vader, en op de betekenis voor de kerk vandaag. Auteur is prof. dr. Patrick Nullens.
6. Feest van het Koninkrijk is niet alleen een boek maar een compleet gemeenteproject rond het Onze Vader. In het Onze Vader leert Jezus ons vurig bidden om de komst van Gods Koninkrijk op aarde, en Hij zendt ons uit om het te verkondigen. Maar is dat Koninkrijk nou al aangebroken of komt het nog? Hoe raakt het aan thema’s als gerechtigheid, duurzaamheid, genezing, bevrijding en vergeving? En wat betekent het voor ons gemeente-zijn? Ronald Westerbeek is de man achter dit gemeenteproject.
7. Het boek Open leven biedt een kennismaking met het christelijk geloof langs de weg van het Onze Vader. Het boek is individueel te lezen maar ook te gebruiken als ondersteuning bij de cursus Tafelgesprekken voor denkers die vanuit de Amsterdamse pioniersgemeenschap Via Nova via internet wordt aangeboden. Boek en cursus zijn bedoeld voor christenen én voor mensen van andere overtuiging. Auteur is Gert-Jan Roest.

Toegift: de bekende theoloog N.T. Wright geeft een online cursus over het Onze Vader (in het Engels). Hij schreef het boek The Lord and His Prayer met reflecties op dit gebed.

Klik hier voor meer materiaal bij het Onze Vader:

Liturgie Vredesweek

In de krant PAX Vieren zijn diverse liturgische suggesties te vinden, zoals een voorbeeld voor een bloemschikking, een meditatie en gespreksvragen bij Psalm 139, een uitleg van ds. Klaas Touwen - tevens dorpskerkenambassadeur - bij Marcus 9, vers 30-37, een gedicht over hoop, gebeden en een speciaal vredesweeklied. 

De Vredeskrant en de bladmuziek zijn gratis te downloaden op de website van PAX.

Collecte Vredesweek

Ook in het collecterooster van de Protestantse Kerk/Kerk in Actie wordt aandacht besteed aan de Vredesweek. Er wordt gecollecteerd voor een project dat een einde wil maken aan negatieve stereotypen tussen Joodse en Palestijnse kinderen door hen met elkaar in contact te brengen. Ze bezoeken elkaar in de klas en leren spelenderwijs over elkaars geschiedenis, tradities en identiteit. Een klein begin naar meer vrede.

Walk of Peace

Organiseer een Walk of Peace, een wandeling om te ervaren en te laten zien dat we, ondanks verschillen, toch met elkaar kunnen oplopen. Loop door het Nederland van vandaag waarin mensen laten zien hoe ontmoeting en verbinding het begin zijn voor een vreedzame en rechtvaardige samenleving.

In 2015 organiseerde PAX samen met de Raad van Kerken de eerste Walk of Peace in ons land. Sindsdien zijn er al meer dan honderd lokale Walks of Peace-edities gelopen door het hele land.

Op de website van PAX staat een handleiding en ander materiaal dat te gebruiken is bij een Walk of Peace. PAX levert een Vredesweekvlag en/of Walk of Peace-tassen zolang de voorraad strekt met een maximum van 50 tassen per wandeling. 

Uitleg thema vredesweek

Sommige mensen ervaren dat ze stelselmatig niet gehoord worden en geen onderdeel uitmaken van een groter geheel. Deze uitsluiting ligt diep verankerd in onze maatschappij. Er is pas sprake van vrede als aan iedereen recht wordt gedaan.

“In mijn periode als predikant heb ik enige honderden keren de doop bediend", zegt ds. Klaas-Willem de Jong (59). Hij schreef op verzoek van de synode een studie over de doop. “De doop is van een ‘voorgegeven ritueel’ veranderd in een ritueel waarin ouders een groter aandeel kregen. Ik hoop dat mijn publicatie Pijl naar beneden Bestel het boekje 'Tastbare nabijheid' bij KokBoekencentrum leidt tot een bewustere omgang met de doop. Dit sacrament gaat over ons mens-zijn, over onze verhouding tot God en over de wereld waarin we leven. De hele christelijke wereldbeschouwing komt mee in de doop.”

“Pasgeboren kinderen werden in mijn eerste gemeente al na zo’n vijf weken gedoopt”, herinnert De Jong zich. “In mijn laatste gemeente gebeurde dat soms pas na een half jaar of nog later.” Die ontwikkeling heeft een diepere achtergrond, weet hij. “De leefsituatie van de doopouders zelf werd belangrijker. Het gaat er niet meer zozeer om dat ‘er gedoopt moet worden’, maar het gaat er vaker om: ‘wij willen ons kind laten dopen en zoeken daarvoor een geschikt moment’. Wanneer kan de familie, wat is een passende zondag? Veel veranderingen in de doop draaien om die verschuiving. De doop is in sterkere mate een familieritueel geworden in plaats van een kerkelijk ritueel.”

Bewuste keuze

Die ontwikkeling heeft positieve kanten, vindt De Jong. “De ouders willen dopen, het is een bewuste keuze. Daartegenover staat het ‘voorgegeven ritueel’ van de kerk. In mijn eigen gemeenten ben ik ook meer aandacht gaan besteden aan de doop, door in plaats van één gesprek meerdere gesprekken met ouders te voeren. Het komt nu meer aan op hún keuze dan dat de doop iets is van ‘dit doen we met elkaar in deze kerk'."

Daar begint de schoen ook wel te wringen, constateert De Jong. “De doop mag je ook zien als een keuze van Godswege. Het is een gave. Dat wringt met het sterke accent op de bewuste keuze.”

Met zijn publicatie wil De Jong voorgangers, ambtsdragers en ouders bewustmaken van de veranderingen rondom de doop. “Wanneer de doop door de secularisatie betekenis verliest in de samenleving roept dat de kerk op om er meer aandacht aan te geven. Daar geeft mijn publicatie handreikingen voor. Denk aan een jaarlijkse dienst waarin het gedenken van de doop centraal staat.”  

De Jong gaat uitgebreid in op de keuze voor kinderdoop of volwassendoop. “Het aantal volwassen dopelingen stijgt, het is nu al meer dan 5 procent. Ouders zeggen vaker: mijn kind moet later maar zelf beslissen of het gedoopt wil worden.” Daarmee is voor De Jong niet alles gezegd. “Als theoloog zie ik het als mijn opdracht om vast te stellen of dat dan ook een verantwoorde lijn is. Het Bijbelse denken gaat sterk uit van het collectief. Onze huidige tijd is veel individueler. Het denken over de doop ontkomt niet aan die tendensen. Dat in de tijd van het Nieuwe Testament ‘het hele huis’ werd gedoopt omdat de heer des huizes dat zo besliste, staat ver van ons huidige levensgevoel af. Het is anno 2021 een radicale, gedurfde keuze om een kind te laten dopen.”

Droog houden

De verhouding kinderdoop-volwassendoop verandert ook door een gebrek aan kennis over wat de doop nu eigenlijk inhoudt, analyseert De Jong. “Dopen is voor veel mensen meer ‘opdragen’. Zelf heb ik in gesprekken wel eens spelenderwijs gezegd: ‘Ik merk dat het u vooral gaat om de zegen van God en dat u uw kind iets wilt meegeven. Misschien kunnen we het dan maar beter droog houden.' Woorden als zonde en vergeving werden wel genoemd, maar vaak los van het water en de betekenis daarvan. Maar de doop brengt ons bij Jezus, bij de redding die Hij heeft gebracht. Je geeft je over aan Gods reddende macht.”

Vuil afwassen

Voor ouders van nu is het vaak een vraag waar hun kind nu precies van gered moet worden, erkent De Jong. Wat is dat vuil dat het doopwater afwast? De Jong: “Dan zeg ik: we moeten gered worden van de donkere kanten van het leven, de dingen die het leven op allerlei manieren bedreigen. Dat heeft enerzijds te maken met ons mens-zijn, de dingen die we verkeerd doen. Het heeft anderzijds te maken met het perspectief dat je wilt bieden op het goede leven, dat vruchtbaar is naar elkaar en naar de wereld. We hebben kracht van buiten nodig om tot vernieuwing en verandering te komen.

Daarin zit de wezenlijke betekenis van het water bij de doop. Noties als deze werden vaak verbonden met het begrip ‘erfzonde’. Als je ze weglaat, wordt het moeilijk betekenis te geven aan het water van de doop. Het is waar dat God tegenwoordig meer gezien wordt als ‘vriend’. Dat is een te beperkt beeld. Maar de sterke nadruk van vroeger op het oordeel van God en op Zijn heiligheid was ook eenzijdig.”

