Tegelijk vraagt juist het geldbeheer om veel inhoud en geloof. Jezus spreekt meer over geld dan over veel andere kwesties. Denk maar aan zijn uitspraken over de mammon, die we niet kunnen en mogen eren als we God dienen. De zorg voor de financiën is een bij uitstek geestelijke taak. 

Appeltje voor de dorst

Diaconieën en kerkvoogdijen hebben soms een groot vermogen. Dat vermogen is ontstaan in een lange traditie van mensen die geïnvesteerd hebben in geld en goed. Er wordt daarom zorgvuldig mee omgegaan. Van de rente worden onderhoudskosten of salarissen betaald of aangevuld. Het geld wordt niet zomaar uitgegeven, het is ook een appeltje voor de dorst. Tegelijk kun je je afvragen wat er aan de hand is als er geen of beperkt mensen en activiteiten zijn maar er nog wel veel geld is. Is dat de bedoeling? Is de dorst niet nú? Dat is precies de reden dat de synode een appèl liet uitgaan naar deze gemeenten: zet dat vermogen in. Dat kan in de eigen gemeente, door bijvoorbeeld een extra werker in te zetten of een broodnodige verbetering van je huisvesting te realiseren. Of door geld in te zetten om van betekenis te zijn voor je directe omgeving en de jonge mensen als die er zijn. Als het niet nodig is voor jezelf, zoek dan naar mogelijkheden om initiatieven in je omgeving of verder weg te steunen. Uiteraard kan de synode of de landelijke kerk niet dwingen, de plaatselijke gemeente beslist zelf en maakt zelf haar beleid. Maar de oproep is helder. 

Warme contacten

Een goed voorbeeld van een verbinding buiten de eigen plek is de Andreaskerk in Putten, die jarenlang de kinderwinkel in Den Haag ondersteunde. De kinderwinkel is een plek waar kinderen in het kansarme Haagse Moerwijk terecht kunnen. Voor activiteiten en spellen, voor verhalen over God en mensen. De Andreaskerk bood deze kinderen eens per jaar een vakantieweek aan in Putten, op kosten van de kerk. Wát een week voor deze kinderen, die anders niet op vakantie konden! 

Een ander voorbeeld komt van  grote steden als Den Haag en Amsterdam, waar het grote geld wordt ingezet om nieuwe initiatieven in de stad  vanuit de eigen gemeente te ondersteunen. Amsterdam kende een ‘Durffonds’. De naam zegt het al: wie iets ‘durft’ kan een plan inleveren en subsidie krijgen vanuit een pot die gevuld was door de verkoop van een gebouw. 

Vanuit de synode klinkt nu de oproep om dit soort voorbeelden na te volgen, hetzij voor de eigen gemeente en directe omgeving, hetzij voor plaatsen en initiatieven verder weg. Voor de verbindingen buiten de eigen gemeenteEr wordt  wordt gezocht naar wegen om rijkere gemeenten en inspirerende mogelijkheden met elkaar te verbinden. Het gaat om ‘warme’ contacten. Adopteer bijvoorbeeld een pioniersplek of zoek naar mogelijkheden om in de eigen regio armlastige maar vitale gemeenten te ondersteunen. 

Meer dan nodig

Het zijn spannende tijden. De tijd dat iedere gemeente alleen maar kijkt naar de eigen kring is voorbij. We hebben elkaar meer dan nodig. Investeren vraagt om geloofsmoed. Niet iedere investering levert zonder meer iets op op de lange termijn. Succes is niet verzekerd, maar de inzet is wél nodig en we bidden daarbij om zegen. De synode doet een oproep om gelovig te investeren. Niet in de blinde, wel met verstand, maar dan ook dóen. Jezus riep ons immers op onze talenten te gebruiken en niet in de grond te stoppen. Dat biedt ruimte voor nieuwe mogelijkheden en het helpt de kerk om in gezamenlijkheid naar de toekomst te kijken en inspiratie te delen. Op hoop van zegen.

Sinds 1 juli is zang als onderdeel van godsdienst en levensovertuiging weer toegestaan mits daarbij de RIVM-richtlijnen worden opgevolgd. Deze beslissing van de minister van VWS wordt vastgelegd in de noodverordeningen die de veiligheidsregio’s op zijn aanwijzing vaststellen. De voorbereidingen om het protocol ‘kerkdiensten en andere kerkelijke bijeenkomsten’ hierop aan te passen zijn gestart. Ook zal het, op dit protocol gebaseerde, ‘gebruiksplan kerkgebouw’ op onze website worden geactualiseerd. 

Opvolging RIVM-richtlijnen

Inmiddels is een RIVM-richtlijn gepubliceerd over koren en zangensembles. Dit bevat waardevolle adviezen die in de actualisering van het protocol zullen worden meegenomen. De samenzang in kerkgebouwen vraagt om een nadere uitwerking.

Donderdagmiddag (2 juli) vindt overleg plaats tussen de gezamenlijke kerken (CIO) en de minister van Justitie en Veiligheid, de heer Grapperhaus. De uitkomsten van dit overleg zullen ook worden verwerkt in de aanpassing van protocol en gebruiksplan.

De werkgroep 'Zingen in de kerk' publiceerde 1 juli jl. een advies over zingen en ventilatie en geeft hierin waardevolle aanwijzingen voor een verantwoorde wijze van zingen in kerkgebouwen.Een citaat uit hun rapport luidt: "Op basis van de bestaande kennis wordt brede gemeentezang nog steeds afgeraden. Als u echter toch zingt, doe dit dan in een grote monumentale kerk, als het gaat om een middelgrote kerk (oppervlakte 500 m2) moet er een uitstekend ventilatiesysteem aanwezig zijn of doe het buiten. In een kleine kerk (minder dan 1000m3 en lager dan 4 m) kan 'eigenlijk niet veilig gezongen worden.” 

Zowel uit het advies van het RIVM over koren als in het advies van deze werkgroep komen de volgende belangrijke aandachtspunten naar voren:

• Goede ventilatie van de ruimten waarin wordt gezongen is van wezenlijk belang
• De grootte c.q. omvang van het kerkgebouw spelen een belangrijke rol bij de mogelijkheden die er zijn om samen te zingen
• Toepassing van de bestaande regels over afstand, reservering en gezondheidsvragen en hygiënevoorschriften blijft noodzakelijk. Ook indien het aantal bezoekers onder de 100 personen blijft maar er wel gezongen zal worden.

De werkgroep ‘Zingen in de kerk’ kondigt voor midden volgende week een ‘rekenhulp’ aan die kan worden gebruikt bij het beantwoorden van de vraag “Is mijn kerkgebouw groot genoeg om te kunnen zingen?” Zodra deze online rekenhulp beschikbaar is zullen we daarnaar verwijzen. 

Volgende week

Medio volgende week zal een aangepast protocol voor kerkdiensten in gemeenten van de Protestantse Kerk en een daarop gebaseerd format voor gebruiksplan worden gepubliceerd op deze website. Deze aangepaste stukken zijn een advies aan alle (wijk)kerkenraden. Zij kunnen deze stukken gebruiken voor toepassing in de plaatselijke situatie, zodat met ingang van zondag 12 juli a.s. waar mogelijk, op een zo verantwoord mogelijke manier, samen gezongen kan worden tot Gods eer.

Het concept 360kerk (360 graden kerk) brengt deze verbinding tot stand. Dat is ook nodig, zeker nu fysieke vieringen voorlopig nog gecombineerd moeten worden met online uitzending daarvan. Maar buiten dat reikt 360kerk ook een nieuwe manier van samen vieren aan.

360kerk gaat uit van een principe dat in het onderwijs al heel gewoon is: flipping the classroom. Leerlingen bekijken voorafgaand aan de les een opname waarin de docent de inhoud/het thema van de les uitlegt en zijn in de les zelf vooral bezig met verwerking van de lesstof. 360kerk heeft een soortgelijk startpunt: een opname van een ´preek´ die verwerkt wordt in kleine groepjes en gezinnen. Met als mogelijk extra dat die verwerkingen ingrediënten worden voor een ´gewone´ kerkdienst (offline en online), waarmee de cirkel (360 graden) rond is.

De principes van 360kerk

Het concept 360kerk gaat uit van de volgende principes:

1. participatie in Gods nieuwe wereld: Vieren, ook in een tijd waarin dit grotendeels online moet plaatsvinden, is in essentie een gebeuren waarin je geen toeschouwer maar deelnemer bent en navolger wordt. Het concept 360kerk wil gemeenteleden helpen om deze beweging te maken.
2. gemeenschap in de kleine groep: Vieren doe je in gemeenschap met anderen. In de 360kerk wordt je zowel offline als online in de kleine groep of het gezin met elkaar verbonden.
3. hoofd, hart en handen doen mee: Vieren doet als het goed is een appèl op ons hele menszijn, waarin hoofd, hart en handen meedoen. In de verschillende verwerkingsvormen van 360kerk komt dit tot uitdrukking.
4. een centrale start als verbindend element: 360kerk draagt door de centrale start van het proces in de vorm van een opname van een ´preek´ bij aan onderlinge verbinding en samenhang in de gemeente, juist in een tijd waarin die onder druk staan.
5. Do It Yourself (DIY): De 360kerk is vooral een concept dat gemeenten zelf kunnen vormgeven, passend bij hun eigen kleur en identiteit, gaven en mogelijkheden. Er kan gebruik gemaakt worden van werkvormen die de Protestantse Kerk aanreikt, maar de nadruk ligt op het aanboren van de eigen creativiteit die in gemeenten aanwezig is.

Hoe werkt het concept?

Voor het goed kunnen laten werken van dit concept heb je 4 rollen nodig: die van inhoudsdeskundige, verantwoordelijke voor verwerking, coördinator en gebruiker. Een persoon kan meerdere rollen tegelijkertijd vervullen, maar een rol kan ook door meerdere personen (bijvoorbeeld een werkgroepje) worden ingevuld. Download hier het overzicht.