Geloof voorleven

Wie de betekenis van het water bij de doop niet uitlegt, dringt niet door tot de kern van de doop, vindt De Jong, Maar wie geen vervolg geeft aan de belofte die bij de doop werd uitgesproken, doet dat net zo goed niet. “In doopgesprekken vroeg ik vaak: hoe weet u dat u zelf gedoopt bent? Dat vertelden mijn ouders mij, hoorde ik dan. Dat bood een aanknopingspunt om het te hebben over hoe belangrijk het is dat ouders het geloof voorleven en er inhoud aan geven. Zo probeerde ik een innerlijke motivatie op gang te brengen om bijvoorbeeld ook vaker naar de kerk te komen. 

Er zijn voorbeelden van ouders die bij de geboorte van hun eerste kind opnieuw aanhaken bij de kerk en actiever mee gingen doen. Maar als je weet dat ouders geen vervolg zullen geven aan de doop van hun kind, is het de vraag of je het wel moet doen.”

Serie publicaties over kerkzijn in de 21e eeuw

In een serie over kerkzijn in de 21e eeuw verschenen er op verzoek van de synode tot nu toe vier publicaties. De eerste gaat over het sacrament van het Heilig Avondmaal (prof. dr. Jan Muis). De tweede (‘Tot Gods eer, Handreiking voor gesprekken over liturgie’) gaat over de eredienst, van de hand van prof. dr. Marcel Barnard. Prof. dr. Maarten Wisse schreef ‘De Bijbel in het midden, het geloofsgesprek te midden van verschillen’. In 'Kijk op de ziel' beschrijft promovendus Martine Oldhoff de protestantse visie op de ziel. De laatst verschenen publicatie is van mr. dr. Klaas-Willem de Jong, en handelt over het sacrament van de Heilige Doop. De publicaties van Muis en De Jong zijn gebundeld in het boek ‘Tastbare nabijheid, over Doop en Avondmaal’.

Wie is Klaas-Willem de Jong?

Dr. mr. Klaas-Willem de Jong schreef over het sacrament van de Heilige Doop nadat de synode aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) vroeg om zo’n publicatie. “Ik hou ervan om een brug te slaan tussen de theologische wetenschap en de praktijk”, zegt hij. De Jong diende als predikant gedurende 30 jaar vier gemeenten. Sinds 1 september 2015 is hij werkzaam als docent kerkrecht aan de Protestantse Theologische Universiteit. Hij is onder andere betrokken bij onderzoek naar de herkomst van de 16e-eeuwse liturgische formulieren, waaronder die voor de bediening van de Heilige Doop.

Zie ook:

In de loop der tijd zijn er verschillende roerende goederen van eigenaar gewisseld. Dat betreft met name zaken op het gebied van meubilair. Denk aan kerkbanken, kerkstoelen, preekstoelen. Maar ook opnameapparatuur voor kerkdiensten, liedboeken, Bijbels en zelfs een keer een luidklok. De kerkmarkt kent verschillende rubrieken, namelijk religieus erfgoed (waardevolle kerkelijke goederen van 50 jaar en ouder), diensten, kerken & gebouwen en interieur & inventaris en de orgelbank.

Orgelbank

Kerkmarkt.nl is een uitbreiding van de orgelbank van de VKB die al sinds 1999 bestaat. De orgelbank is een platform waar vraag en aanbod van orgels elkaar ontmoeten, de rubriek waarmee de VKB site wereldwijd bezoekers trekt. 

Het doel van de orgelbank is om net als bij de andere kerkelijke goederen een nieuwe bestemming te vinden voor vrijkomende orgels. Omdat veel kerkgebouwen worden gesloten en herbestemd komen er regelmatig pijporgels vrij. 

Het aanbod in deze rubriek was in de loop der tijd zeer gevarieerd. Van een klein positief met 4 stemmen tot een groot 3 klaviersorgel met 30 stemmen. En van een orgel van net 10 jaar oud tot een monumentaal historisch instrument (momenteel wordt er een orgel uit 1776 aangeboden). Sinds de orgelbank op internet te vinden is zijn er vele kerkorgels overgeplaatst en kregen daardoor een nieuwe kerkelijke bestemming. Soms zelfs een verre bestemming in het buitenland zoals in Duitsland, Mexico, Japan, Polen en Oekraïne. 

Voorwaarden

De kerkmarkt is bestemd voor specifieke kerkelijke goederen en niet voor bijvoorbeeld de restverkoop van een eerder gehouden rommelmarkt. Het aanbieden van goederen is gratis, uitgezonderd het aanbod voor de rubriek orgelbank. De aangeboden goederen blijven in principe beschikbaar totdat ze zijn verkocht of overgedragen. Het aanbieden van goederen kan door middel van een webformulier. 

Heeft u kerkelijke goederen over waar een andere gemeente blij mee zou kunnen zijn? Biedt ze aan en wellicht kunnen ze een nieuwe bestemming krijgen. Voor meer informatie: www.kerkmarkt.nl.

Standpunt Protestantse Kerk Armoede

Ieder mens telt, omdat ieder mens geschapen is naar Gods beeld. Vanuit dat geloof en vertrouwen voelen we ons geroepen om te delen wat ons gegeven is: tijd en talent, aandacht en zorg, geloof, geld en goed. 

Jezus zelf heeft laten zien wat barmhartigheid is: de hongerigen eten en de dorstigen drinken geven, de naakten kleden, de vreemdelingen onderdak bieden, de zieken verzorgen, de gevangenen bezoeken en de doden begraven (Matteüs 25 Pijl naar beneden Lees hier meer over 'Armoede in de Bijbel'). Zo inspireert Hij ons tot op de dag van vandaag. Als ultieme daad van goedheid gaf Hij Zijn leven en stond Hij op uit de dood. De hoop die dát geeft, geven we door: door barmhartig te zijn en goed te doen.

Feiten en cijfers armoede

• Wereldwijd leven 115 miljoen mensen in extreme armoede (Worldbank 2020).
• In Nederland leven iets meer dan 1 miljoen mensen in een huishouden onder de lage-inkomensgrens, van wie 398 duizend al ten minste vier jaar achtereen (2,5 procent van de bevolking). (CBS 2019) 
• Er zijn veel gezinnen die structureel onder de armoedegrens leven: het gaat in Nederland om 10% van de kinderen.
• Kerken helpen iedereen die dat nodig heeft. Kerken helpen vooral op de terreinen van eerste levensbehoeften, sociaal netwerk, maaltijden, kleding, onderdak.
• In 2018 kregen diaconieën van de Protestantse Kerk 19.047 aanvragen die te maken hebben met het thema ‘armoede’ (Armoedeonderzoek 2019).
• In 2018 waren 1101 protestantse organisaties en gemeenten bezig met armoedebestrijding. Zij besteedden € 10.805.051 aan armoedebestrijding in Nederland (Armoedeonderzoek 2019).
• Het aantal aanvragen bij kerken voor hulp op het gebied van armoedebestrijding stijgt Pijl naar beneden Verder lezenArmoede: kerken krijgen meer aanvragen en geven meer hulp ieder jaar, blijkt uit een tweejaarlijks armoedeonderzoek. 
• Er zijn zo'n 75 lokake kerken die regionaal via een kerkelijk noodfonds Pijl naar beneden Verder lezenEen zelfstandige vrouw dankzij het Noodfonds eerste hulp bij financiële problemen verlenen.
• SchuldHulpMaatje is ontstaan vanuit Kerk in Actie en dankzij de samenwerking tussen kerkelijke organisaties in Nederland. Zij vonden elkaar in het gezamenlijke verlangen een structurele oplossing te bieden aan de toenemende armoedeproblematiek in ons land. Samen met gecertificeerde christelijke bureaus voor schuldhulp ontwikkelden zij een professionele werkformule en trainingen. 

Wat doet de Protestantse Kerk aan armoedebestrijding?

Het meeste werk rond armoedebestrijding vanuit de kerk wordt verzet door lokale kerken en diaconale organisaties. Wereldwijd bestrijdt de Protestantse Kerk armoede door - via Kerk in Actie - lokale projecten rond armoedebestrijding financieel te ondersteunen. In kerken wordt regelmatig voor deze projecten gecollecteerd. Concrete voorbeelden zijn:

Armoedebestrijding Nederland

• Actie VakantietasActie Vakantietas zorgt ervoor dat de kinderen - die niet op vakantie gaan - een vakantietas Pijl naar beneden Verder lezenActie Vakantietas: kerken delen 7000 tasjes uit aan kinderen in armoede vol verrassingen ontvangen. In dit project wordt samengewerkt met de Voedselbank. 
• Doneren vakantiegeldLokale kerken roepen mensen op om een deel van hun vakantiegeld te doneren.
• Gratis vakantiesHet Vakantiebureau biedt jaarlijks gratis vakanties Pijl naar beneden Verder lezenInschrijving gratis vakantiemidweek voor 150 eenzame ouderen van start!  voor mensen die geen vakantie kunnen betalen.
• Inloophuizen voor dak- en thuislozenBij veel inloophuizen voor dak- en thuislozen zijn lokale kerken betrokken.
• Kerstpakketten voor minimaBijna 900 diaconale organisatie en lokale kerken verspreiden in hun omgeving jaarlijks duizenden kerstpakketten aan mensen die dat kunnen gebruiken. 
• Regionale armoedebestrijding in NederlandIn regio’s met aantoonbare armoedeproblematiek ontwikkelt de Protestantse Kerk samen met de lokale kerk projecten die armoede in de regio bestrijden. Zoals bijv. in Parkstad, Oost-Groningen Pijl naar beneden Verder lezenArmoedebestrijding door kerken in Oost-Groningen: ‘Ieder mens telt’ en Roermond. 
• SchuldHulpMaatje & VoedselbankDe Protestantse Kerk en haar gemeenten steunt organisaties als SchuldHulpMaatje en de Voedselbank, bijvoorbeeld door collecte voor deze organisatie te houden, maar ook door heel concreet voedsel in te zamelen voor de Voedselbank of zelfs een moestuin te onderhouden ten bate van de Voedselbank.
• Politieke lobbyKerk in Actie spreekt regelmatig met politieke beleidsmakers om de signalen vanuit de diaconieën door te geven. Kerk in Actie neemt ook deel aan de landelijke netwerken die lobbyen voor een beter sociaal beleid en is betrokken bij de Sociale Alliantie. De Sociale Alliantie is een netwerk van landelijke kerken, vakbonden, humanisten, Arme Kant-netwerken en belangenorganisaties die verarming en verrijking aan de orde stellen.
• Samenwerking met andere organisatiesKerk in Actie werkt samen met organisaties als Netwerk Dak, die mensen in armoede aan mensen ‘met invloed’ koppelt. Zij trekken vervolgens twee jaar met elkaar op, zodat de persoon ‘met invloed’ van de ervaringsdeskundige leert wat nodig is. Ook is de Protestantse Kerk betrokken bij Knooppunt ‘Kerken en Armoede’.
• Materialen en ideeën voor gemeentenDe Protestantse Kerk biedt materialen en ideeën aan voor lokale kerken, zodat zij in hun omgeving aan armoedebestrijding kunnen doen. Zie de themapagina: 

Armoedebestrijding Wereldwijd

Kerk in Actie werkt in Afrika aan structurele oorzaken van armoede en (gedwongen) migratie, door zich in te zetten voor het bestrijden van kinderarbeid, en jongeren toegang te geven tot opleiding en werk. In Kenia is een project waarin over grenzen van cultuur en religie heen jongeren een beroepsperspectief wordt geboden. De resultaten van dit project kunnen op andere plekken benut worden, want het ontbreken van toekomstkansen voor jongeren is hét grote probleem in veel Afrikaanse landen.

Ook onderstaande projecten van Kerk in Actie leveren een bijdrage aan armoedebestrijding:

• Oeganda - Kwetsbare vrouwen en kinderen sterk maken
• Moldavië -  Zorg en aandacht voor kwetsbare ouderen
• Moldavië - Kerk helpt kwetsbare mensen
• Moldavië - Kinderen en ouderen worden gezien
• Oekraïne - Kerk voor de samenleving
• Ghana - Een beter inkomen voor boerinnen
• India - Een nieuwe start voor kwetsbare vrouwen
• Rwanda - Met zusters werken aan voldoende eten
• Indonesië (Zuid-Sumatra) - Kerk versterkt werk en positie van boeren
• Indonesië (Papoea) - Sterke vrouwen in de kerk
• Guatemala - Een vakopleiding biedt jongeren toekomst
• Myanmar- Een volwaardige plek voor mensen met een beperking
• Indonesië - Een beter inkomen voor Javaanse boeren 

Reacties oecumenische relaties

Vanuit de internationale wereldwijde oecumenische beweging wordt van harte met elkaar meegeleefd. De Wereldraad van Kerken heeft de lidkerken in Nederland, België en Duitsland een brief gestuurd waarin ze hun medeleven tonen.

“We bidden God om jullie kracht te geven wanneer jullie hulp bieden aan de duizenden die hun huizen verloren hebben en geëvacueerd moesten worden. In deze voor jullie moeilijke tijd, herinneren we met dankbaarheid jullie eindeloze inzet om mensen en landen wereldwijd bij te staan. (...) Jullie mogen er op vertrouwen dat jullie in deze uitdagende tijd worden vastgehouden door onze gebeden en solidariteit.” Lees hier de volledige brief

Ook de World Council of Reformed Churches (de gereformeerde kerkfamilie) heeft een soortgelijke brief gestuurd. Daarnaast roepen zij op om aandacht te schenken aan de klimaatcrisis.

“We moeten erkennen dat oecumene betekent dat we de gehele wereld erkennen als woonplaats van mensen, dieren en natuur. We zijn integraal met elkaar verbonden. (...) Als rivieren en bossen en bergen niet de ruimte krijgen die ze nodig hebben, zullen er meer rampen volgen. Op dit moment is wereldwijde solidariteit nodig, solidariteit ten tijden van crisis, solidariteit om te willen veranderen.” Lees hier het hele bericht

Jurjen de Groot, directeur dienstenorganisatie, is onder de indruk van de onderlinge betrokkenheid tussen kerken. “Het is zoals de Wereldraad schrijft. Meestal bieden wij - via Act Alliance waar Kerk in Actie onderdeel van is - hulp op plekken waar het nodig is, zoals bijvoorbeeld in zuid-Soedan waar vorig jaar grote overstromingen waren. Het is hartverwarmend om te ervaren dat de internationale christelijke gemeenschap ook voor ons bidt als wij het nodig hebben.”

Klokken luiden

Daarnaast roept de Evangelische Kirche Deutschland in Rheinland kerken in Europa op om vrijdag 23 juli om 18.00 uur de klokken te luiden als teken van onderlinge solidariteit. "Laten we samen hoorbaar maken dat we Christus volgen door elkaar te steunen, voor elkaar te bidden en het hoofd te bieden aan de chaos die deze verwoestende kracht heeft veroorzaakt”, schrijft dr. Thorsten Latzel, voorzitter van de Evangelische Kirche Deutschland in Rheinland, in zijn brief aan de kerkgenootschappen in Europa.

Zie ook:

Kerkbalans+

De afgelopen jaren is door team fondsenwerving in een aantal gemeenten geëxperimenteerd met andere vormen van ondersteuning bij de Actie Kerkbalans. Dat leidde tot goede resultaten. Kern van deze ondersteuning is dat de fondsenwervers van de dienstenorganisatie hun kennis en capaciteit beschikbaar stellen en gemeenten actief ondersteunen in de uitvoering van Kerkbalans. Dit aanvullende aanbod wordt Kerkbalans+ genoemd.

Wat gebeurt er in de workshop kerkbalans?

In de workshop delen de fondsenwervers hoe ze tegen de uitvoering van Actie Kerkbalans aankijken. Wat de kracht is en wat goed gaat. En waar ze kansen zien om dingen te verbeteren en de inkomsten te verhogen. Ook leggen ze uit hoe het aanvullende aanbod - Kerkbalans+ - in elkaar zit en hoe uw gemeente daar gebruik van kunt maken. Er is volop gelegenheid om met hen en elkaar hierover in gesprek te gaan.  

Wat levert de workshop kerkbalans op?

Aan het eind van de avond gaan de deelnemers naar huis met inspiratie en een aantal concrete verbeterpunten voor de uitvoering van Actie Kerkbalans. Ook kunnen deelnemers na het volgen van de workshop gebruikmaken van het aanvullende aanbod van Kerkbalans+ (deelname aan de workshop is hiervoor een vereiste). 

Praktische informatie en aanmelden

De workshops starten om 18 uur met een maaltijd. De workshops beginnen rond 19 uur en eindigen rond 21.30 uur. Per gemeente kunnen er twee deelnemers komen. Deelname is gratis, maar meldt u wel even aan. Kijk hier voor de locaties bij u in de buurt. Er zijn per locatie 12 tot 16 plekken beschikbaar.

Formulier

“We zijn in het huis van de kerk”

De designlampen in zaal 8 van het Landelijk Dienstencentrum in Utrecht – het hoofdkwartier van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) – contrasteren met het schrijnende verhaal van de Iraanse mevrouw aan de vergadertafel. Ze was moslim, vluchtte naar Nederland en is hier christen geworden. Ze moet terug naar Iran, maar loopt daar vanwege haar bekering tot het christendom groot gevaar. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) twijfelt aan haar bekeringsverhaal. Nu buigen twee predikanten zich over haar persoonlijk geloof en zullen daarover een verslag maken voor haar advocaat, die dat bij haar dossier voor de IND kan voegen. Dat dossier ligt op tafel. De dominees van dienst zijn de vrijgemaakt-gereformeerde emeritus Lucius de Graaff en Rhoïnde Mijnals-Doth van de Utrechtse Evangelische Broedergemeente. “We zijn in het huis van de kerk”, had De Graaff de vrouw – die anoniem wil blijven – uitgelegd. “We zijn je gunstig gezind en willen je helpen om de IND te overtuigen dat je christen bent.” Een beëdigde tolk had het allemaal vertaald naar het Farsi en de vrouw had geknikt. De handen rustig in haar schoot. Voor haar op tafel ligt een schriftje met aantekeningen. Ze kijkt er tijdens het gesprek niet in.