Stap 1: maak een preek

Maak op basis van een thema een digitale preek die een aanzet is voor verwerking in groepjes of gezinnen, die ruimte laat voor zelf ontdekken en die alle generaties aanspreekt.

Stap 2: maak werkvormen

Maak bij de preek verschillende werkvormen die hoofd, hart en handen aanspreken. Publiceer deze werkvormen op de website van de gemeente en communiceer over de uitvoering.

Stap 3: ga aan de slag

Kies als kleine groep of gezin met welke werkvom(en) je aan de slag wilt en in welke setting (bijvoorbeeld een huisliturgie) je dat wilt doen.

Stap 4 (optie): Integreer het ´huiswerk´ in een kerkdienst

Integreer verwerkingen van de preek door groepjes en/of  gezinnen in een (offline en online) kerkdienst.

De inhoudsdeskundige

De inhoudsdeskundige (meestal de predikant of kerkelijk werker) is verantwoordelijk voor de inhoudelijke inbreng aan het begin van het proces. Het startpunt van 360kerk is een ´preek´. Het grote verschil met een preek in de setting van een (online en offline) kerkdienst is dat die is ingebed in een min of meer afgerond geheel, de setting van een liturgie met een begin en een einde. In het concept 360kerk heeft de ´preek´ een andere werking. Zo´n ´preek´:

• is een aanzet om met het Woord op weg te gaan, via vormen van verwerking;
• laat ruimte voor ´zelf ontdekken´;
• spreekt alle generaties aan;
• heeft één duidelijk thema.

Deze ´preek´ wordt opgenomen en vervolgens digitaal gedeeld, in eerste instantie met de verantwoordelijke voor verwerking.

De verantwoordelijke voor verwerking

De verantwoordelijke voor verwerking bedenkt en beschrijft de diverse verwerkingsvormen om met de aangereikte ´preek´ aan de slag te gaan. Het is raadzaam om hier een werkgroepje voor samen te stellen van gemeenteleden met verschillende (creatieve, didactische etc.) vaardigheden. Het zou goed zijn als de inhoudsdeskundige in dit werkgroepje meedoet om voor de verbinding tussen ´preek´ en verwerkingen te zorgen. 

Bij het maken van werkvormen die helpen om de ´preek´ te verwerken is het de kunst om hoofd, hart en handen aan te spreken. Werkvormen die het ´hoofd´ aanspreken faciliteren het onderlinge gesprek (door het formuleren van gespreksvragen) of onderzoek (via opdrachten om iets uit te zoeken). Werkvormen die het ´hart´ raken kunnen bestaan uit het aanreiken van rituelen (zoals voorbede doen met het aansteken van een kaarsje), het schrijven van een gebed, gedicht of lied, het luisteren naar muziek enzovoort. Werkvormen die een appèl doen op de ´handen´ nodigen uit tot in actie komen voor bijvoorbeeld de medemens of schepping. 

Op de websites van Jong Protestant en de Protestantse Kerk staan veel werkvormen beschreven die de verantwoordelijke(n) voor verwerking van de ´preek´ op ideeën kunnen brengen.

De coördinator

De coördinator zorgt ervoor dat de digitale ´preek´ en de daarbij beschreven verwerkingsvormen beschikbaar komen voor kleine groepjes en gezinnen, bijvoorbeeld door deze materialen op de website van de gemeente te plaatsen. Ook verzorgt de coördinator de communicatie naar de gemeente over de uitvoering van het concept 360kerk in een bepaalde periode. 

De gebruikers

In het concept 360kerk zijn kleine groepjes (bestaand of nieuw te vormen) en gezinnen de beoogde gebruikers. Zij kunnen zelf kiezen welke van de aangereikte werkvormen ze willen gebruiken om ´met het Woord op weg te gaan´ en in welke setting ze dat willen doen. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een ´huisliturgie´, waarin de online ´preek´ en de offline verwerking zijn ingebed in een liturgische setting. Daarin kunnen gebeden/voorbede, liederen en symbolische handelingen zoals het aansteken van een kaars een plaats hebben. De vormgeving hiervan kan aan de gebruikers zelf worden overgelaten, maar kan ook als suggestie (digitaal) worden aangereikt door het werkgroepje dat verantwoordelijk is voor de verwerking.

Een 360kerk cyclus

Het concept 360kerk kan via experimenteren beproefd worden. Iedere gemeente zal daar een eigen specifieke vorm voor moeten vinden. Het concept gaat uit van een bepaalde cyclus die ingebed kan worden in het reguliere gemeente-zijn. Een cyclus zou bijvoorbeeld een periode van 4 weken kunnen beslaan. In week 1 wordt dan de ´preek´ voorbereid en opgenomen, in week 2 worden de verwerkingsvormen uitgewerkt, in week 3 worden ´preek´ en verwerkingsvormen op de website geplaatst en wordt de gemeente hiervan op de hoogte gesteld. In week 4 tenslotte gaan kleine groepjes en gezinnen hiermee aan de slag. Zo zou je als gemeente door het jaar heen een aantal van deze cycli kunnen uitvoeren.

Eerder in dit artikel is als mogelijk extra bij dit concept genoemd dat de verwerking van de ´preek’ door kleine groepjes en gezinnen ingrediënten zouden kunnen zijn voor een ´gewone´ kerkdienst (offline en online). Dat zou bijvoorbeeld een themadienst kunnen zijn die volgt op deze cyclus. In zo´n dienst zou bijvoorbeeld een gebed en/of lied dat in een bepaald groepje is geschreven, een filmpje van een activiteit die ondernomen is en/of een ervaring van een deelnemer aan een gesprek of ritueel een plek kunnen krijgen. Daarmee wordt de ´gewone´ viering verrijkt door de inbreng van gemeenteleden die in de periode voorafgaand aan deze viering al actief met het thema daarvan op weg zijn gegaan. Op die manier gaat het concept 360kerk zijn naam echt eer aan doen.

Aan de slag

Er wordt in sommige gemeenten al met (elementen uit) het concept 360kerk geëxperimenteerd. Maar voor veel gemeenten zal deze benadering nieuw zijn. Om gemeenten daarin wat op weg te helpen reiken we een voorbeeld van een verwerking van een ´preek´ aan. Wij willen gemeenten aanmoedigen om met het concept 360kerk te gaan oefenen en hun ervaringen met ons te delen (via j.terbeek@protestantsekerk.nl). Op deze manier leren wij ook weer en kunnen we het concept verder uitwerken en verfijnen. 

Auteurs

Egbert van der Stouw en Johan ter Beek - specialisten Ondersteuning Gemeenten

Zo´n twee jaar geleden startte het contact tussen de 2 protestantse gemeenten in Huizen, de Rooms-Katholieke kerk en 2 moskeeën. Coby Wouda, voorzitter van de wijkkerkenraad van een van de twee protestantse kerken en lid van de werkgroep Kerk en Moskee, vertelt: “Twee keer maakten we een wandeling naar elkaars gebedshuizen. De laatste keer deden wel 100 mensen mee. Toen de coronatijd begon hebben we een gebedsmoment georganiseerd met de predikanten, de Rooms-Katholieke pastor en de imams. Ook de voorganger van de Joodse gemeente in Bussum deed daaraan mee.”

Samen in actie

Vanuit de werkgroep ontstond het idee iets gezamenlijks te doen in deze tijd. “De Actie Vakantietas van Kerk in Actie sprak ons bijzonder aan,” vertelt Coby. “dat we samen iets konden betekenen voor kinderen die het minder hebben, daar deden we het voor.” Zo gezegd, zo gedaan. Bij Kerk in Actie werden de tasjes besteld en de werkgroep ging aan de slag met het - door de coronatijd - veelal online bestellen van spullen voor in de tasjes. “We hebben speelgoed op internet besteld en voor elke leeftijd een paar leuke dingen uitgezocht.” Coby kocht ook wat spulletjes in bij de plaatselijke cadeauwinkel in Huizen. De eigenaresse daarvan vond de actie zo aansprekend dat ze zelf voor elk kind ook speelgoed bestelde. “Dat was echt hartverwarmend.”

Kerk en moskee zij aan zij

Vanuit de kerken en de moskeeën werd geld ingezameld om de actie mogelijk te maken. Coby: “Met bijdragen van de moskeeën, de protestantse Oosterlichtkerk en Goede Herderkerk, de (r.k.) Thomaskerk, Goede Buren en de Rotary konden we voor € 1.250,- inkopen gaan doen voor de 58 rugzakjes. De plaatselijke ijswinkel gaf een bon voor een ijsje voor elk kind. Geweldig!”

De werkgroep hoefde gelukkig geen hele zoektocht te doen om adressen of namen van kinderen te krijgen. “Een van onze gemeenteleden is directeur van de Taalschool in Bussum. Hier komen kinderen van statushouders uit de hele regio. Zij hebben alle 24 een tas met spullen gekregen,” vertelt Coby. “De organisatie Goede Buren, die het vluchtelingenwerk in Huizen verzorgt en nauwe contacten heeft met de Rooms-Katholieke kerk, kon ons ook namen leveren. Zo konden we in totaal 58 kinderen verrassen met een vakantietas.”  

Uitbreiding in samenwerking

De werkgroep kijkt terug op een geslaagde samenwerking tussen kerken en moskeeën. “De dames uit de Marokkaanse moskee hebben geweldig geholpen met het inpakken van de tasjes.” In de werkgroep Kerk en Moskee zaten tot nu toe alleen mannen vanuit de moskee, maar er heeft zich nu ook een mevrouw gemeld uit de Turkse moskee. “Zo krijgen we langzamerhand meer contact met dames uit de moskee en dat is door deze samenwerking ontstaan,” aldus Coby. 