Verder lezen?

Het volledige artikel is verschenen in magazine De Nieuwe Koers en is hier te lezen.

Lees meer:

Ds. Alex Brinkman, Bethelkerk Enschede, is bij het initiatief betrokken. “Ik hoop van harte dat andere gemeenten bij dit initiatief aan willen sluiten. Wij zouden het mooi vinden als de kerken op deze dag naar buiten treden. Door de deuren wijd te openen bieden de kerken de gelegenheid aan mensen om deze moeilijke tijd te verwerken. Ik vraag ook of mensen dit moment mee willen nemen in hun persoonlijk gebed.”

Op de website https://www.herdenkingcovid.nl/ materiaal te vinden dat helpt om de eredienst vorm te geven, in de vorm van een preekschets en liedsuggesties. 

De gedachte achter dit initatief is dat voor het loslaten van de coronamaatregelen voor veel mensen een bijzonder moment zal zijn. Enige tijd geleden kondigde demissionair-minister Hugo de Jonge aan dat het waarschijnlijk op 1 september zover is. "Het zal een dag zijn waarop vrijheid gevierd wordt. Wij kunnen echter niet de draad oppakken alsof er niets gebeurd is. COVID-19 heeft ons allemaal geraakt. In iedere buurt zijn er slachtoffers gevallen en iedereen heeft in zijn omgeving mensen die de ziekte gehad hebben. Veel levensvreugde en kansen zijn verloren gegaan. Dat is geen gesloten boek, nog altijd waart de ziekte rond en raakt het ons mensen.”

De burgemeester van Enschede, Onno van Veldhuizen, vindt dit het een waardevol initiatief en verbindt zich er van harte aan. Ook vanuit de Raad voor Levensbeschouwingen en Religies is met interesse gereageerd.

De kerk in Gulpen staat op een hoger gelegen plek. Gisteren was het naastgelegen verenigingshuis een noodopvang voor campinggasten. Inmiddels zijn die gasten geëvacueerd, omdat het gebouw door ondergelopen straten ook onbereikbaar is geworden. Ook het kerkgebouw in het zwaar getroffen Valkenburg staat gelukkig ‘hoog en droog’. Classispredikant sprak met ds. Harrie de Reus van de streekgemeente Maas-Heuvelland, met kerken in Maastricht, Vaals, Gulpen en Valkenburg.

“De Geul is van een lieflijk stroompje veranderd in een kolkende watermassa die midden door Valkenburg stroomt. Overal hebben mensen last van ondergelopen kelders en in veel huizen is ook water komen te staan. In de katholieke kerk stond het water 1,5 meter hoog. De protestantse Kloosterkerk aan de Oosterweg staat hoger en daardoor droog. In de kerk is het een komen en gaan van passanten en hulpverleners die even bijkomen met een kop koffie. De gemeente heeft ook direct gastvrijheid toegezegd aan de parochianen en hun priester. Het is een onvoorstelbare situatie waarbij zojuist ook het verzorgingshuis is ontruimd en er een grote stroomstoring is. Bij veel mensen roept het herinneringen op aan de Watersnoodramp in 1953 in Zeeland. Daar kwam het was als een dief in de nacht, in Limburg steeg het water zo snel dat mensen niet eens de tijd hadden om een aantal spullen te redden.”

[Tekst gaat verder onder foto]

Uw voorbeden worden aanstaande zondag gevraagd voor Limburg.

Gebed voor Limburg

Ds. Marco Luijk, classispredikant Noord-Brabant, Limburg en Réunion Wallonne, scheef het volgende gebed: Laten we bidden voor Limburg en de Limburgers, en alle broeders en zusters in geloof in deze provincie.Barmhartige God

Met grote bezorgdheid vernemen wij over de overstromingen van de Geul, de Gulpen, de Roer en de Maas als gevolg van de hevige regenval.

Onze zorg en ons medeleven gaat uit naar de benarde toestand van onze landgenoten als gevolg van het hoge water. 

Wij vragen u, goede God, laat de mensen van Limburg dicht bij u zijn, laat hen uw liefdevolle aandacht ervaren in de zorg waarmee hulpverleners aan het werk zijn, en in onze solidariteit.

Verhoor ons gebed wanneer we bidden voor:

• De vele mensen die hun huis hebben moeten verlaten als gevolg van de overstroming. Laat ze ervaren dat ze niet alleen gelaten worden.
• De hulpverleners, de brandweermannen en -vrouwen, de politie, en iedereen die zich inspant om de problemen het hoofd te bieden.
• De mensen bij het waterschap en in het openbaar bestuur in hun werk het water in goede banen te leiden.
• De mensen die zijn omgekomen, ook in België en Duitsland. Neem ze op in het licht van uw liefde en wees dicht bij hun nabestaanden.
• Degenen bij wie een ramp herinneringen oproepen die oude of jonge wonden weer gevoeld doen worden.

Maak ons tot mensen die solidair zijn met elkaar, geef open harten en handen opdat we er voor elkaar zijn als kinderen van God. 

Zo bidden wij U door Jezus Christus, onze Heiland en Broeder,

Amen.

Deze zomer besteedt Petrus aandacht aan het onderwerp ‘Armoede in Nederland’. Hoe zetten kerken en diaconieën in het hele land zich in om mensen in armoede te ondersteunen en sociale uitsluiting tegen te gaan? Vandaag: een bijzonder noodfonds in Oost-Groningen.

Vanwege een te kleine portemonnee niet mee kunnen met een schoolreisje, of op een warme dag het zwembad niet kunnen betalen. Het is schrijnend als kinderen door armoede niet mee kunnen doen met hun leeftijdgenoten.

Meeuwes Luten – voorzitter van het Interkerkelijk Sociaal Fonds Oldambt (ISFO), dat inmiddels vier jaar bestaat – schudt dergelijke voorbeelden zó uit zijn mouw. Onlangs reed hij nog even snel naar een gezin waar geen geld was om een jarig kind te trakteren. “Samen met een collega ben ik daar een cadeautje gaan brengen. Soms is er niet eens geld voor taart.”

In dit soort situaties kunnen mensen een aanvraag bij het fonds indienen. Dat noodfonds is er voor incidentele hulp, legt Luten uit. “We zijn geen structurele ondersteuner, maar bieden hulp wanneer mensen echt nergens anders terechtkunnen. En als wij niet kunnen helpen, dan verwijzen we door naar andere hulpinstanties, zoals SchuldHulpMaatje.” 

Structureel tekort

Soms bemiddelen de vrijwilligers van het noodfonds met een instantie. “Laatst had ik te maken met een jongeman die muurvast zat. Hij had een ID-kaart nodig, maar hij had geen uitkering en geen geld om de ID-kaart aan te schaffen. Terwijl hij zonder ID-kaart niet kan werken. Wij hebben de gemeente betaald zodat die situatie opgelost werd. Door decentralisatie regelen gemeenten economische en sociale aangelegenheden ieder op hun eigen manier, maar dat maakt het erg complex voor burgers, en zeker voor mensen met een migratieachtergrond.”

Dat de steun zo effectief gegeven kan worden, is te danken aan de giften van lokale kerken in het Oost-Groningse Oldambt, maar ook van partijen als Kerk in Actie. Daarnaast werkt het noodfonds samen met onder meer het Leger des Heils en de stichting Sterk uit Armoede. 

Samen met deze partijen wil het noodfonds duidelijker in beeld brengen waar er sprake is van generatiearmoede. Want soms gaat armoede generaties lang mee. “Sommige gezinnen hebben structureel tekort en kampen daar al meerdere generaties mee. Dat probleem speelt ook binnen kerkelijke gemeenten. Het is heel moeilijk om daar uit te breken.”

Zelfvertrouwen

Het noodfonds gaat zich daarom samen met 35 kerken in Oost-Groningen inzetten tegen armoede in de regio. De protestantse kerken hebben het initiatief genomen om met elkaar activiteiten te ontwikkelen. Ze worden hierbij ondersteund door Kerk in Actie en de classis Groningen-Drenthe.

Sinds 1 november is hiervoor een diaconaal consulent aan de slag gegaan. “Hij helpt de 35 kerken bij de onderlinge afstemming van hun armoedebeleid. Hij is voor vijf jaar aangesteld, in die tijd kunnen we samen iets moois opbouwen.”

De diaconaal consulent werkt samen met Alex Schepel van de stichting Sterk uit Armoede. “Alex is ervaringsdeskundige”, weet Luten. “Hij laat zien hoeveel impact generatiearmoede heeft, dat het veel méér is dan alleen een materieel tekort. De focus ligt altijd op de financiële kant van het verhaal, maar armoede veroorzaakt bijvoorbeeld ook sociale uitsluiting. Dat vreet aan het zelfvertrouwen van mensen. Ze hebben moeite met een wereld waar ze niet aan kunnen deelnemen. Er hangt veel schaamte omheen, en Alex kan precies het duwtje geven om tóch steun aan te durven vragen.”

Opstaan tegen armoede

Kerk in Actie ondersteunt kerken in Nederland en andere landen om op te staan tegen armoede.  

Geef ook voor bestrijding van armoede

Meer lezen? Vraag gratis het boekje Arm. Wat doet de kerk? aan. Dit boekje bevat de uitkomsten van het armoede-onderzoek uit 2019 naar hulpverlening door kerkelijke organisaties in Nederland. 

Lees ook:

Een op de dertien kinderen in ons land leeft in armoede, stelt Sire in een lopende campagne. Het gaat in totaal om ruim 251.000 kinderen die het risico lopen ‘sociaal buitengesloten’ te raken. Velen van hen hebben aan het begin van een nieuwe schoolseizoen weinig of niets bijzonders te vertellen als de juf of meester vraagt wat ze in de vakantie hebben gedaan of waar ze zijn geweest.

Gerecyclede rugtasjes

Kerken trekken zich de situaties van onder meer deze kinderen en hun ouders aan. Zo doet een toenemend aantal kerkelijke gemeenten mee met de actie Vakantietas van Kerk in Actie, de diaconale organisatie binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Vorig jaar verspreidden ze in totaal ruim 7100 gevulde rugtasjes onder kinderen die met armoede te maken hebben, voor dit jaar staat de teller inmiddels op ruim 8300, vertelt Daniëlle Leder, medewerker Kerk in Actie. Het aantal deelnemende diaconieën steeg met 35 ten opzichte van vorig jaar tot 157.

De actie wordt dit jaar voor de derde keer gehouden. Diaconieën bestellen voor 1 euro per stuk bij Kerk in Actie gerecyclede rugtasjes, vullen die en zorgen ervoor dat ze bij kinderen in hun regio terechtkomen. De inhoud bestaat uit buitenspeelgoed zoals stoepkrijt of een waterpistool. “Vaak zitten er ook bonnen in voor bijvoorbeeld een ijsje of gratis toegang tot een pretpark”, vertelt Leder.

De tasjes worden uitgedeeld aan kinderen uit het netwerk van een diaconie, maar ook vaak verspreid via een lokale voedselbank, sociaal wijkteam of een daklozenopvang voor gezinnen. Zo kregen recent 250 kinderen in Haarlem een gevulde rugtas, 175 via de lokale speelgoedbank en de rest via de voedselbank.

Veel armoede

In diverse plaatsen, waaronder Amersfoort, Apeldoorn, Ede en Hendrik-Ido-Ambacht, organiseren diaconieën een actie ‘vakantiegeld delen’. Gemeenteleden maken van hun vakantiegeld een gift over die ten goede komt aan minima. In Apeldoorn werd de actie dit jaar voor de tiende keer gehouden en leverde een ‘recordbedrag’ van ruim 155.000 euro op, zegt diaken Wielink van een van de deelnemende kerken.

In Apeldoorn komt veel armoede voor, weet Wielink. “Er zijn dit jaar 809 aanvragen goedgekeurd. Zo bereiken we ruim 1800 mensen, niet alleen binnen maar ook buiten de kerken. Zij krijgen een geldbedrag waarvan ze in de zomervakantie bijvoorbeeld een dagje uit kunnen betalen.”

Vakantiepark

Honderd gezinnen die op bijstandsniveau leven, kunnen via het Vakantiebureau en RCN Vakantieparken gratis een weekje weg. De meeste worden via diaconieën aangemeld bij het Vakantiebureau, onderdeel van de Protestantse Stichting Diaconaal Vakantiewerk.

De actie loopt voor de zesde keer en de vakantiehuisjes worden gratis ter beschikking gesteld door RCN Vakantieparken. “Dit jaar werden er zo’n 150 gezinnen aangemeld,” zegt Jet Habermehl van het Vakantiebureau. “Bij de aanmelding motiveren diaconieën of andere onafhankelijke instanties waarom een gezin zo’n vakantieweek hard nodig heeft. Wij maken daaruit een keus. We kijken naar de noodzaak en bijvoorbeeld hoeveel jaar een gezin niet op vakantie is geweest.”

Het verblijf op het park is geheel gratis. Aanvullend zorgt een diaconie soms voor vervoer, zodat mensen geen reiskosten hebben, weet Habermehl. „Ook geven diaconieën gezinnen wel eens een zakcentje mee om bijvoorbeeld een uitstapje te maken of fietsen te huren.”

Op de camping

Soms bieden diaconieën minima zelf de mogelijkheid om kosteloos op vakantie te gaan. Zo heeft het Nijkerks Diaconaal Beraad (NDB), waarbij ruim tien kerken zijn betrokken, sinds 2019 een stacaravan op een camping in het Overijsselse Mariënberg. „We konden die dankzij een legaat aanschaffen”, zegt Elza van de Weerdhof die vanuit de christelijke gereformeerde kerk bij het NDB betrokken is.

Jaarlijks maken tientallen mensen gebruik van de mogelijkheid een week op de camping door te brengen. Zij worden niet alleen via diaconieën aangemeld maar ook via bijvoorbeeld gebiedsteams van de gemeente, schuldhulpmaatjes of praktijkondersteuners. Van de Weerdhof: "In Nijkerk komt best veel armoede voor, blijkt bijvoorbeeld uit contacten met de voedselbank. Vanaf mei is onze caravan een aantal maanden achtereen volgeboekt. Het is mooi dat kinderen uit onder meer bijstandsgezinnen daardoor ook iets te vertellen hebben als ze na de vakantie weer op school komen.”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Reformatorisch Dagblad

Lees ook:

Ds. Herman Koetsveld: “We hebben in de Westerkerk afgesproken dat we als kerk aanwezig willen zijn als de samenleving op zijn grondvesten schudt. Dit is zo’n moment. Het is bijzonder om te merken hoe dan allerlei vormen van geloof, spiritualiteit en niet-gelovig-zijn in zo’n verstilde sfeer van meeleven en delen van de diepe emoties die de aanslag op Peter R. de Vries in onze stad heeft opgeroepen een diepe verbondenheid geeft. Met volslagen wildvreemden is er dan zomaar een intens gesprek van hart tot hart. De beweging van deze middag ervaar als een beweging van de Geest die niet ophoudt het goede in ons te zoeken en op te rapen. Zulk intens meeleven en delen heeft daarmee een grootse betekenis. We worden er mens van.”

Troost en zingeving

De Westerkerk kiest er bewust voor om als kerk in het hart van Amsterdam letterlijk en figuurlijk open te  staan voor hen die in noodsituaties troost en zingeving zoeken. Op de site van de kerk werd het als volgt aangekondigd:“Van 15.00 tot 16.30 uur is de kerk geopend voor iedereen die een moment van stilte en bezinning zoekt of even een kaars wil komen aansteken. Hiermee wil de Westerkerk iedereen de gelegenheid bieden midden in Amsterdam stil te staan bij de aanslag op Peter R. de Vries. De volgende dag, zaterdag 10 juli 13.00 uur, zal cantor-organist van de Westerkerk, Evan Bogerd, zijn lunchconcert vullen met een unieke orgelimprovisatie die muzikaal de verbijstering van de gebeurtenissen van afgelopen dinsdagavond zal verbeelden.”

Media-aandacht

Dit meldde ze ook aan de media door een persberichtje te versturen. Dat bleef niet onopgemerkt. Een groot aantal media kwam langs om dit moment vast te leggen.

Koetsveld: “Het was een prachtige, bewogen dag me schrijvende pers, zes cameraploegen, een paar fotografen en waar het allemaal om ging: met 300 mensen die in een bijzondere serene sfeer - we hadden de pers niet toegelaten tijdens de inloop - hun medeleven tot uitdrukking brachten.”

Acht jaar geleden begon het idee voor een Noodfonds bij Cocky Roessen, namens de Protestantse Kerk in Nederland maatschappelijk werkster in Haaksbergen. Zelf is ze lid van een gemeente van het Leger des Heils.

Breder gedragen

“Ik kwam 14 jaar geleden in dienst omdat er veel eenzaamheid was hier”, vertelt ze. “Maar ik zag ook veel schuldenproblematiek. Daarin werkte ik samen met de gemeente.”

“In de loop van de tijd deed ik steeds meer, omdat de gemeente weinig middelen had. Ik constateerde: op de protestantse diaconie komt wel heel veel af. Zou dit werk in Haaksbergen niet breder gedragen kunnen worden?” Ze benaderde andere kerken en zocht contact met de islamitische gemeenschap en het algemene maatschappelijk werk in Haaksbergen. "Het is me niet gelukt die laatste twee erbij te betrekken, maar de Haaksbergse kerken deden wel mee.”