Steeds meer kinderen in armoede

Door de coronacrisis zal het aantal kinderen in armoede toenemen. Armoedebestrijders verwachten in september een grote toename van gezinnen die hulp nodig hebben om schoolkosten, contributie van sportclubs of verjaardagen te betalen. De verwachting is dat kinderen hiervan de dupe worden. Ook kinderombudsvourw Margrite Kalverboer waarschuwt voor veel nieuwe armoede onder gezinnen met kinderen: “Al die verloren banen zorgt achter de voordeur voor armoede, ook bij gezinnen die hiervoor niet met armoede te maken hadden. Dat leidt tot extra stress bij ouders, en daarmee ook bij kinderen.”

Collecteert uw gemeente mee?

Kerk in Actie ondersteunt kerken en organisaties die armoede in Nederland bestrijden, bijvoorbeeld met de Actie Vakantietas. Zondag 5 juli is de collecte in veel kerken bestemd voor de bestrijding van armoede onder kinderen en andere diaconale projecten van Kerk in Actie. Doet uw gemeente mee?

kerkinactie.nl/vakantietas

Scriba ds. René de Reuver: "Omzien naar elkaar betekent elkaar zien door de ogen van God. Omzien naar elkaar is daarom niet zomaar iets. Het raakt aan onze roeping en heeft te maken met de diepe geloofservaring dat God ons ziet door de ogen van een ander! Ik steun de extra Actie Kerkbalans om juist in deze tijd het ook financieel mogelijk te maken elkaar te zien door de ogen van God."

Met Actie Kerkbalans vragen vier kerkgenootschappen elk jaar hun leden om een bijdrage voor de eigen kerk. Dat zijn de Rooms-Katholieke Kerk, de Protestantse Kerk, de Oud Katholieke Kerk en de Evangelische Broedergemeente. Ook deze kerken leveren op dit moment een buitengewone inspanning, stelt Anna Kruse, woordvoerder van Actie Kerkbalans. “Onze parochies en gemeenten zijn voortdurend bezig met het vormgeven van ‘nabijheid’ in de anderhalvemetersamenleving. Ze doen daarmee fantastisch werk dat veel mensen mentaal en soms ook financieel op de been houdt. Ze geven vorm aan wat kerkleden als een van de belangrijkste waarden van kerkzijn beleven: het omzien naar elkaar.”

Deze nieuwe manier van omzien naar elkaar brengt ook extra kosten met zich mee, die parochies en gemeenten zonder aarzelen voor hun rekening nemen. En dat terwijl er juist minder geld binnenkomt omdat er niet gecollecteerd kan worden nu er geen ‘gewone’ vieringen zijn. Daarom ondersteunt Actie Kerkbalans vanaf 5 juni 2020 de plaatselijke kerkgemeenschappen met een fondsenwervingsactie ‘Omzien naar elkaar’. Om alle positieve initiatieven op pastoraal en diaconaal gebied mogelijk te houden, wordt de kerkleden om een extra bijdrage gevraagd. Met zo’n gift ziet het kerklid immers ook om naar de ander die in geestelijke of financiële nood verkeert.

De kerken ontvangen van Actie Kerkbalans een communicatiepakket met berichten voor website, kerkblad, social media en online vieringen. Met deze kant en klare materialen kunnen zij een beroep doen op de kerkleden. Anna Kruse: “We willen de parochies en gemeenten hiermee steunen en hopen dat kerkleden royaal gaan bijdragen zodat kerkgemeenschappen in de ‘anderhalvemetersamenleving’ kunnen blijven doen waar ze goed in zijn: omzien naar elkaar!”

kerkbalans.nl/omzien-naar-elkaar

Leesrooster

Naar elkaar omzien in de huidige tijd brengt extra kosten met zich mee, die gemeenten zonder aarzelen voor hun rekening nemen. Terwijl daarvoor juist liquide middelen nodig zijn nu er minder geld binnenkomt omdat er niet of minder gecollecteerd kan worden. Daarom ondersteunt Actie Kerkbalans vanaf 5 juni 2020 plaatselijke gemeenten met de fondsenwervingsactie ‘Omzien naar elkaar’ om pastorale en diaconale initiatieven mogelijk te houden.

Synode

Met de opbrengst van de actie ‘Omzien naar elkaar’ worden gemeenten in staat gesteld hun talenten te blijven inzetten om iets te kunnen betekenen in allerlei noden die er zijn. Ook in kerken kunnen talenten op meerdere manieren worden ingezet. Naast het beschikbaar hebben van liquide middelen is er het zogenaamde werkzame vermogen. In juni verscheen het rapport ‘Zet je talenten in’ van de commissie Werkzaam Vermogen. De uitkomsten van het rapport werden besproken op de synodevergadering van 19 juni jl. De commissie was een jaar eerder ingesteld door het bestuur van de Dienstenorganisatie om voorstellen te ontwikkelen voor het werkzaam maken van (vrij) beschikbaar vermogen van plaatselijke gemeenten. Wat houdt ‘werkzaam vermogen’ eigenlijk in? Scriba ds. De Reuver verwoordde dat zo tijdens de generale synode: “We bedoelen hiermee niet dat gemeenten hun vermogen opmaken, maar hun vermogen juist inzetten ten dienste van de ander.” Vrij beschikbaar vermogen betreft bedragen die beschikbaar zijn, of gemaakt kunnen worden voor doelen buiten de reguliere exploitatie van de gemeente of diaconie. Uitgangspunt in het rapport is het zichtbaar eigen vermogen, het saldo van bezittingen minus schulden. Van dit eigen vermogen worden vervolgens de boekwaarde van de kerkelijke activa en een bedrag als continuïteitsreserve in mindering gebracht waarna het vrij beschikbare vermogen resteert.

Roeping van de kerk

De berichtgeving in de media over het rapport van de commissie Werkzaam Vermogen en het bijna tegelijk starten van de extra Actie Kerkbalans heeft vragen opgeroepen. We vinden het daarom van het grootste belang hierover helder te blijven communiceren. Liquide middelen genereren is namelijk niet hetzelfde als vermogen werkzaam maken.

In het rapport benadrukt de commissie het belang van het bewustzijn van gemeenten dat (hun) vermogen er is ten dienste van de roeping van de kerk, te weten de Woordverkondiging en dienst aan de samenleving. Tijdens de synodevergadering bracht scriba De Reuver het als volgt onder woorden: “Het is een concretisering van ons kerk-zijn. Plaatselijke gemeenten zijn zelfstandig op heel verschillende plekken en in verschillende situaties in ons land. Samen vormen al die lokale gemeenten één kerk. Plaatselijke gemeenten moeten, ook als het gaat om financieel beheer en beleidskeuzes, zelfstandig handelen. De Dienstenorganisatie kan hulp bieden om gemeenten, over gemeentegrenzen heen, met elkaar te verbinden. Als gemeenten elkaar versterken kunnen zij van nog meer betekenis zijn voor de samenleving.” 

Zijn waar Jezus zich laat vinden

Ook de nieuwe visienota ‘Van U is de toekomst’ spreekt hierover: in de kerk leven we van wat we ontvangen. Genade is de grondtoon. Het is de roeping van de kerk om daar te zijn waar de Geest haar leidt en Jezus zich laat vinden. Na de uitwerking van Kerk 2025 wordt deze lijn in de nieuwe visienota voortgezet: de blik blijft naar buiten gericht in het belang van de kerk, haar leden en de samenleving. De synode doet daarbij de duidelijke oproep aan plaatselijke gemeenten om beschikbaar vermogen dienstbaar te maken aan de roeping van de kerk. 

De coronacrisis bracht vanaf maart veel mensen in het nauw: het sociale leven viel stil, en voor ouderen en hulpbehoevenden werd het moeilijker om hulp te ontvangen. Kerken en lokale (hulp)organisaties bundelden daarom de krachten via het platform #Nietalleen. Wie boodschappen of medicijnen nodig had, of juist een luisterend oor, kon bellen naar het landelijke #Nietalleen-nummer en werd indien nodig in contact gebracht met vrijwilligers in de buurt. Ook nu nog is de telefoonlijn actief; deze kan indien nodig weer opgeschaald worden.

Als bedankje voor al die vrijwilligers is er nu het lied ‘Lied alleen’, gemaakt door Mensenkinderen en Lydia van Maurik. “We zijn dankbaar voor alle inzet in het land en het signaal dat we hiermee als kerken hebben gegeven. We hebben mensen kunnen laten merken dat ze niet alleen staan. God gaf ons aan elkaar en dat hebben we met elkaar uitgedragen.”

Het lied is geschikt om te gebruiken in (online) vieringen. Beluister het lied hier (scroll naar beneden voor de tekst en bladmuziek):

Niet alleen

Ik beken vandaag dat ik kwetsbaar ben,
als een veldbloem in de wei,
die vandaag nog bloeit, stralend,
zorgeloos, morgen door de wind verwaait.

Onze Vader weet dat we kwetsbaar zijn,
want zo heeft Hij ons gemaakt.
Zo ontmoet ik jou, zo ontmoet jij mij,
want Hij gaf ons aan elkaar.

Ik geef je mijn handen die vangen en dragen.
Ik geef je mijn ogen die kijken zonder vragen.
Al zijn we gescheiden door muren en ramen:
ik kijk zonder angst, mijn hart raakt je aan.

Als de bloem verwelkt, als het gras verdort,
als de angst ons overmant,
dan vertel ik jou, dan vertel jij mij:
“We zijn veilig in Gods hand.”

Ik geef je mijn handen die vangen en dragen.
Ik geef je mijn ogen die kijken zonder vragen.
Al zijn we gescheiden door muren en ramen:
ik kijk zonder angst, mijn hart raakt je aan.

Je bent niet alleen.
Ik loop met je mee.
Dan ben je wel verdrietig,
maar je bent niet meer alleen.