Contacten met gemeente

De oprichters van het Haaksbergense Noodfonds kozen ervoor indirect te werken. Hulpvragers kunnen alleen aangemeld worden via de afdeling Sociale Zaken van de gemeente of het maatschappelijk werk. Het Fonds zorgt zelf voor goede contacten met de Stadsbank Oost Nederland, de gemeente en het college van Burgemeester en Wethouders.

“Elke keer als er een nieuwe wethouder aantreedt maken we een afspraak om te vertellen waar we mee bezig zijn,” vertelt secretaris Ton Engelbarts. “En elk jaar presenteren we ons jaarverslag op een avond waar we de deelnemende kerken en gemeentelijke vertegenwoordigers voor uitnodigen.”

“Een Noodfonds voorkomt dat mensen gaan shoppen bij verschillende kerken”, licht Engelbarts toe. “Daarom is onze Caritas-afdeling gaan samenwerken met de protestantse diaconie. Voorheen gaven we af en toe wat geld of spullen, maar er was geen verdere begeleiding. Dat heeft zich de afgelopen flink ontwikkeld, vooral door de start met Budgetmaatjes”.

Lening voor schulden

De Haaksbergense Budgetmaatjes helpen mensen om hun financiële situatie op orde te krijgen. Er zijn er inmiddels 11. Ze kunnen vanuit het Noodfonds mensen met schulden een renteloze lening aanbieden om schuldeisers te betalen. Die lening is maximaal 1500 euro. “Zo kunnen ze bijvoorbeeld het energiebedrijf betalen en zijn ze van de deurwaarder af,” vertelt Ton Engelbarts. “Ze beloven dat ze het aan ons terugbetalen. Maar als ze van goede wil zijn en het kan echt niet, dan eisen we het geld niet op.”

Cocky Roessen begeleidt het werk van de Budgetmaatjes. Het geeft haar veel voldoening. “Ik kwam bij iemand die twee laden vol ongeopende post had. Elke keer als ik er kwam, openden we samen enveloppen en we ordenden de rekeningen. Het Noodfonds gaf haar een lening zodat ze alle schuldeisers in een keer af kon betalen.”

“Deze cliënt was sterk teruggegaan in inkomen. We leerden haar opnieuw inkopen doen: niet alleen merkkleding en niet elke maand nieuwe kleren kopen voor haar kinderen. In de supermarkt de A-merken laten staan en onderin de schappen kijken naar wat B-merken te bieden hebben.” 

Zelfstandige vrouw

”Zo veranderde haar koopgedrag, ze deed geen impulsaankopen meer en ze is nu van al haar schulden af. Ze vond een andere baan die beter bij haar paste, ze leerde van zich af te bijten en ze is nu een zelfstandige vrouw.”

Tips van Cocky en Ton

Heeft uw gemeente ook plannen een Noodfonds te starten? Cocky en Ton geven u de volgende tips mee:

1. Zoek brede samenwerking maar accepteer het als je niet iedereen meekrijgt.
2. Benut de mogelijkheid van financiële overheidssteun voor training van je vrijwilligers. 
3. Maak een duidelijke keus hoe je bereikbaar wilt zijn: direct of alleen via andere instellingen.
4. Laat je zien bij de burgerlijke overheid en andere belangenpartijen.
5. Pas je hulpaanbod aan op de behoefte van de bevolking.
6. Blijf scherp op de verantwoordelijkheid van de gemeente. Neem geen taken over die wettelijk toebedeeld zijn aan de gemeente.
7. Neem af en toe de tijd om je missie te herijken als de gemeente haar koers wijzigt.

Dit verhaal komt uit de brochure ‘Arm. Wat doet de kerk?’, het armoede-onderzoek uit 2019 naar hulpverlening door kerkelijke organisaties in Nederland. Meer lezen? Vraag het boekje gratis aan.

Kerken staan op tegen armoede

Wereldwijd leven veel mensen in armoede, ook in Nederland. Kerken over de hele wereld voorzien mensen in hun eerste levensbehoeften, helpen hen aan eigen inkomsten. Zij laten hun stem horen bij onrecht en geven mensen weer hoop voor de toekomst. Kerk in Actie ondersteunt kerken in Nederland en andere landen om dit diaconale werk te verrichten. Lees er meer over op kerkinactie.nl/armoede.

Lees ook het interview met Clara Sies, oprichter van de Voedselbank: 

Wat is startzondag?

Startzondag is in de kerk een zondag waarop gemeenten ‘vieren’ dat het kerkelijk seizoen weer start. Vaak is dit ook het moment waarop gemeenten hun jaarthema voor bijvoorbeeld het winterwerk bekend maken. Wanneer startzondag gevierd worden, kiezen gemeenten zelf. Er is geen vaste datum voor startzondag. 

Thema startzondag

Het thema van startzondag 2021 is 'Van U is de toekomst'. Het thema van de startzondag is tegelijkertijd ook het jaarthema van de Protestantse Kerk. Door het jaar heen worden verschillende invalshoeken van dit thema belicht. De invalshoek voor startzondag is de zin ‘Uw koninkrijk kome’ uit het 'Onze Vader'.

Ideeën voor startzondag

Van liturgische suggesties tot spandoeken. Hieronder een aantal ideeën voor startzondag.

Liturgische suggestiesEen preekschets en liedsuggesties passend bij de zin 'Uw koninkrijk kome'. Ook op preekwijzer.nl zijn diverse preekschetsen te vinden.

Kind op zondag en werkvormen voor jongerenZowel ‘Kind op zondag’ als Jong Protestant hebben diverse suggesties om met kinderen en jongeren stil te staan bij de zin ‘Uw koninkrijk kome’. Maak bijvoorbeeld een filmpje met een verslaggever live vanuit Gods koninkrijk. 

Vergaderopening met als thema 'Van U is de toekomst'Een kant-en-klare bezinnende opening voor een vergadering in de kerk. Bijvoorbeeld de eerste vergadering na de zomervakantie.

Kliederkerkprogramma voor de gehele gemeenteEen compleet kliederkerk programma met als thema ‘Het dagelijks brood’. Ontdek met jong en oud, gelovig of niet-gelovig, hoe de teksten uit Exodus 15 en 16 ook nu betekenis hebben.

Illustratie, vlaggen en spandoekenEr is een illustratie gemaakt bij het jaarthema ‘Van U is de toekomst’. Deze afbeelding kunnen gemeenten rechtenvrij gebruiken. Daarnaast zijn er nieuwe vlaggen, spandoeken en beachflags beschikbaar met de tekst ‘Welkom in de kerk’. Deze vlaggen zijn het hele jaar bruikmaar, maar natuurlijk ook op startzondag.

Gebedenboek 'U die voor mij uitgaat'Het nieuwe Petrus-gebedenboek wil woorden aanreiken om biddend onze weg door het leven te gaan, bij blijdschap en verdriet, thuis en in de gemeente, samen en alleen. De gebeden in dit boek zijn geschikt voor persoonlijk gebruik, maar ook bruikbaar voor lezing in kerkdiensten of vergaderingen. Ze werden geschreven door verschillende predikanten uit de Protestantse Kerk in Nederland, bij het jaarthema 2021-2022, ‘Van U is de toekomst’. Het gebedenboek verschijnt op 25 augustus 2021. Reserveer alvast een exemplaar via kokboekencentrum.nl.

Oproep: hoe vult jouw gemeente de Startzondag in?

Stuur uw ideeën en tips naar tips@protestantsekerk.nl. De leukste ideeën komen op www.protestantsekerk.nl te staan, ter inspiratie voor andere gemeenten. Bedankt alvast!

Kijk voor meer ideeën en materialen op de themapgina Startzondag/Jaarthema:

Mirjam Vermeij (51) is ambulant predikant in Haarlem-Noord/Spaarndam en in Kudelstaart. Als ambulant predikant verricht ze op tijdelijke basis vervangingswerkzaamheden. 

Nauw betrokken

Hiervoor was Vermeij vier jaar gemeentepredikant in Aalsmeer. “Toen mijn contract daar afliep, ben ik verder gaan zoeken. Solliciteren bij de mobiliteitspool leverde een baan op als ambulant predikant in Haarlem-Noord/Spaarndam en even later ook in Kudelstaart.” Als ambulant predikant ben je in een korte periode met een grote variatie aan kerkenwerk bezig. Vermeij: “Je komt met een bepaalde taakstelling in de gemeente, maar naarmate je er langer bent ga je steeds meer doen en word je ook bij andere zaken betrokken. Daar wringt het soms ook wel een beetje; in hoeverre houd je je aan je taakstelling?” Ds. Vermeij ervaart dit werk als erg leerzaam. “Ik moet prioriteiten stellen, en dat relativeert mijn rol ook weer. Ik ben nauw betrokken geraakt bij de gemeenten, maar ben wel echt een voorbijganger. Het is fijn als de gemeenten door mijn tijdelijke inzet door kunnen gaan.”

Meer zekerheid

Een ambulant predikant kan een gemeente behoorlijk ‘ontzorgen’, is de ervaring van Nelleke Drop, consulent mobiliteit bij de dienstenorganisatie. Want wat als je als gemeente zelf geen tijdelijk predikant kunt vinden? “De mobiliteitspool heeft meer dan honderd ambulant predikanten klaar zitten om ingezet te worden. Deze zijn stuk voor stuk ervaren en voorbereid op een tijdelijke aanstelling.” En dat kan snel geregeld zijn. De mobiliteitspool is erop gericht de beste match te maken, en brengt gemeente en ambulant predikant met elkaar in contact. De ambulant predikant komt in dienst bij de dienstenorganisatie en wordt ‘uitgeleend’ aan de gemeente. “Dat scheelt een hoop administratie; de gemeente hoeft alleen maar een factuur te betalen.” Drop noemt nog een voordeel van inzet via de mobiliteitspool. “De gemeente heeft meer zekerheid. Bij bijvoorbeeld langdurige ziekte van de ambulant predikant hoeft ze niet door te betalen.”

Coachende rol

Het grootste verschil met het reguliere predikantschap is dat je er anders instapt, ervaart Vermeij. “Als predikant ben je een voorbijganger, maar in het ambulante werk nog eens extra.” Ze ervaart dat je hierdoor met wat meer afstand naar een gemeente kunt kijken. “Je kunt wat meer een coachende en adviserende rol op je nemen.” Het werk in Haarlem-Noord en Spaarndam doet ze samen met collega ds Christien Molenaar-Dekker (42). “Het is fijn om taken te kunnen verdelen.” 

In het afgelopen seizoen zijn ze bijvoorbeeld gezamenlijk gestart met basiscatechese. Vermeij: “Dat lag door corona al een jaar stil. Als je het niet doet, weet je zeker dat het niet gebeurt.” Heel veel zaken in de wijkgemeente gebeurden al jaren als een vanzelfsprekendheid. “Als ambulant predikant kun je voorstellen het een keer anders te doen. Elke gemeente moet soms ook weer de eigen werkwijze opnieuw onder ogen zien.” Nu Vermeij en Molenaar allebei een poosje meelopen, worden ze steeds meer ‘eigen’. “We horen er helemaal bij!”

Advies nodig?

Krijgt u als gemeente graag advies met betrekking tot een aanstellen van een predikant, kerkelijk werker of jeugdwerker aan uw gemeente? De dienstenorganisatie helpt u daar graag bij. Niet alleen als het gaat om onbepaalde tijd maar ook voor een tijdelijke inzet. In dat laatste geval komt de predikant of kerkelijk werker in dienst van de mobiliteitspool, en valt daarmee onder de arbeidsvoorwaarden van de dienstenorganisatie. Onder meer de pensioenopbouw is daardoor geregeld. De mobiliteitspool biedt ook beginnend predikanten, kerkelijk werkers en jeugdwerkers de mogelijkheid om op tijdelijke basis aan een gemeente verbonden te worden.

Kijk voor meer informatie op protestantsekerk.nl/vacature-in-uw-gemeente.

Lees ook:

De Protestantse Gemeente Haarlem-Noord en Spaarndam begon drie jaar geleden met de actie Vakantietas. Lenie Oudshoorn: “Onze diaconie had deze mooie actie van Kerk in Actie gezien en dacht: hier gaan we in Haarlem ook mee aan de slag!” Oudshoorn organiseert de actie in Haarlem nu zelf voor het tweede jaar. “Vorig jaar vroeg onze diaconie of mensen uit de gemeente het organiseren van de actie van hen over wilden nemen. Met een groepje van vijf zijn we eraan begonnen.” 

Samenwerking met Speelgoedbank

De Actie Vakantietas werkt heel simpel: kerken kunnen vrolijke gekleurde rugzakjes voor 1 euro per stuk bestellen bij Kerk in Actie. De gemeenten vullen zelf de tasjes met leuke spullen en delen ze uit aan kwetsbare kinderen in de omgeving. Omdat er geen kant-en-klare adreslijsten zijn van kinderen in de omgeving die het thuis niet breed hebben, wordt er vaak samengewerkt met een lokale voedselbank. In Haarlem lopen de contacten via de Speelgoedbank. Lenie: “Bij de Speelgoedbank in Haarlem zijn kinderen aangesloten van wie hun ouders een zogenaamde 'Haarlempas' hebben. Daarmee krijgen ze korting op boodschappen en andere dingen. Hun kinderen - het zijn er in Haarlem ruim 600 - mogen iedere maand iets komen uitzoeken bij de Speelgoedbank.” 

In 2020 kon de gemeente Haarlem-Noord 56 gevulde tasjes naar de Speelgoedbank brengen. “Toen dachten we: dat zouden er toch eigenlijk meer moeten zijn”, vervolgt Lenie. Samen met collega-vrijwilliger Marianne Veefkind besloot ze andere Haarlemse kerken te benaderen. Eén andere kerk bleek al aan de actie mee te doen en uiteindelijk sloten nog acht kerken aan. Met succes: vorige week zijn er 250 tasjes weggebracht. 175 tasjes gingen naar de Speelgoedbank en de overige worden via de lokale Voedselbank aan nog meer kinden uitgereikt. 

Voor ieder wat wils

De gemeenteleden van Lenie en Marianne werken enthousiast mee. “Ze komen bij ons een of meerdere tasjes ophalen. Daarbij geven we wat tips om het tasje voor ongeveer 20 euro aan leuk speelgoed te vullen, zoals stickers, klei, een schepje of een emmertje. Mensen kunnen er ook voor kiezen het tasje samen met anderen te vullen.” De volle tasjes worden weer teruggebracht bij de vrijwilligers of thuis opgehaald. De vrijwilligers bevestigen vervolgens een label aan ieder tasje. Daarop staat of de inhoud voor een jongen of meisje bestemd is en voor welke leeftijd. Lenie: “We vragen gemeenteleden spulletjes te kopen voor bijvoorbeeld kinderen van 2-3 jaar, 4-5 jaar en zo verder. Dan krijgt een kind ook echt iets wat bij de leeftijd past.”

Blij maken

Lenie vindt het mooie van de actie dat je er kinderen uit je eigen buurt mee helpt. "Armoede is niet altijd zichtbaar voor anderen, je kunt niet zien wat er achter de voordeuren speelt in gezinnen. Het is zo fijn dat we kwetsbare kinderen om de hoek blij kunnen maken.” Ze hoopt dat volgend jaar nog meer Haarlemse kerken aansluiten bij de actie. “Dan kunnen we in de zomer nog meer kinderen uit kwetsbare Haarlemse gezinnen verrassen.”

Zondag wordt er in veel protestantse gemeenten gecollecteerd voor het diaconaatswerk van Kerk in Actie in Nederland, waaronder ook de Actie Vakantietas. Alle informatie is te vinden op kerkinactie.nl/vakantietas.  

Direct doneren

Krijgt u als gemeente graag advies met betrekking tot een aanstellen van een predikant, kerkelijk werker of jeugdwerker aan uw gemeente? De dienstenorganisatie helpt u daar graag bij. Niet alleen als het gaat om onbepaalde tijd maar ook voor een tijdelijke inzet. In dat laatste geval komt de predikant of kerkelijk werker in dienst van de mobiliteitspool, en valt daarmee onder de arbeidsvoorwaarden van de dienstenorganisatie. Onder meer de pensioenopbouw is daardoor geregeld. De mobiliteitspool biedt ook beginnend predikanten, kerkelijk werkers en jeugdwerkers de mogelijkheid om op tijdelijke basis aan een gemeente verbonden te worden.

Meer zekerheid

Het kan een gemeente behoorlijk ‘ontzorgen’, is de ervaring van Nelleke Drop, consulent mobiliteit bij de dienstenorganisatie. “Want wat als je als gemeente zelf geen tijdelijk predikant kunt vinden? De mobiliteitspool heeft meer dan honderd ambulant predikanten klaar zitten om ingezet te worden. Deze zijn stuk voor stuk ervaren en voorbereid op een tijdelijke aanstelling.” En dat kan snel geregeld zijn. De mobiliteitspool is erop gericht de beste match te maken, en brengt gemeente en ambulant predikant met elkaar in contact. De ambulant predikant komt in dienst bij de dienstenorganisatie en wordt ‘uitgeleend’ aan de gemeente. “Dat scheelt een hoop administratie; de gemeente hoeft alleen maar een factuur te betalen.” Drop noemt nog een voordeel van inzet via de mobiliteitspool. “De gemeente heeft meer zekerheid. Bij bijvoorbeeld langdurige ziekte van de ambulant predikant hoeft ze niet door te betalen.”