En is het vandaag
mijn beurt om sterk te zijn:
morgen ben jij het misschien
die mij op handen draagt.

Onze Vader weet dat we kwetsbaar zijn,
want zo heeft Hij ons gemaakt.
Zo ontmoet ik jou, zo ontmoet jij mij,
want Hij gaf ons aan elkaar.

Download de bladmuziek

Dat de coronacrisis veel gevolgen voor de kerken heeft, is wel duidelijk. Maar de exacte en blijvende impact is nog lastig te bepalen, denkt Marten van der Meulen, wetenschappelijk beleidsmedewerker Gemeenteopbouw bij de dienstenorganisatie en universitair docent aan de PThU. “Ik heb al meerdere keren de metafoor van ‘sneeuwstorm, winter en ijstijd’ voorbij zien komen. De vraag is: bevinden we ons in een sneeuwstorm? In dat geval ga je even schuilen, en daarna ga je op hetzelfde pad verder. Of is het winter? In dat geval moet je je goed voorbereiden, voorraden aanleggen. Of is het een ijstijd? Dan moet je een totaal andere manier van leven ontwikkelen.” Zelf denkt hij aan een van de laatste twee scenario’s. “Deze crisis verandert meer dan we denken. Maar hoeveel, dat moet nog blijken.”

Nieuwe ruimte

Gemeenten gaan verschillend met de crisis om, ziet Van der Meulen. “Veel kerken hebben snel iets online opgezet. Pas in de loop van de tijd begonnen mensen zich te realiseren dat een online kerkdienst om een heel andere aanpak vraagt.” In sommige gemeenten kwam veel creativiteit los.Verder lezenLiveblog Geestkracht - Pinksteren: multicultureel quarantaine koor | Muur van Licht | Pinkstervlam“Er is nieuwe ruimte ontstaan voor mensen die goed zijn in creatieve dingen bedenken. Bijvoorbeeld als het gaat om het omzien naar elkaar. Of als het gaat om online vormen. Sommige gemeenten hebben ontdekt: we kunnen online meer mensen bereikenVerder lezenKerkdienst online streamen: zo werkt het, of juist kleinere groepen beter ondersteunen.Verder lezenCoronacrisis: Vormen van pastoraat die nog wel mogelijk zijn Ik verwacht dat er na deze crisis verder geëxperimenteerd zal worden met hybride vormen van offline en online kerk-zijn.”

Tijd om te rouwen

Toch moeten we ons niet meteen afvragen wat deze crisis ons kan leren, denkt Van der Meulen. “Het is belangrijk om straks eerst de tijd te nemen om te rouwen. Over wat we kwijtgeraakt zijn, over wat we gemist hebben. Veel gemeenten zijn leden verloren, we hebben elkaar een periode niet kunnen zien, er zijn misschien problemen in gezinnen ontstaan. Het is belangrijk om dat te benoemen: het is moeilijk geweest.” Tegelijkertijd bepaalt deze periode ons wél bij wat echt belangrijk is. “We worden teruggeworpen op ons gezin, op onze vrienden. De kerkdienst is nu even van minder betekenis. Maar de kerk hangt niet af van een kerkgebouw, van een kerkenraad, of van kerkdiensten. De kerk is daar waar Christus isVerder lezenKerk2025: terug naar de kern, en dat kan op heel veel verschillende plekken zijn. Ook in gezinnen, in vriendschappen, in kleine groepjes, in online groepen … Ik denk dat we dat nu herontdekken. Er blijkt veel te zijn dat leuk was, en goed, en belangrijk, maar toch niet tot de basis behoort. Het zijn de onderlinge relaties die de basis vormen: de relatie met God, met elkaar, met mensen van buiten.”

De kerk ‘gebeurt’

Wat betekent die ‘herontdekking’ voor de toekomst? Van der Meulen: “Deze periode biedt gemeenten de kans om zich af te vragen: willen we straks weer terug naar hoe we het voorheen deden, nu we het een tijd anders hebben moeten doen? Is er iets moois gegroeid dat we kunnen versterken?” Dat hoeft niet overal op dezelfde manier, benadrukt hij. “Niet elke gemeente hoeft te gaan vloggen. Ga uit van je eigen kracht.” Van der Meulen verlangt zelf inmiddels wel weer naar een ‘gewone’ kerkdienst. “Ik besef opnieuw hoe fijn de kerkdienst is, hoe goed het is om fysiek bij elkaar te kunnen zijn. En toch: deze crisis maakt duidelijk dat de kerk ‘gebeurt’, ook als de dingen wegvallen die eerder enorm belangrijk leken.” 

---

Neem even de tijd

Bespreek tijdens de eerste ‘normale’ kerkenraadsvergadering eens de volgende vragen samen:

• Waar ben je verdrietig om?
• Wat heb je niet zo gemist?
• Welke nieuwe dingen heb je ontdekt?
• Wat ga je blijvend anders doen?
• Hoe heb je God, elkaar en de wereld anders leren kennen?

Geloven in Spangen is onder andere actief met wijkdiners, zwemlessen voor vrouwen, vieringen en huisgroepen. Daarbij is de gemeente actief betrokken bij de start van een nieuwe pioniersplek in een nabijgelegen buurt.

Zelfstandig worden

Waarom wil Geloven in Spangen meer zelfstandigheid? In het Nederlands Dagblad zei pionier Nico van Splunter daarover: "We wilden zelf verantwoordelijkheid dragen voor de keuzes die we maken. Geloven in Spangen is een ander type kerk dan onze moedergemeente van de Pelgrimsvaderskerk. Wij wilden graag doorgroeien en verder met pionieren. Nu is vanuit Geloven in Spangen een wijk verderop een nieuwe pioniersplek ontstaan. Financieel zijn we al een jaar of vijf niet meer afhankelijk van de Pelgrimsvaderskerk. We willen volwaardig onderdeel zijn van de Protestantse Kerk en tegelijk zelfstandig zijn, zodat we niet eerst goedkeuring van een andere kerkenraad hoeven vragen als we een besluit willen nemen.” 

Minder regels

Sinds het synodebesluit van juni 2019 is het mogelijk dat nieuwe, missionaire vormen van kerk-zijn binnen de Protestantse Kerk verder kunnen gaan als zelfstandige kerngemeente. Dit is een nieuwe rechtsvorm voor initiatieven bij wie het niet goed past om een reguliere (wijk)gemeente te worden maar die wel behoefte hebben aan meer zelfstandigheid en die tegelijk voluit onderdeel willen zijn van de Protestantse Kerk. 

Voor een kerngemeente zijn minder regels van toepassing en er gelden minder vereisten. Zo hoeft er bijvoorbeeld geen apart college van diakenen of college van kerkrentmeesters te zijn. Deze mogelijkheid ontstond na een uitgebreid onderzoek onder pioniersplekken naar verbeterpunten die nodig zijn voor hun verdere ontwikkeling. In 2018 en 2019 is daarover meermaals overlegd in de generale synode en tijdens diverse bijeenkomsten in het land. Dit monde uit in de nota 'Mozaïek van kerkplekken' waarover de synode op 22 juni 2019 positief besloten heeft.

Het komende decennium zal de samenleving een enorme transitie doormaken. Ook de kerk staat voor grote veranderingen. Welke trends zullen de komende tien jaren bepalen? Wat vragen die trends van de kerk en hoe kan zij meebewegen? De Amsterdamse stadspredikant Tim Vreugdenhil onderzocht in opdracht van de Protestantse Kerk en een aantal andere kerkgenootschappen trends en ontwikkelingen op missionair gebied. Zijn bevindingen beschreef ds. Vreugdenhil in de eerste missionaire trendrede. 

Huis met vele woningen

De trendrede richt zich op actuele maatschappelijke ontwikkelingen en biedt inspirerende ideeën om missionair op in te spelen. “In het komende decennium zal sprake zijn van nieuwe vormen van collectiviteit. Een kerk die op deze trend in wil spelen heeft een lichte organisatie nodig en daarnaast een flexibele identiteit. Binnen veel kerkgenootschappen zie je de diversiteit toenemen, maar juist daardoor vinden meer mensen de weg naar de kerk,” aldus ds. Vreugdenhil. De Protestantse Kerk spreekt inmiddels over een ‘mozaïek van kerkplekken’ met allerlei verschillende vormen, van kliederkerken en pioniersplekken tot klassieke gemeenten. Vreugdenhil: “Het lijkt me dé kernvraag of kerken beschikken over een identiteit die stevig genoeg is om mensen te verbinden en of die identiteit flexibel genoeg is om ruimte te geven aan diversiteit. De beste slagzin voor iedere kerk is immers door Jezus zelf bedacht: ‘In het huis van mijn Vader zijn vele woningen’.”

Op de golven meebewegen

Grote veranderingen vragen veel van een samenleving en van individuele mensen. “Wie mee durft te veranderen zal erop vooruitgaan,” aldus ds. Vreugdenhil. “Vergelijk het met een vloedgolf. Wie er eentje aan ziet komen heeft de keuze uit drie opties: je laat je meesleuren, je rent weg of je klemt je ergens aan vast. De kerk heeft met elk van deze opties meer dan genoeg ervaring. Maar je kunt ook met de blik van een surfer naar een aanzwellende golf kijken. Dan kan de golf niet hoog genoeg zijn! Om zo naar golven te kunnen kijken, is wel een kwestie van flink oefenen. Leren surfen gaat maar op één manier: opstaan, vallen en weer doorgaan.” 

Kerk als rustplek

In de trendrede passeren meer kansen voor kerken de revue. “Veel mensen ervaren tegenwoordig een hoge mate van stress. Kerken die het goed doen, denken dus in termen van een ‘relaxte sfeer’.” Toen ds. Vreugdenhil aan mensen vroeg over welk thema de kerk het volgens hen moet hebben, antwoordde het merendeel van de respondenten met ‘stress’. “Kerken zouden veel meer kunnen communiceren dat je voor veel levensvragen niet meteen naar de dokter of de psychiater hoeft. In kerken kan gesproken worden over thema’s als depressie, eenzaamheid en het vinden van je draai of roeping wordt gesproken, zodat mensen de kans krijgen voor zichzelf en met anderen een weg te vinden om met levensvragen om te gaan.”

Het komende decennium staat kerk en samenleving dus wat te wachten. Vragen over het goede leven keren terug, niet alleen in het bedrijfsleven maar ook in de zorg en op de universiteiten. Voor kerken biedt deze tijd een kans om zich als inspirerende plekken te manifesteren. Vreugdenhil: “Stel je eens voor dat andere organisaties over een tijdje naar de kerk zouden verwijzen als een inspirerend voorbeeld van hoe je kunt inspelen op veranderingen in onze samenleving!

Download de missionaire trendrede

De missionaire trendrede is tot stand gekomen in een samenwerking tussen de Protestantse Kerk in Nederland, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken en de Christelijk Gereformeerde Kerken. De trendrede zou 13 maart jl. uitgesproken worden tijdens de landelijke missionaire dag Blik naar Buiten, die niet door kon gaan vanwege de coronacrisis.

Tim Vreugdenhil is stadspredikant van de Protestantse Kerk in Amsterdam en daarnaast het gezicht van Citykerk, een gewaagd initiatief dat begon als pioniersplek. Tim doet aan ‘stand-up theologie’ en duikt daarvoor in actuele fenomenen zoals stress, bubbels, drugs en de dating-app Tinder. In 2018 verscheen daarover een boek van zijn hand. Tim heeft veertien jaar gewerkt als gemeentepredikant en is gefascineerd door trends en tijdgeest.

Wanneer u hiervan gebruik wilt maken, dient u hierover zelf een besluit te nemen en dat te publiceren op de website waar u normaliter deze gegevens plaatst. Bij dit besluit moet worden vermeld waarom het niet lukt om de datum van 1 juli 2020 te halen.

U hoeft hierover verder geen verzoek aan de Belastingdienst te doen of dat te melden. Publicatie van dit besluit met reden op uw website is voldoende. 

U kunt maximaal 4 maanden uitstel krijgen, tot uiterlijk 1 november a.s. Het dringende advies van het CIO (overleg gezamenlijke kerken) is echter om deze publicatie vóór 1 oktober a.s. in orde te maken! 

Deze uitstelregeling is pas zeer recent door de Belastingdienst gepubliceerd, daarom kon u hierover niet eerder worden geïnformeerd.

Aangepaste regeling voor indienen jaarrekening 2019

In verband met de bijzondere omstandigheden door de maatregelen rondom het coronavirus is de regeling voor het indienen van de jaarrekening 2019 van de gemeente en de diaconie aangepast. Daarover leest u hier meer.

Aangepaste regeling voor indienen jaarrekening 2019

27 mrt 2020

Dorpskerkambassadeur Mark Schippers sprak met Douwe Hiemstra, voorzitter van de werkgroep ‘Kerken en landbouw’ in Friesland. Dorpskerkambassadeur Betsy Nobel sprak met Jack Steeghs, pastoraal werker in de parochie De Twaalf Apostelen in de regio Wijchen. 

Bidden voor de boeren

In Friesland zet de werkgroep ‘kerken en landbouw’ zich in voor het versterken van de relatie tussen deze twee. “Vroeger hadden de boerenbedrijven een meer prominente rol in de kerk”, zegt voorzitter Douwe Hiemstra. “Die rol is veel kleiner geworden.” De werkgroep organiseert in de provincie onder andere symposia over ‘leven op en van het land’ en houdt zich bezig met theologische reflectie op de verbinding van de dogmatiek van de kerk en geloof in de schepping met een duurzaam leven op en van het land.

Op pastoraal gebied gebeurt er veel bij de boeren, vertelt Hiemstra. “Er komt veel op de boeren af. Naast ondernemer moet de boer ook specialist zijn. Of het nu gaat om kalveren, administratie of vraagstukken over het milieu. Boeren steken zich in grote schulden om investeringen te doen om zo hun bedrijf rendabel te houden. De ene boer kan hier beter mee omgaan dan de andere. Boer zijn is een andere manier van leven. Boeren voelen het als falen als het niet goed gaat met het bedrijf. Wat dat betreft is er veel stil leed.” Reden dat de werkgroep enkele jaren terug het thema van suïcide aankaartte onder hun leden. “We doen dan ook een oproep aan de kerken om te blijven bidden voor de boeren. Juist nu er veel bij hen terechtkomt. Deze oproep hebben we gedaan tijdens de MKZ-crisis en doen we nu ook weer met het stikstofvraagstuk. Gelukkig reageren veel kerken hier positief op.” 

Vragen stellen

Betsy Nobel ontmoette pastoraal werker Jack Steeghs in de WKO, een vereniging van professionele werkers ten dienste van kerkelijke gemeenteopbouw. Hij gaat graag het gesprek met boeren aan. “Veel pastores denken dat je veel van landbouw moet weten om binnen te kunnen komen. Dat is wel handig maar niet nodig. Je kunt gewoon vragen stellen: ‘Hoe werkt zo’n melkrobot? Wat doet het met jou dat je nu op deze manier werkt?’ Dan komen de verhalen vanzelf, dan komt de boer in zijn kracht en is het mogelijk om een diepgaander gesprek te voeren: ‘Dat is nogal wat, zo’n miljoeneninvestering, lig je daar weleens wakker van?’ Laat je verwonderen en spreek de vragen die bij je opkomen uit. Je moet zelf dat bruggetje durven leggen.” Zelf zet hij alle zintuigen open: “Als mensen zeggen ‘Je zult het wel druk hebben’, zit daar soms de vraag achter: ‘Heb je tijd voor mijn verhaal?’ Dan doe ik alsof ik tijd zat heb. Zo wil ik pastor zijn.”

Kwetsbaar ontmoeten

Toch zullen boeren zelf niet zo snel met vragen komen. Dat vindt Steeghs niet zo vreemd. “Het zijn vragen van kwetsbaarheid. Veel boeren overschreeuwen hun angst voor de toekomst. En hoe kwetsbaarder ze gemaakt worden, hoe harder sommigen roepen. De realiteit is vaak hard: het bedrijf verdubbelen of stoppen, een tussenweg is moeilijk te vinden. De één redt het, de ander moet vier jaar na zijn investering naar de Voedselbank en leeft als Job op de puinhopen van zijn bestaan.” Hij is van mening dat landbouw ook oefenplaats kan zijn van kleinschaligheid en overdracht van waarden en geloof. Daar kunnen kerk en landbouw elkaar vinden. 

Dorpskerkenbeweging

De dorpskerk zal blijven krimpen, meent Steeghs, maar gaat nooit naar ‘nul’. “Je kunt nu al werken aan een hoopvolle gemeenschap van mensen van alle leeftijden die het verhaal van God met mensen waardevol genoeg vinden om door te geven van generatie op generatie.” Platforms als de Dorpskerkenbeweging zijn daarbij behulpzaam. “Het is goed dat dit onderwerp door de Protestantse Kerk gelabeld is. Zo krijgt het werk op het platteland een naam en een gezicht.” Steeghs deelt daarom van harte zijn verhalen in de Facebookgroep van de Dorpskerkenbeweging.

Zo worden in de Dorpskerkenbeweging ideeën en suggesties gedeeld om kerk en landbouw met elkaar te verbinden. Voor dorpskerken is het goed om de agrariërs in onze dorpen niet uit het oog te verliezen. Gaat het wel goed met ze? Trekken ze het financieel wel? Voor veel agrariërs is het moeilijk om daar met hun familie of buren over te praten. Trots en schaamte liggen dicht bij elkaar. Maar soms vang je als predikant of bezoekwerker wel het één en ander op, of wordt juist bij jou het hart gelucht. Realiseer je dat je vaak de enige erfbetreder bent die niet iets hoeft van de boer. Daar ligt een prachtige kans om zorgen te kunnen delen.

Tips voor de gemeente

tijdens bijvoorbeeld Startzondag of rond bid- of dankdag kan (een deel van) de gemeente een boerenbedrijf in de omgeving bezoeken, zie Werkvorm voor een pelgrimage - bijvoorbeeld tijdens de oogsttijd of rond dankdag.

Naar aanleiding van een bezoek of in het licht van de actualiteit is het waardevol om in gesprek te gaan over de levens- en geloofsvragen die hierdoor opgeroepen worden, zie Contextueel bijbellezen haalt thema’s in het dorp naar boven en 

https://www.kerkinactie.nl/kom-in-actie/bijbel-lezen/contextueel-bijbellezen/voorbeeldbijbelstudies.

Verder lezen

wvko.nl
kerkenenlandbouw.nl
vroedman.nl

Wilt u op de hoogte blijven van verhalen vanuit de Dorpskerkenbeweging: abonneer u dan op de nieuwsbrief. 

Auteurs

Betsy Nobel en Mark Schippers

De coronacrisis maakt veel los in de samenleving. In de beginperiode lag alle nadruk op beteugeling van de uitbraak. We zagen de overbelaste IC’s, verpleegkundigen en artsen die overuren draaiden en nauwelijks stil konden staan bij wat ze allemaal meemaakten. De berichten van de ‘frontlinie’ waren aangrijpend. Nu de rust enigszins terugkeert, komt er gelukkig verruiming voor de verpleeghuizen en andere instellingen. Dat is belangrijk, want we weten: lichamelijke gezondheid kan niet het hoogste en enige doel van zorg zijn. 

De gevolgen van de lockdown zijn immers ingrijpend geweest. Verpleeghuizen en psychiatrische inrichtingen gingen dicht. Van de ene op de andere dag was er geen bezoek meer mogelijk van familieleden en andere dierbaren. Allemaal bedoeld om de uitbraak te beteugelen. De verhalen die verzorgenden en familieleden vertellen over de gevolgen gaan door merg en been. Voor velen van hen was en is dat dramatisch geweest. Het laat het ingewikkelde dilemma zien waarvoor regering, RIVM en directies van instellingen stonden. 

Veel mensen in de zorg en de dierbare naasten hebben grote moeite gedaan om toch contact te leggen en te houden. Muzikanten voor het verpleeghuis, gesprekken via telefoon en I-pad, zwaaien voor het raam, soms kijken met een verrekijker of een gesprek achter glas of plastic. 

Alle pogingen om er iets van te maken laten meteen ook zien hoe pijnlijk het allemaal is, hoe gemankeerd als je niet dichtbij kunt zijn, elkaar in de ogen kunt kijken en kunt vasthouden. Veel dementerende ouderen raken extra verward en angstig. Praten en zwaaien op afstand is niet voldoende, er is geen herkenning. Als de cognitie gaat ontbreken is de fysieke aanraking nodig. Een mens kan aan eenzaamheid sterven. 

Alle humane zorg, waarin mensen tot hun recht komen is altijd integrale zorg, waarbij lichaam, geest en ziel aandacht en respect krijgen. We waren gespitst op lichamelijke gezondheid, maar intussen kwam het lichaam ook tekort door gebrek aan aanraking. 

De kerk heeft vanouds naast aandacht voor lichamelijk welbevinden ook zorg voor de ziel, de ‘persoonlijkheid’ van een mens. We zijn daarom blij dat in de meeste zorginstellingen ook predikanten en andere pastores werkzaam zijn. Zij hebben de tijd om te luisteren, om te bidden en te zegenen. Geestelijke verzorgers werden in deze crisistijd soms wél, maar soms ook niet toegelaten door de directies en moesten zich af en toe inspannen om toegang te krijgen. Alles werd immers uit de kast gehaald om het virus buiten de deur te houden. De focus op lichamelijke gezondheid had tot gevolg dat de mens tekort kwam, naar lichaam, ziel én geest. Dat is gebrekkige zorg, tijdelijk nodig vanwege gebrek aan beschermende middelen, maar het mag niet gaan leiden tot schrijnende situaties, die blijven voortduren. 

De onderliggende vraag is: hebben we in onze samenleving niet een te beperkte opvatting van wat gezondheid is? Heelheid en heil raken lichaam, ziel en geest. Als Jezus mensen opricht, brengt Hij ze terug in de gemeenschap, is er herstel van relaties. De melaatsen zijn niet langer buitengesloten. Gezondheid is méér dan genezing van het lichaam. De Wereldgezondheidsorganisatie definieert gezondheid als volgt: "Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk, sociaal en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken." Lichamelijke gezondheid alléén is dus niet het hoogste goed. 

Nu het tij langzamerhand aan het keren is is het belangrijk dat er volop aandacht komt voor de behoefte aan lichamelijke nabijheid en ruimte voor geestelijke zorg. Maatwerk is nodig, zodat voor iedere persoon een afweging gemaakt kan worden: wat is voor hem of haar nú nodig aan integrale zorg voor lichaam, ziel en geest? Hopelijk zijn we op een eventuele tweede coronagolf beter voorbereid en kunnen schrijnende situaties bij kwetsbare mensen die niet voor zichzelf kunnen opkomen, dan voorkomen worden.  

Maarten Wisse, hoogleraar Dogmatiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, schreef in opdracht van de synode De Bijbel in het middenVerder lezenBijbel in het midden - het geloofsgesprek te midden van verschillen, een pleidooi voor het voeren van een geloofsgesprek te midden van de verschillen die de kerk kent. 

We spreken elkaar per telefoon. De coronacrisisVerder lezenCoronavirus verhindert een fysieke ontmoeting en zal vooralsnog ook het geloofsgesprek belemmeren.

Wisse: “Afgelopen zondag werd in mijn kerk de tekst uit Deuteronomium 8 gelezen: ‘Houd je aan alle geboden die ik jullie bied, dan zul je blijven leven.’ Als je zo’n zin hoort in deze tijd, dan denk je aan het coronavirus. Alsof de voorganger de RIVM-voorschriften wil bevestigen via Deuteronomium 8. Je zou er een goed geloofsgesprek over kunnen voeren. Wij moderne mensen hebben moeite om zo wettisch te denken als Deuteronomium doet. Maar in sommige situaties kan het onvermijdelijk zijn: anderhalve meter afstand houden, handen wassen, niezen in je elleboog. Daarna gaan we het wel hebben over wat we van de regels vonden.”

Waarom zouden we een geloofsgesprek willen voeren?

“Omdat je daardoor ontdekt wat de diepte, breedte en hoogte zijn van het geheim van Christus. Dat kan alleen samen met ‘alle heiligen’, zoals de Bijbel zegt. Dat zijn je broers en zussen in de gemeente, mensen met wie je verbonden bent en van wie je kunt leren. En dan niet alleen degenen die hetzelfde denken als jij. Ik pleit ervoor om in het geloofsgesprek de Bijbel als uitgangspunt te nemen. Andere bijbellezers helpen jou om in de Bijbel te vinden waar je zelf nooit toe zou komen.”

De Bijbel zorgt ook voor meningsverschillen.  

“Dat is nooit anders geweest. De eerste christenen leefden vanuit de ervaring van de opstanding van Christus. Zij vertelden de verhalen daarover op hun eigen manier aan elkaar door. In het Nieuwe Testament leggen de evangelisten hun accenten, Paulus doet dat ook.

Bij al die verscheidenheid is er eenheid in Christus, maar de invulling daarvan verschilt. Er waren gemeenten met vooral Joodse gelovigen, of met vooral heidenen, of met van alles door elkaar. Al die verschillen balanceerden tussen oud en nieuw, traditie en vernieuwing.

Hou de Bijbel in het midden, zodat deze bij niemand op schoot of in handen terechtkomt. Hij wordt niet helemaal van jou. Zo blijft ook Christus in ons midden. Dat creëert bij iedereen het bewustzijn dat zijn of haar opvatting niet per se de opvatting van Christus is. Dat maakt je open om te luisteren naar andere mensen, met andere opvattingen.”

Binnen de Protestantse Kerk zijn identiteitsgemeenten, waarbinnen mensen het doorgaans met elkaar eens zullen zijn.

“Is dat wel zo? Elke gemeente draagt een flinke diversiteit in zich, om te beginnen in dorpskerkenVerder lezenDorpskerken­beweging. In andere gemeenten kan het zijn dat een bepaalde groep de dominante identiteit gijzelt en daarmee anderen, bewust of onbewust, het spreken verhindert. Ook binnen gemeenten die een duidelijke kleur lijken te hebben is er altijd diversiteit en noodzaak tot gesprek. Het is de kunst dat onder ogen durven te zien. De Bijbel helpt daarbij, als gemeenschappelijk referentiepunt.

Het geloofsgesprek kent twee polen: de veiligheid onder elkaar en de uitdaging van het verschil. Het liefst wil je je diepste zieleroerselen op tafel hebben. Dat kan alleen in wederzijds vertrouwen. Dan kunnen ook grote verschillen ter tafel komen.

Tijdens deze coronacrisis dringt zich de vraag op: hoe zie jij God? Als iemand die niets met het kwaad te maken wil hebben? Of heb je Hem nodig om af en toe eens flink aan zijn mouw te schudden: wat heb jij hiermee te maken, kun je ons misschien een beetje helpen? Hoe meer we leren over deze diepgaande thema’s met elkaar te spreken, des te relevanter de kerk wordt voor ons leven.”

Met welk bijbelgedeelte moeten we niet beginnen?

“Dat zijn er heel veel! Ik zou geen geloofsgesprek organiseren op basis van een namenlijst uit Numeri of gedetailleerde aanwijzingen voor het bouwen van de ark des verbonds. Of bijbelgedeelten waarvan je weet dat daarover de messen al geslepen zijn. Dat kan altijd nog.

Wil je gemakkelijker beginnen, dan adviseer ik het Johannesevangelie. Daarin staan heel diepe verhalen die je uit wel honderd perspectieven kunt bekijken. De betekenislagen stuiteren je recht in het gezicht. Ze doen een diep beroep op menselijkheid en brengen dat in verband met God. Alleen al bij Johannes kun je met een kring maandenlang verblijven, op zoek naar de verschillende manieren waarop je er tegenaan kunt kijken.”

Wat is de rol van de predikant in het geloofsgesprek?

“Je moet als organisator genoeg context creëren om het gesprek goed te laten verlopen, maar niet te veel je eigen opvatting laten overheersen. Als predikant hoor je een veilige situatie te kunnen creëren, waarin ruimte is voor iedereen. Vertrouw erop dat er onder de deelnemers voldoende verschillende inzichten aanwezig zijn om samen dat bijbelgedeelte te laten spreken. Als een predikant te veel programmeert of een eigen uitleg geeft, werkt het model van een geloofsgesprek niet. Als je de diversiteit in beeld wilt krijgen, moet de predikant een stapje terug doen.” 

Er is ook nog zoiets als op de grondtekst gebaseerde exegese. 

“Bijbelwetenschappers zullen misschien zeggen: als je op deze manier de Bijbel gaat lezen, krijg je allerlei idiote uitkomsten. Wat iemand in een bijbeltekst ziet, hoeft helemaal niet te zijn wat de auteur daarmee bedoeld heeft. Het gaat om teksten van duizenden jaren oud. 

De kans dat we de tekst verkeerd interpreteren, is heel groot. Daarom moeten er in de kerk plaatsen blijven waar de professionele lezing van de Bijbel een rol heeft. Maar bij een geloofsgesprek tussen gemeenteleden kan een professionele lezing niet de hoofdrol hebben. Je loopt dan het risico dat deelnemers denken dat je er allemaal hetzelfde in moet zien.”

Elke gemeente kan één gratis exemplaar van De Bijbel in het midden bestellen.

Diverse ideeën en materialen voor bijbelstudie en gespreksgroepen over de Bijbel vindt u op www.protestantsekerk.nl/bijbelstudie.

Lees ook:

Westerhaar: in gesprek over kerkmuren heen

19 mei 2020

De Generale Synode kwam afgelopen vrijdag bijeen in een unieke setting. Nog nooit eerder vond de vergadering plaats vanaf locaties in het land die online met elkaar verbonden waren. Als gevolg van de coronamaatregelen kwamen synodeleden bijeen in Utrecht, Tilburg en Leeuwarden en Doorn. Het was een volle vergaderdag. Naast grote thema´s als de nieuwe visienota en het rapport van de commissie Werkzaam Vermogen kwamen nog meer onderwerpen aan de orde. 

Tijdelijke hulpdiensten

Tijdens de synodevergadering komt de vraag naar voren hoe het verder moet met tijdelijke hulpdiensten die predikanten in een gemeente verlenen. Dat heeft gevolgen voor zowel proponenten als emeritus predikanten. Begin dit jaar ontstond discussie over de beperkende maatregelen die zouden gaan gelden voor emeritus predikanten die hulpdiensten zouden willen verlenen aan (vacante) gemeenten. In het voorstel dat nu voorligt aan de synodeleden, is er meer ruimte voor emeritus predikanten om pastorale bijstand te leveren dan in het oorspronkelijke voorstel het geval was. Meerdere synodeleden plaatsten daar nu alsnog vraagtekens bij.

Twee extra synodeleden

Onder categoriaal pastoraat valt het werk van predikanten die werken in bijvoorbeeld de scheepvaart, pastoraat op Schiphol, justitiepastoraat of de geestelijke verzorging. Scriba ds. De Reuver zegt dat predikanten die werkzaam zijn in deze vorm van pastoraat er helemaal bij horen. Dat zou inhouden dat er naast de 62 huidige synodeleden er 2 leden bijkomen. Eerst worden zij als adviseur van de synode betrokken, later als leden. Hiermee gaat de synode akkoord. Het gebeurt overigens nog niet direct, een definitief besluit hierover wordt genomen op de volgende synode in november omdat de kerkorde hiervoor aangepast moet worden. 

Overhandiging boekje ‘Kijk op de ziel’

Theologe Martine Oldhoff hield op de synode in november 2019 een lezing over het thema ‘de ziel’. Afgelopen vrijdag ontving ze het eerste exemplaar van haar boekje ‘Kijk op de ziel’ van preses ds. Marco Batenburg. Het gespreks- en bezinningsboekje verwoordt de betekenis van de ziel in het christelijk geloof. Het boekje kan besteld worden bij Uitgeverij KokBoekencentrum.

Om tegemoet te komen aan de gemaakte opmerkingen zegt scriba ds. René De Reuver toe dat in samenspraak met de Generale Raad van Advies (GRA) de visienota wordt aangevuld. De nieuwe visienota geeft richting en biedt perspectief voor kerk-zijn in de huidige Nederlandse context, aldus scriba De Reuver. Voor alle plaatselijke gemeenten komt een gesprekshandleiding met suggesties en vragen voor het gesprek binnen de eigen gemeente over de visienota beschikbaar. 

Genade als grondtoon

De visienota actualiseert en concretiseert Kerk2025, de beweging die de Protestantse Kerk enkele jaren geleden heeft ingezet. ‘Van U is de toekomst’ wordt vertaald in concreet beleid voor de kerk als geheel en voor de dienstverlening aan lokale gemeenten. De nadruk in de visie ligt op genade als bevrijdende grondtoon. “Het komt in onze tijd aan op lege handen, ontvankelijkheid, waakzaamheid en concentratie op God”, aldus ds. De Reuver. “De kerk is niet een bedrijf dat we moeten redden, de kerk leeft van de verbondenheid met Jezus Christus. Waar Jezus is, daar is de kerk.”

In de visienota wordt gerefereerd aan het beeld van een kerk rond twee altaren. De Reuver: "Het ene altaar staat in de kerk en het andere midden in de samenleving. Het ene altaar kan niet zonder het andere. We verbinden de liturgie in de kerk met de ‘liturgie van het dagelijks leven."

Kerk in een veranderende context

We leven in een tijd waarin Nederlanders ‘klagend gelukkig’ zijn, maar grote maatschappelijke ontwikkelingen het gevoel van onzekerheid voeden. Driekwart van de Nederlanders vindt dat de tegenstellingen in de samenleving toenemen. De kerk en andere georganiseerde religieuze verbanden lijken te verkruimelen. Tegelijkertijd telt ons land talloze zinzoekers. Met name bij jongeren is er een verlangen ergens bij te horen. De Reuver: “Als kerk sluiten we onze ogen niet voor zorgelijke ontwikkelingen. Veel gemeenten zijn bevangen door kramp vanwege de krimp. Hoe houden we het vol?” In deze context is de Protestantse Kerk actief als kerk, aan het begin van een nieuw decennium. “Daarin gebeurt ook veel goeds, in en buiten de kerk. Laten we daarom om te beginnen eens dik onderstrepen dat we dankbaar mogen zijn voor wat God ons geeft, in vrijheid en (relatieve) welvaart.” 

Meer dan inzoomen op moment

De synodevergadering vindt vandaag in een unieke setting plaats. Geheel volgens de coronarichtlijnen zijn op 4 locaties in het land (Leeuwarden, Doorn, Utrecht en Tilburg) maximaal 30 leden bijeen. Onderling contact is er via beeldverbinding. De nota was al grotendeels klaar voor de kerk te maken kreeg met de coronacrisis. De Reuver: “Dit visiedocument doet méér dan inzoomen op het moment.” Tegelijk erkent hij dat door het coronavirus alles anders is geworden. “Dat kan gevolgen hebben voor hoe de visienota door plaatselijke gemeenten uitgewerkt zal worden.”

Focus op meer dan alleen kerk-zijn

De komende jaren investeert de Protestantse Kerk in Nederland in het versterken van de plaatselijke gemeente als Woord- en tafelgemeenschap. De Reuver: “We verlangen ernaar dat het Woord zo wordt gehoord en vertolkt dat het in deze tijd klinkt als een ontdekkend, bevrijdend en hoopvol woord van genade.” Ook wordt de focus gelegd op de kerk als gebedsgemeenschap en wordt gestreefd naar een vernieuwde cultuur van gebed in eredienst, aan kerkelijke vergadertafels, in kleine kring en in persoonlijk gebed. Daarnaast wordt gewerkt aan een kwalitatief hoogstaande en brede muziek- en liedcultuur. Daarbij wordt geput uit de rijke traditie van de kerk van alle tijden en plaatsen, die de laatste decennia een enorme verbreding heeft ondergaan. De Reuver: “Als kerk willen we ons oefenen rond de vraag waar Christus zich laat vinden en waar Hij ons roept Hem te  volgen. Hoe dien ik God in mijn leven van alledag?”

Kerk in Actie reikt suggesties aan om op zondag 21 juni stil te staan bij mensen die wereldwijd op de vlucht zijn en bij vluchtelingen die een veilige plek zoeken in Nederland. 

In gesprek over ontheemd zijn

De suggesties nodigen uit onze eigen houding ten opzichte van vluchtelingen te bespreken en te spiegelen aan verhalen uit de Bijbel. Zo is er het verhaal van Mozes in Midjan (Exodus 2: 15-22), Daniël aan het Babylonische hof (Daniël 1), Jezus die een niet-Joodse vrouw ontmoet (Marcus 7: 24-30) of de  ontmoeting tussen Petrus en Cornelius (Handelingen 10: 17 t/m 36). Aan de hand van deze bijbellezingen kunnen mensen in gesprek gaan over vragen als: ‘wie is de vreemdeling?’, ‘heeft u zichzelf wel eens ontheemd gevoeld?’ en ‘hoe kunnen we ontheemden op een menswaardige manier behandelen?’ U kunt de liturgiesuggesties voor uw kerkdienst gratis aanvragen via kerkinactie.nl/vluchtelingen. 

Bid en doe mee in de collecte 

Op de zondag na Wereldvluchtelingendag bidden wij voor alle mensen op de vlucht, een onvoorstelbaar groot aantal. Bid mee met het gebed voor wereldvluchtelingendag.

De collecte is zondag 21 juni in veel kerken bestemd voor het werk van Mencoldes, partner van Kerk in Actie in Colombia. Ongeveer 4 miljoenen Colombianen zijn in eigen land op de vlucht voor geweld en belandden in de sloppenwijken van de hoofdstad Bogotá. Met hulp van Mencoldes proberen zij een nieuw bestaan op te bouwen: vluchtelingen krijgen de kans een bedrijfje te beginnen als naaister, bouwvakker of monteur. Daarnaast wordt materiële en psychosociale hulp geboden. Meer informatie over dit project vindt u op kerkinactie.nl/ontheemdencolombia. 

“Ik heb mijn God, dat is genoeg”

- Jacob Westland, emeritus predikant en schrijver van het boekje Goed en zinvol leven

“Een goed leven in algemene zin is een leven met rust en evenwicht. Een goed leven in diepe zin is verbonden aan de relatie met God. Dat is een leven met hoop en uitzicht. De relatie met God is weggelegd voor iedereen die God zoekt. De goede boodschap daarbij is dat een goed leven wordt geschonken, het is genade. Je hoeft er niet voor te presteren, je hoeft het niet te verdienen. Je hebt al deel aan het goede leven, in Christus. Om het ook zo te ervaren vraagt geloof en overgave. Vind je daar rust en vrede in, dan heb je het goede leven. Andere dingen doen er dan minder toe. Vanuit het goede leven kun je wel genieten, maar een zekere terughoudendheid is op zijn plaats. Psalm 4 zegt ‘In u vindt mijn ​hart​ meer vreugde dan zij in hun koren en ​wijn’. Of denk aan het gezang ‘Ik heb mijn God, dat is genoeg’. Mooie dingen vallen je toe. Je hoeft ze niet te grijpen, niet te hebben. Je hart, je zaak ligt elders. Je leven ligt in God. Zo ervaar ik het zelf; het is een grondhouding die gegroeid is in mijn leven. Ik vind veel dingen leuk om te doen, maar mijn ziel en zaligheid liggen in de vrede met God, in de goede relatie met God."

“Bourgondisch leven is heel Bijbels”

- Andreas Wöhle, president van de evangelisch-lutherse synode

“Vanuit het Bijbels getuigenis weten we dat wat we met God hebben relatie is én geschenk. God biedt een volwassen relatie aan. Daar horen geest én lichaam bij. Kritisch verstand, zelfreflectie en verantwoordelijkheid voor elkaar en voor de schepping. Maar ook: het lichaam en alles wat daarbij hoort. Lutheranen leggen, in navolging van Luther, meer nadruk op het lichamelijke dan andere protestanten. Daar horen muziek, cultuur en kunst bij, maar ook lekker eten, bier - daar hield Luther erg van - en lichamelijke warmte. Sensualiteit en seksualiteit. Lichamelijkheid is geen bijzaak maar iets om van te genieten en God in en voor te prijzen. Wie het genieten verwaarloost, verwaarloost het geloof. Als we in onze lutherse gemeente aan een gast vragen wat haar of hem opvalt, gaat het over de liturgie maar ook over de lichamelijkheid, tot en met het aanraken van elkaar, knuffelen. Ja, ook op zondag als we elkaar ontmoeten voor de kerkdienst. Dat maakt het in tijden van corona extra zwaar; we kunnen elkaar minder nabij zijn. Bourgondisch leven is ook heel Bijbels. In de Bijbel wordt veel gegeten en veel gevreeën. Veel geloofsverhalen cirkelen rond maaltijden, in het Oude en in het Nieuwe Testament. Wie dat lichamelijke element als on-Bijbels beschrijft, zit ernaast. Zuinigheid hoort erbij, maar alleen als je daardoor beter met anderen kunt delen. Het gaat niet om het verkwistend omgaan met Gods goede gaven, maar om uitbundig genieten en vieren van wat er is. En daar vooral veel van uitdelen, dat maakt het nog mooier en nog lekkerder."

“We mogen leven van genade”

- Herman de Vries, predikant in de Protestantse Gemeente Dokkum-Aalsum-Wetsens

“Ik denk dat we hierin iets kunnen leren van jongeren. Zij zijn niet zo met het verdienen van het goede leven bezig, zij willen vreugde, vrolijkheid, gezelligheid. Veel jongeren worden aangesproken door de diensten van bijvoorbeeld Hillsong - waar het er in presentatie, preken en muziek veel moderner aan toe gaat - en door Opwekkingsliederen. Hier in Dokkum hebben we ook een evangelische stroming waar met name jongeren zich toe aangetrokken voelen. Voor oudere mensen geldt dat vaak anders. Zeker in zware reformatorische kerken komen mensen nog weleens somber uit de kerk. Bijvoorbeeld na het avondmaal. Voor velen geldt dat je je eerst bewust moet zijn van je zonden voordat je aan kunt gaan. Sommigen mijden het avondmaal zelfs; de genade zou niet voor hen zijn weggelegd. Dat staat ver af van het goede leven.

Rooms-katholieken hebben de biecht waardoor je weer van je zonden af komt. Protestanten hebben het gevoel er nooit meer van af te komen. Als je een 10 nodig hebt om in de hemel te komen, komen protestanten nooit verder dan een 8 of een 9. Maar we mogen delen in de genade. Zelfs de moordenaar aan het kruis kon daarin delen. Laten we daar wat meer ontspannen in worden. En vraag God er gewoon maar om. God is in de hemel om het ons makkelijker te maken. Het geloof moet vooruit helpen, niet achteruit.”

“Alsof het leven maakbaar is”

- Irene Pluim, predikant in de Protestantse Gemeente Sittard-Grevenbicht

“Ik ben predikant in een pluriforme gemeente in het zuiden van het land waar het overgrote deel van de bevolking rooms-katholiek is. Alle protestanten komen naar deze kerk, moeten en willen het hier met elkaar uithouden. Er is veel ruimte en respect voor elkaars geloofsbeleving. Dat zie ik ook wel als het goede leven, dat je elkaar daarin niet de maat neemt. In de beeldvorming hier zijn het de protestanten die echt wat doen met hun geloof: ze maken er werk van. Dat is de positieve kant van de calvinistische inslag: het gevoel van verantwoordelijkheid. Die verantwoordelijkheid uit zich ook in betrokkenheid van gemeenteleden bij bijvoorbeeld diaconale projecten. Dienstbaarheid aan de naaste is de ander ook een stukje van het goede leven gunnen.

Op de vraag of het goede leven eerst verdiend moet worden, zeg ik hartstochtelijk nee. Alsof het leven maakbaar is, en dat is het niet. Je zou het jezelf dan gaan verwijten als je leven tegenvalt of tegenzit. Het leven bestaat uit dat wat je toevalt. Daar kun je een God achter ervaren, maar tegelijkertijd zit daar dan een spanning in. Want is dan alleen het goede dat je toevalt afkomstig van God?

Het goede leven heeft wat mij betreft te maken met oog hebben voor de kleine dingen, genieten van het dagelijkse, het gewone. En tevreden zijn.”

De hele wereld is in beweging. De gewelddadige dood van George Floyd staat op ons netvlies gebrand. Het illustreert diepgeworteld racisme. Niet alleen in Amerika, maar ook in ons land. Onze premierNOS: Rutte over racisme: ook Nederland heeft een probleem stelde dat ook Nederland niet vrij is van institutioneel racisme. Het gaat ons dus allemaal aan. Wie meent zelf geen enkele last te hebben van angst voor en onzekerheid tegenover mensen die anders zijn, die overschat zichzelf. 

Het is goed dat mensen, aangespoord door de protesten in Amerika, wereldwijd opstaan tegen het kwaad van racisme. Terecht accepteert men het niet langer dat mensen beoordeeld, geoordeeld en zelfs gedood worden omwille van hun huidskleur of anderszins ‘anders’ zijn. Als we hierbij maar niet vergeten kritisch naar onszelf te kijken. Protesteren begint dicht bij huis. 

Al in 1992 nam de synode van de toenmalige Nederlandse Hervormde Kerk krachtig stelling tegen racisme, met de uitspraak: racisme is zonde! Het is verschrikkelijk dat het 28 jaar later nog steeds nodig is om dit tegen elkaar en tegen onszelf te blijven zeggen en te moeten herhalen. 

Het bestuur van Samen Kerk in Nederland (SKIN), een overkoepelende organisatie van migrantenkerken in ons land, heeft in vergelijkbare woorden stelling genomen. Hun verklaringLees hier de volledige verklaring van SKIN is “een uitnodiging aan iedereen in ons land om meer dan ooit met elkaar op weg te gaan, ons samen teweer te stellen tegen iedere poging om een wig te drijven tussen mensen. Laten we met elkaar gestalte geven aan een wereld waarin plek is voor iedereen, waar iedere stem telt, waar mensen kunnen zijn wie ze willen zijn.”

Diversiteit is geschenk van de Schepper

Wie de Bijbel leest komt onder de indruk van de diversiteit die God in de schepping heeft gelegd. Het volk Israël bestond uit twaalf stammen. Jezus had twaalf leerlingen. Paulus gebruikt voor de kerk het beeld van een lichaam met ledematen die elkaar nodig hebben. Israël, de discipelkring en de kerk zijn samengesteld uit totaal verschillende mensen. Hun diversiteit is geen tekort, maar winst. Het is een geschenk van de Schepper. 

In het begin van de Bijbel lezen we dat God de mens (Adam: model voor elk mensenkind) de levensadem inblaast. Met PinksterenVerder lezenMeditatie: Pinksteren, feest van inspiratie vieren we dat mensen uit allerlei naties en van allerlei talen opademen in Gods Licht. De Geest van God ontneemt mensen de adem niet, maar schenkt deze aan ieder mens. De noodroep van George Floyd ‘I can’t breathe’ (ik kan niet ademen) is een schreeuw uit de diepte tegen het uitdoven van de pinkstergeest!  

‘Get your knee of our necks’ (haal je knie van onze nek) zo klonk het als een refrein door de preek die ds. Al Sharpton hield in de herdenkingsdienst voor George Floyd. Geef ons adem om te leven. Zo bidden we om de Geest van Pinksteren. Daarom verzetten we ons tegen racisme. 

Staan naast degene die adem wordt ontnomen

Racisme is zonde, omdat voor God elk mens telt. Het is aan ons om gestalte te geven aan en op te komen voor deze gelijkwaardigheid. Dat is niet eenvoudig. Het gaat in tegen impliciete superioriteitsgevoelens en tegen onze primaire angst voor het vreemde en voor de vreemdeling. Het vraagt om omkeer en geloof in God, de Schepper van ieders leven.

Als kerk staan we in het bijzonder naast diegene die adem wordt ontnomen. Vrede gaat niet zonder gerechtigheid. Psalm 85 zingt over heilig land ‘waar goedheid trouw ontmoet, het recht de vrede met een kus begroet’ (couplet 3). 

Het moderamen dringt erop aan om het kwaad van racisme in onszelf en in onze wereld te benoemen. En om in de voorbede te bidden om Gods Geest, om adem om op te leven voor elk mensenkind.