Goede match 

Leonard van Wijk is ambulant predikant in de Ontmoetingskerk in Heerde, nadat hij 15 jaar uit het gemeentewerk weg was geweest. “Door corona zat ik als zelfstandige met een contactberoep min of meer werkloos thuis. Toen ik las dat de mobiliteitspool ambulant predikanten zocht, heb ik contact opgenomen. Na een digitaal sollicitatiegesprek en vervolgens een gesprek met het moderamen in Heerde ben ik daar vorig jaar zomer begonnen, met name voor het pastoraat. Het bevalt me uitstekend. Als ambulant predikant heb ik een bepaalde mate van vrijheid; problemen uit het verleden hoef ik niet op te lossen. Ik zet me voor honderd procent in, maar aan het eind van de dag rijd ik gewoon weer naar huis. Ik ben ook niet de bepalende factor, ik denk mee. Een goede match is wel belangrijk, die heeft onder meer te maken met de geestelijke ligging van de gemeente en de bereikbaarheid ten opzichte van je woonplaats. En het is belangrijk dat over en weer de verwachtingen goed worden doorgesproken, en wordt vastgelegd wat je wel en niet doet in de beperkte tijd die je hebt.”

Echt een oplossing

Nia van der Waal is scriba van de Protestantse Gemeente Hellevoetsluis, een gemeente waar een ambulant predikant én een interim-predikant werkzaam zijn. De ambulant predikant is er om bijstand te verlenen in een periode waarin een halftime predikant naar een andere gemeente vertrokken is en er een aantal ingrijpende besluiten moest worden genomen. Hij focust met name op het jongerenwerk. De interim-predikant is een ‘extra’, bovenop de formatie. “We hebben een gemeente met twee profielen: evangelisch naast meer traditioneel. Dat is soms wat ingewikkeld. Bij gezamenlijke diensten zijn er gemeenteleden die ervoor kiezen niet te komen. Daarnaast levert het mogelijk moeten afstoten van een van de drie kerkgebouwen de nodige onrust op. De interim-predikant gaat de gemeente in en ‘hoort’ de profielen.” Met beide tijdelijke krachten is de gemeente erg tevreden. “Ze zijn voor onze gemeente echt een oplossing, de mobiliteitspool heeft ons hier goed in geholpen. Voor de zomer hopen we als kerkenraad knopen door te kunnen hakken, en daarna de gemeente te informeren.”

Kijk voor meer informatie op protestantsekerk.nl/vacature-in-uw-gemeente.

Corona bracht het diaconale werk stevig in de knel. Die conclusie is te trekken uit het onderzoek van prof. Dr. Thijs Tromp en Dr. Erica Meijers. De overheidsmaatregelen die werden genomen om het coronavirus in te dammen, raakten het diaconale werk in het hart. Het werd uiterst moeilijk om mensen te ontmoeten en plekken te bieden om op adem te komen. Door de lockdown en strikte regels werden inloopmaaltijden, koffieochtenden en andere manieren om als kerk open huis te houden onmogelijk.

Betekent dit dat plaatselijke kerken niets deden voor hun medemens in nood? Integendeel. Zoals ook uit andere reacties blijkt, kwam er juist veel creativiteit los. Als mensen niet meer naar de kerk konden komen, kwam de kerk wel naar mensen toe. Diakenen en kerkleden zagen - ondanks de lastige omstandigheden - om naar eenzame mensen, mensen die financieel klem kwamen te zitten, mensen die eten nodig hadden. Ze maakten zich hard voor noodhulp en eerlijke verdeling van vaccins wereldwijd. 

Ook ontstond in korte tijd landelijk netwerk #NietAlleen, met een telefoonlijn en campagne om hulp en aanbod te koppelen. Meer dan 40 landelijke organisaties en zo’n duizend plaatselijke diaconieën en organisaties verenigden zich. Snel was er een bijna landelijk dekkend netwerk met in elke gemeente een coördinator die met eventuele hulpvragen aan de slag kon. Dit initiatief werd zelfs door Koningin Máxima geprezen. Dit valt buiten de scope van het onderzoeksrapport, maar wordt door de onderzoekers wel erkend en gewaardeerd. 

Het kan de kerk dus moeilijk verweten worden dat die landelijk en plaatselijk vooral met zichzelf bezig was. Er was en is een sterke diaconale bereidheid, al verschilde die plaatselijk. Toch hebben we als kerk lessen te trekken uit het onderzoek. Ondanks de uitgestoken hand van kerken, werden nood en hulp niet altijd gekoppeld. In de crisis werd het duidelijk dat kerken nog niet altijd daar zijn waar de klappen vallen. En dan is het moeilijk om hulp te bieden. Daarvan zijn de zwakken in de samenleving de dupe. Het is teleurstellend om te lezen dat diaconale organisaties de kerk daarin niet altijd als bondgenoot hebben ervaren. 

In de onlangs op de Synode aangenomen visienota en beleidskader zoekt de Protestantse Kerk sterker verbinding met de samenleving. De coronacrisis heeft blootgelegd dat kerken, ondanks een sterk verlangen om betekenisvol te zijn, deze verbinding niet altijd weten te realiseren. Ook als dienstenorganisatie weten we deze behoefte nog niet om te zetten in daadwerkelijke diaconale ondersteuning. Dat vraagt om een kritische reflectie. Hoe kunnen we de daad bij het woord voegen? Net als de onderzoekers wil de Protestantse Kerk het gesprek aangaan: hoe kunnen we de diverse diaconale krachten in onze samenleving verder verbinden en versterken, om samen aandacht te vragen en te zorgen voor wie kwetsbaar is. 

Het is belangrijk om ons als diaconale organisaties en kerken te verbinden met elkaar én de samenleving. En dat kan, blijkens alle goede voorbeelden. We kunnen leren van de ervaringen van kerken en organisaties die daar al in slagen. Nu de pandemie op haar retour is, kunnen we de ademruimte die we krijgen benutten om ons als kerk te oefenen in de vraag waar Christus zich laat vinden en waar Hij ons roept Hem te volgen.

Jurjen de Groot, algemeen directeur dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland

Artistiek leider Bright Richards vertelt: ‘We hebben sommige voorstellingen meerdere keren moeten verschuiven, en speelden soms twee of drie voorstellingen op een dag. Toch waren er genoeg mooie momenten. Zo hadden we een online optreden bij de Vrije Universiteit waar ook de koningin digitaal te gast was, en waren in Emmen en Houten de burgemeesters aanwezig bij onze voorstellingen.

‘Ik merk dat kerken en theaters de kat uit de boom kijken. We moeten wachten tot er veel meer mensen gevaccineerd zijn – wij zijn geen voetballers die dagelijks getest worden! Je wilt niet op je geweten hebben dat iemand bijna fataal ziek wordt, zoals onze collega, met wie het nu gelukkig weer goed gaat. De wil is er, maar uit gezondheidsoverwegingen durf je niet.’

Future Citizens

‘We zijn ook verder gegaan met de voorbereiding van een nieuwe voorstelling, Future Citizens. Daarin vertellen we de verhalen van tien vluchtelingen die hun plek en draai in de samenleving hebben gevonden. Ze hebben een huis en een baan, maar lopen toch nog tegen dingen aan. Zo raakte een vrouw uit Rwanda, die hier inmiddels advocaat is, in paniek toen er in haar treincoupé militairen  binnenkwamen. Rationeel weet ze dat ze veilig is in Nederland, maar haar lijf trok zich daar niets van aan. Zo sterk was de herinnering aan de genocide die ze heeft meegemaakt.

We maken de voorstelling in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en koppelen elk verhaal aan zeven mensen die graag bij hetzelfde bedrijf willen komen werken als waar de verteller inmiddels werkt. Die 10x7 mensen staan symbool voor de 70e verjaardag van het VN Vluchtelingenverdrag. We streven ernaar om de voorstelling op die verjaardag in première te laten gaan. Daarna willen we door het land eendaagse Future Citizens-festivals organiseren.’

Rolmodellen

‘In oktober 2020 ging het project ‘Rolmodellen’ van start. NDC heeft gesettelde vluchtelingen geworven en opgeleid om als rolmodel voor statushouders te fungeren. Ze laten zien dat het kan, een plek vinden in de samenleving. En ze zijn vraagbaak voor alle praktische vragen die statushouders hebben. Bright: ‘Rolmodellen lijkt op Future Citizens, maar de mensen in Future Citizens zijn in een heel andere fase dan statushouders in de opvang. De voorstelling is gelaagder dan het project: vanuit een theatraal perspectief laten we persoonlijke groei en emancipatie van de hoofdpersonen zien.’ Bright besluit opgewekt: ‘Onze impact is het afgelopen jaar niet zo groot geweest als we wensten, maar we zijn dankbaar voor wat we wél hebben kunnen doen en optimistisch over de toekomst.

Kijk voor meer informatie over het project op: newdutchconnections.nl

Lees hoe je jouw project een boost kunt geven met hulp van fonds Kerk en Wereld: