Advies CIO bekijken

In de loop van volgende week volgt er een aanvullend advies vanuit het CIO.

Zie ook de veelgestelde vragen aan de dienstenorganisatie over de coronamaatregelen.

In de handreiking zijn suggesties te vinden hoe om te gaan met de vragen en onzekerheden die kunnen ontstaan bij mensen die zorg nodig hebben. 

Ds. Simone Visser, lid van de werkgroep en werkzaam als geestelijk verzorger in een ziekenhuis, hoopt gemeenten van dienst te zijn met deze handreiking: “Vanwege het toenemend aantal coronapatiënten op verpleegafdelingen en IC’s, wordt de reguliere zorg afgeschaald. Dit betekent dat steeds meer geplande operaties afgezegd worden en dat een nieuwe datum niet geprikt kan worden. Wanneer het aantal opnamen blijft stijgen, komt ook de acute zorg in gevaar. Dit alles brengt veel onzekerheid en angst bij patiënten en hun naasten. Uw gemeenteleden, die aan het wachten zijn op een ingrijpende operatie, worden hierdoor mogelijk geraakt. Wij vragen u om oog en oor te hebben voor de zieken thuis. En ook om meeleven en aandacht voor de zorgverleners, die in moeilijke en ongekende omstandigheden hun werk proberen te doen.”

Pastorale handreiking downloaden

Negen op de tien vrouwelijke voorgangers ervaart seksisme bij haar werk in de kerk. Dat bleek eerder dit jaar - juni 2021 - uit onderzoek van het Nederlands Dagblad. Het moderamen van de generale synode gaf aan geraakt te zijn door de berichten over seksisme in de kerk en riep daarbij op om ervaringen hiervan te delen. 

Vrouwen en mannen die werken in de kerk en leden uit de kerk worden hierbij uitgenodigd om hun ervaringen delen. Dat kan het komende half jaar op twee manieren. Allereerst is er de mogelijkheid om telefonisch in gesprek te gaan met één van de predikanten die zich hiertoe op verzoek van het moderamen bereid hebben verklaard. U kunt in het formulier hieronder aangeven met wie u wilt spreken. Het streven is om binnen twee dagen na ontvangst van het verzoek contact op te nemen.

De predikanten stellen zich hieronder voor. 

Sophie Bloemert Bijna een kwart eeuw werkte ik als gemeentepredikant; vervolgens werd ik regionaal adviseur classicale vergaderingen in Zuid-Nederland. Tegenwoordig ben ik predikant in algemene dienst op het gebied van 'veilige kerk'. Tevens ben ik coördinator van het Meldpunt SMPR. Sinds mijn theologiestudie heeft de positie van vrouwen die (betaald of vrijwillig) werken in de kerk mijn aandacht. Dus wil ik graag inzetten op de eigen kracht en leiderschapskwaliteiten van vrouwen - en dat met creativiteit en humor.   Marja de JagerIk woon en werk in Delfzijl, waar ik gemeentepredikant ben. Opgegroeid in een traditioneel gereformeerd gezin, heb ik mij al jong afgevraagd waarom jongens anders behandeld werden dan meisjes. Daaruit vloeit mijn motto voort: ‘Mannen kunnen net zo goed zorgen als vrouwen en vrouwen werken als mannen’. Maar nog steeds zie ik dat vrouwelijke kwaliteiten, ook in de kerk, minder vanzelfsprekend benut worden dan mannelijke. Dat geldt op het grondvlak maar meer nog op het bestuurlijke niveau van classis en synode. Daarom zet ik mij van harte in voor een gelijkwaardige positie van vrouwen in de kerk.

Rebecca OnderstalIk ben meer dan 20 jaar predikant, nu bijna vijf jaar in de protestantse gemeente Houten. Sinds 2020 ben ik daarnaast betrokken bij de Oecumenische Vrouwensynode, waar vrouwen uit verschillende kerken elkaar ontmoeten en ruimte vinden om na te denken over en op te komen voor gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. In mijn eigen werk kom ik onbedoeld seksisme tegen dat maakt dat vrouwen extra hard hun best moeten doen om een gelijkwaardige plek in te nemen. Ik vind het belangrijk dat er meer ruimte komt om alle vormen van seksisme bespreekbaar te maken. Goed luisteren is daarbij het eerste wat moet gebeuren. 

Roelof de WitIk ben gemeentepredikant in Ermelo en wil graag mijn bijdrage geven aan een zuivere, oprechte manier van omgang met vrouwen in de kerk, net zoals met mannen. Om goed te kunnen functioneren is veiligheid voor iedereen cruciaal. Het kan niet zo zijn dat dit in de kerk niet het geval is. Daarom is het goed dat er deze inventarisatie is; daar wil ik graag mijn bijdrage aan leveren. Ik ben naast gemeentepredikant ook redactielid van het Ouderlingenblad en heb onlangs een bijdrage geleverd aan het themanummer over ´een veilig thuis?! Over grenzen in de kerk´.  

De tweede manier is om schriftelijk - via onderstaand formulier - uw ervaring te delen. 

Het is de bedoeling om de reacties in juni 2022 te ordenen en vervolgens (geanonimiseerd) aan het moderamen aan te bieden. Het delen van deze ervaringen helpt het moderamen om de problematiek beter te doorgronden en waar mogelijk en nodig vervolgstappen te zetten. 

Formulier

Aan de slag in het pastoraal atelier

Samen met vrouwelijke gedetineerden in Nieuwersluis maakte Harma Zuidersma het kunstwerk dat afgebeeld staat op de nieuwe paaskaarten. De laatste maanden gingen ze elke maandagmiddag samen aan de slag in het ‘pastoraal atelier’, onderdeel van het stiltecentrum van de gevangenis. “We zijn creatief bezig en vormen tegelijk een gespreksgroep. Het werkt eigenlijk net zoals tijdens de afwas. Je hebt de beste gesprekken als je handen andere dingen doen. Met de ogen op het werk voelt dat vaak net iets veiliger. Dat is het idee achter het pastoraal atelier.”

Gods licht over de gebrokenheid

De eerste twee bijeenkomsten hebben de vrouwen nagedacht over eigen ideeën bij het thema ‘Van U is de toekomst’. “Vervolgens hebben we daar materialen bij gezocht, zoals vilt, verf, kralen, gouddraad, stoffen en mooie papiersoorten,” vertelt Zuidersma. “Iedereen werkt aan een eigen tafel aan haar werkstuk.” Er ontstond een kunstwerk van stukjes glas, onderling verbonden door een draad en beschenen door een helder licht. Zuidersma: “Het beeldt Gods licht uit dat schijnt op de gebrokenheid van het leven. Dat ervaren de vrouwen in detentie als geen ander. De draad staat voor de helende kracht van God. Hij maakt alles weer nieuw.”

Kunstwerk 'Uw licht heelt wat gebroken is'

De scherven van mijn leven

Harma Zuidersma vroeg aan twee vrouwen wat zij zelf zien in hun kunstwerk. “Ik verzamel scherven uit mijn leven,” vertelt een van hen. “Ik plak ze met liefde aan elkaar en weet daardoor dat ik ook barmhartig naar mezelf mag kijken. Mocht het me lukken om barmhartigheid uit te drukken in mijn werk - als ik dat weer kan - dan kan ik er ook weer voor de ander zijn.” De ander vult aan: “Ik gebruik niet alleen mooie materialen. Met de lelijke materialen kan ik de lelijke kanten in mijn leven een plaats geven. Vanuit die donkere kant hoop ik ook de lichtere kanten in te weven.” 

Gemeente binnen de muren

De bijeenkomsten in het pastoraal atelier zijn waardevol voor Zuidersma. “Er wordt samen gerouwd en er vindt ommekeer plaats. Gedetineerden hebben het vaak niet getroffen in het leven. Door samen te praten komen ze - soms voor het eerst in hun leven - in aanraking met verbondenheid. Daarom is de gemeenschap binnen de muren zo belangrijk. Vrouwen kunnen zich eraan warmen.”

Een paasgroet doet goed

De Paasgroetenactie is een jaarlijkse actie van de Protestantse Kerk en Kerk in Actie, waarbij gedetineerden in Nederlandse gevangenissen en Nederlanders in buitenlandse gevangenen een bemoedigende groet met Pasen ontvangen vanuit protestantse gemeenten uit heel Nederland.

Een paasgroet doet gedetineerden goed, weet Harma Zuidersma. “Vrouwen zeggen me: Harma, hoe kan dat nou? Die vrouw die dat geschreven heeft, kent mij helemaal niet. Dit is zo bijzonder! Als iemand iets aardigs, iets warms krijgt, is daar veel waardering voor. Het is goed dat gemeenteleden - buiten de muren - dat weten. Het is een wederzijds proces op deze manier.”

Doe mee in 2022

Ook in de Veertigdagentijd 2022 organiseren de Protestantse Kerk en Kerk in Actie de Paasgroetenactie. Doet uw gemeente ook (weer) mee? Alle informatie is te vinden op protestantsekerk.nl/paasgroetenactie. Vanaf begin januari 2022 kunnen de kaarten op deze pagina besteld worden. Daarnaast vindt u tips om de actie coronaproof te organiseren in uw gemeente.

Lees ook:

Zie www.cioweb.nl. 

Het invoeren van een coronatoegangsbewijs - bijvoorbeeld met de gedachte dat de anderhalve maatregel dan losgelaten kan worden - is geen alternatief voor kerken. In deze veelgestelde vraag wordt uitgelegd waarom kerken niet zonder meer gebruik kunnen maken van een coronatoegangsbewijs. 

In eerder bericht liet ds. René de Reuver al weten dat het invoeren van 2G- of 3G-maatregelen voor het bijwonen van een kerkdienst past niet bij de kerk. “Om theologische redenen: in Gods huis is iedereen welkom, zonder een vorm van controle bij de ingang.” 

Heimwee bij zeevarenden

Voor zeevarenden is de wereld door corona een stuk kleiner geworden. Ze mogen niet van boord, even de zinnen verzetten tijdens een bezoek aan een zeemanshuis bijvoorbeeld zit er nog steeds niet in. En doordat aflossing niet altijd op tijd plaats kan vinden, verblijven velen van hen soms langer aan boord dan de gemiddeld 9 maanden die ervoor staan. Veel zeevarenden hebben dan ook last van heimwee, zeker tijdens de kerstdagen. 

Zeevarenden en God

Koopvaardijpastor Leon Rasser weet dat er onder zeevarenden een sterk godsgeloof is. Maar door de huidige omstandigheden raken ze steeds vaker in een geloofscrisis, ziet hij. “Het is een zwaar leven, en het einde is nog niet in zicht. Waar is de God die meeging de woestijn in? Erover praten met een pastor is ook al ingewikkelder geworden. Waar we vroeger altijd in de kantine aan boord konden praten, moet dat nu vaak aan dek. Als ik al aan boord kom, soms kom ik niet verder dan de loopplank.”

Kerstviering op USB-stick

Om de zeevarenden een hart onder de riem te steken, heeft de Nederlandse Zeevarendencentrale honderden kerstpakketten gemaakt, voor alle Nederlandse schepen wereldwijd. Een van de onderdelen is een USB-stick met een interkerkelijke kerstviering. 

Zeelieden hechten erg aan het vieren van Kerst aan boord, vertelt Rasser. “Een kerstdiner, een warm woord, samen de balans opmaken, samen zingen.” De kok verzorgt het diner wel, voor de rest zorgt de USB-stick met een opgenomen kerkdienst in het Engels, door verschillende voorgangers, en kerstgroeten uit een aantal zeemanshuizen. De dienst werd dit jaar opgenomen in de Sint Nicolaaskerk in Monnickendam. 

Bijdrage aan welbevinden

De dienst gaat in op de situatie van de zeelieden, steekt hen een hart onder de riem. Ze voelen zich daardoor gezien en serieus genomen. ”De dienst levert echt een bijdrage aan het welbevinden van de zeelieden”, zegt Rasser. “Vorig jaar, het eerste jaar van corona, werd de USB-stick met kerstdienst ook verspreid. Daar kwamen zo veel warme reacties op dat de oplage flink verhoogd is.”

De World Council of Mission heeft via Kerk in Actie bijgedragen om dit financieel mogelijk te maken. De USB-sticks worden ook uitgedeeld in alle Nederlandse havens, en in een aantal Belgische en Duitse havens. Amerika en Canada doen ook mee. “Hopelijk willen volgend jaar nog meer landen de kerstviering op USB-stick verspreiden.” 

Visioenen voor vandaag

Klimaatverandering, migratie, polarisatie, een kerk die krimpt... Te midden van alle ontwikkelingen om ons heen is het soms lastig om hoopvol naar de toekomst te kijken. Daarom lanceert Petrus de nieuwe podcastserie ‘Visioenen voor vandaag’. In vijf afleveringen gaat presentator en theoloog Laurens van Lavieren met Annemarieke Voorsluijs en verschillende theologen op zoek naar inspiratie en richting in het bijbelboek Openbaring.

Te gast zijn achtereenvolgens theologen Marco Visser, Gert-Jan Roest, Nynke Dijkstra, Sam Janse en Barbara Lamain. Zij laten hun licht schijnen over prikkelende vragen als: ‘Moeten we alert zijn op tekenen van de eindtijd?’, ‘Wat mag je geloof je kosten?’, ‘Hoe verhoudt God zich tot het kwaad in de wereld?’ en ‘Waarom zou ik me inzetten voor deze aarde als er een nieuwe hemel en aarde komt?’ 

De podcastserie ‘Visioenen voor vandaag’ verschijnt in vijf delen: vanaf 25 november 2021 verschijnt elke donderdagochtend een nieuwe aflevering. De podcast is geschikt om individueel te beluisteren, maar kan ook gebruikt worden om samen over door te praten, bijvoorbeeld in kringverband.

Volg de vijfdelige podcastserie 'Visioenen voor vandaag' vanaf donderdag 25 november via petrus.protestantsekerk.nl/podcast of via je favoriete podcastkanaal. 

Lees ook:

Voor haar pensioen wilde Alke Liebich, predikant van de vrijzinnige Johanneskerk in Amersfoort en voorzitter van de Vereniging Vrijzinnige Protestanten, een half jaar iets anders doen. Plan A kon vanwege de coronapandemie niet doorgaan. Plan B was werken in een vluchtelingenkamp. “Via een Duits-Griekse oecumenische hulporganisatie kon ik najaar 2020 aan het werk in een inloophuis voor meisjes en jonge vrouwen, net buiten het kamp aan de rand van Thessaloniki. Ons huis was elke middag open, behalve op zaterdag. Gelukkig kon het inloophuis tijdens de pandemie openblijven. Wel stond er steevast een politiebusje voor de deur om erop te letten dat er niet te veel mensen binnen waren.

Het inloophuis is opgericht door de Italiaan Maurizio en een paar vrienden. Voor de huisvesting van vrijwilligers huurt hij een bescheiden flat in de stad. We betaalden zelf onze reis- en verblijfkosten, vrijwilligers mogen de organisatie geen geld kosten.”

Waaruit bestond uw werk?

“We deden spelletjes met de kinderen, organiseerden activiteiten, onderhielden het pand en knapten de tuin op. Ik gaf Engelse les, wat ik lastig en spannend vond; er was weinig lesmateriaal. Niet iedereen kon Latijnse letters schrijven of lezen, de meeste meisjes en vrouwen kwamen uit Afghanistan, andere uit Syrië en Irak. Sommige spraken behoorlijk goed Engels, andere minder.

Moeders kwamen naar ons toe omdat hun kinderen bij ons lekker konden rennen. In het kamp was dat te onveilig. Eén keer in de week deelden wij luiers uit in het kamp. Er waren altijd kinderen die wilden helpen. In stressvolle omstandigheden, met het gezin in een container van een paar vierkante meter, hadden zij onze aandacht hard nodig.

Voor vluchtelingen is een kamp, iets wat tijdelijk moet zijn, noodgedwongen hun thuis. Er ontstaan relaties en vriendschappen, bedrijfjes, sociale cohesie. Wanneer mensen daarna doorreizen, raken zij opnieuw ontworteld. Het was er miserabel, maar het was wel hun thuis.”  

Waarom wilde u dit doen?

“Ik wilde een tijdje het leven delen met mensen op een plek in de wereld waar het minder georganiseerd en gerieflijk is dan hier. In Europa vinden we onze welvaart vanzelfsprekend. We realiseren ons onvoldoende dat de rest van de wereld er anders uitziet. 

In 2008 maakte ik met Kerk in Actie en een groep jongeren een reis naar Mozambique. We bezochten Petra Doorn en Hette Domburg, uitgezonden door Kerk in Actie en werkzaam op een seminarie. We maakten er kennis met de studenten en hun familie, verbleven in hun dorpen, zaten samen aan tafel. Bijzonder om tijdelijk deel uit te maken van hun compleet andere leven. Ik preekte er ook, en besprak met een student dat het lastig was om in de preek aan te sluiten bij mijn hoorders. ‘Jullie leven hier is zoveel moeilijker’, zei ik. Hij begreep dat niet. ‘Hoezo? Het is gewoon ons leven.’ Dat opende mijn ogen. Waar slaat het op om vanuit een bevoorrechte positie voortdurend te vergelijken, met termen als beter of moeilijker?”

Speelde uw geloof een rol bij uw besluit om in een vluchtelingenkamp te werken?

“Ik wilde verantwoordelijkheid nemen voor wat er aan de grenzen van Europa gebeurt, in een van onze vakantielanden, op een paar uur vliegen. Wij laten dat onrecht bestaan. Ik weet dat ik er niets aan kan veranderen, maar ik wil mijn ogen er niet voor sluiten. Ik wil dat laten weten aan de mensen daar, vriendschappen sluiten, menselijkheid bevorderen.

Ik groeide op in Oost-Duitsland en was altijd blij wanneer mensen uit het Westen bij ons in de DDR kwamen en de moeite namen om ons te ontmoeten. Zonder gepiep over hoe erg zij het bij ons vonden. Want ik leefde in de DDR, het was gewoon mijn leven.

Mijn blog over de maanden in Griekenland noemde ik ‘compagnon’. Hiermee verwijs ik naar cum panis, met brood. Ik wilde met mensen die het minder goed hebben dan wij brood delen, het leven delen. Dat speelt ook in het verhaal van de Emmaüsgangers die het brood en de hoop delen op het moment dat zij Jezus herkennen.”

Wat nam u mee toen u terug naar huis ging?

“Letterlijk: cadeautjes. Zelfgemaakte armbandjes, kindertekeningen; superlief. Figuurlijk: de kwetsbaarheid en schoonheid van mensen. Ik was erg gesteld op twee Afghaanse meisjes. Zij leerden rustig in hun eentje Engels via hun telefoon. Zij woonden met twee broertjes in koepeltentjes, met een kartonnen afdakje om onder te koken. Toch zagen ze er altijd verzorgd en schoon uit. De gedachte dat zij misschien nog heel lang in het kamp moeten blijven of gaan zwerven vind ik moeilijk te verdragen. 

Toen ik wegging uit Thessaloniki realiseerde ik mij dat ik zonder problemen instap en vertrek. Voor vluchtelingen is dat een onneembare horde. Ooit hoorde ik theoloog Erik Borgman zeggen - hij had het van de paus - dat je vrede kunt zoeken in de oorlog. Oorlog kun je niet uitbannen, maar je kunt vrede, compassie, liefde zoeken in wat niet deugt. In de Bergrede zegt Jezus dat het geen kunst is om je familie lief te hebben. Liefde gaat verder, voorbij aan wat je dacht te kunnen dragen.” 

Wat kunnen kerken, wat kunnen gemeenteleden doen? 

“Blijf aandacht geven aan deze situatie van onrecht. Schrijf naar de volksvertegenwoordigers van je keuze bij de laatste verkiezingen. Geef aan dat je op ze stemde vanwege hun inzet voor vluchtelingen. Dat laat zien dat we het anders willen, dat we willen wonen in een land waar beschaving meer is dan een idee. Geef geld aan hulporganisaties, dat helpt beter dan spullen geven. Wel zijn medicijnen als antibiotica die bij apotheken blijven liggen welkom. En verder kun je een paar maanden vrijwilliger worden.”

Splitsing tussen kerkelijke en niet-kerkelijke activa

Het GCBB heeft in verband met de meer uitgebreide indeling van de materiële activa enkele wijzigingen aangebracht in het rekeningschema voor 2022. Er zijn een aantal naamsveranderingen in de rekeningen doorgevoerd en enkele rekeningen toegevoegd. Het rekeningschema 2022 is gepubliceerd op de website van de Protestantse kerk.

Hiermee wordt aangesloten op de richtlijn begroting en jaarverslaggeving 2021 van de Protestantse Kerk die, ten opzichte van de richtlijn 2020, vooral tekstueel gewijzigd is. Het belangrijkste is dat er een splitsing is gemaakt tussen kerkelijke en niet-kerkelijke activa. Dat heeft gevolgen voor de herwaarderingsreserves. Door deze wijziging wordt de buffer die gemeenten kunnen berekenen in de meerjarenraming nauwkeuriger. 

Wijzigingen in exploitatierekeningen

Naast naamswijzigingen van enkele exploitatierekeningen, heeft de wijziging ook tot gevolg dat er enkele nieuwe exploitatierekeningen zijn ontstaan, omdat die in FRIS gekoppeld zijn aan balansrekeningen. 

Omdat de wijziging van het rekeningschema betrekking heeft op het boekjaar 2022, kan dat tot gevolg hebben dat cijfers in de begroting 2022 binnen een rubriek op de verkeerde plek staan. Vanaf de jaarrekening 2023 loopt alles weer parallel, inclusief de vergelijkende cijfers uit de jaarrekening 2022. 

Invullen jaarrekening 2021

Bij het invullen van de jaarrekening 2021 in FRIS, zijn schermen die eerder niet zijn gebruikt al voorzien van een vinkje bij “nvt”. Als een bepaald scherm wel nodig is, dan kan het vinkje gewoon worden weggehaald.  

Download overzicht met alle wijzigingen

Heeft u vragen over de wijzigingen? Deze kunt u richten aan fris-help@protestantsekerk.nl.  

Direct naar de themapagina:

Jurjen de Groot, directeur Kerk in Actie: “Afgelopen week heb ik mensonterende beelden gezien van de situatie aan de Pools-Wit-Russische grens: mensen, op zoek naar veiligheid, maar geteisterd door extreme kou, uitputting, honger. Van collega’s van de Pools-Lutherse Kerk krijg ik berichten van kinderen die zonder ouders aankomen aan de Poolse kant van de grens.”

De migrantenkampen bij grens Wit-Rusland en Polen zijn op dit moment ontruimd en de migranten zijn naar een loods gebracht. Daar krijgen ze dekens, medicijnen en gekookte tarwe als voedsel. Deze tijdelijke opvangplaatsen zijn echter overvol en er is geen plaats voor iedereen. 

Hulp via de Pools-Lutherse Kerk

De Pools-Lutherse Kerk probeert de mensen op de vlucht te helpen met hulpgoederen. Zij nemen hierin, samen met de Pools-katholieke en Pools-orthodoxe kerk, een moedige rol op zich, omdat dit in de Poolse samenleving niet zomaar wordt geaccepteerd. Kerk in Actie heeft de Poolse broeders en zusters bemoedigd door een gift over te maken om dit belangrijke werk te kunnen doen. De hulppakketten bevatten water, energierepen, gelhandwarmers, hygiëneartikelen, dekens en pyjama's.

Geroepen tot barmhartigheid

De Groot: “Als christenen zijn we geroepen om barmhartigheid te tonen aan mensen in nood en voor hen te zorgen. Ongeacht afkomst, religie of status. We kunnen niet onverschillig blijven voor het lot van hen die een nieuw leven willen beginnen, een leven zonder conflict, vervolging, ongelijkheid en sociale onrechtvaardigheid.” 

Groen Licht voor vluchtelingenrechten

Mensen op de vlucht worden aan de Europese grens steeds vaker tegengehouden, zonder asiel aan te kunnen vragen in Europa. NGO’s en individuen die deze mensen in nood te hulp schieten, worden in de EU steeds vaker strafrechtelijk vervolgd. De Vereniging van Asieladvocaten (VAJN) vindt dat de EU hiermee de rechten van mensen op de vlucht schendt. Ze roepen op om op op 10 december, de dag van de mensenrechten, woningen en gebouwen groen te laten kleuren, in navolging van bewoners van Polen die langs de grens een groen licht aan hun huis hangen (Trouw, 14-11-2021) als teken dat migranten in nood daar terecht kunnen voor hulp.

Collecte voor vluchtelingenkinderen

Van 22 tot en met 27 november collecteert Kerk in Actie voor vluchtelingenkinderen in Griekenland. Door de hopeloze situatie in Griekenland ontstaat nieuwe vluchtroutes richting Europa. Zoals de route via Wit-Rusland naar Polen. De situatie aan de Pools-Wit-Russische grens toont aan dat de situatie voor mensen op de vlucht niet alleen in Griekenland tot mensonterende situaties leidt. 

Kerk in Actie blijft daarom pleiten voor een rechtvaardig asielbeleid, ook in Europees verband. Daarvoor benut Kerk in Actie de internationale netwerken, zoals ACT Alliance en CCME. 

Betrokken buitenstaander

Sinds 2005 is Pieter van Winden werkzaam als interim-predikant. Eerst in combinatie met het gemeentepredikantschap, sinds 2013 fulltime, in dienst van de landelijke kerk. Hij was al bij zo’n 20 gemeenten betrokken, vaak bij meerdere tegelijk. De interim-predikant voorziet in een behoefte, ziet hij. “Ik zie om me heen dat er gemeenten zijn die ergens mee worstelen waar ze zelf niet goed uitkomen. Een betrokken buitenstaander kan dan uitkomst bieden.”

Interim-predikant naast de eigen predikant

Een interimpredikant kan worden ingezet bij bijvoorbeeld conflicten, financiële of organisatorische vragen, of de verwerking van een situatie van misbruik. Maar hij of zij kan ook goed behulpzaam zijn in een vacaturetijd, dus als een gemeente geen eigen predikant heeft. Bijvoorbeeld in het begeleiden van de gemeente in een bezinningsproces op de toekomst. De interimmer kan ook naast de eigen predikant aan het werk gaan, als deze niet in de positie is om een veranderingsproces met de gemeente aan te gaan. 

Van Winden: “Als een gemeente in een organisatieverandering zit - bijvoorbeeld van 2 kerkgebouwen naar 1 - werk ik weleens met een predikant of zelfs met meerdere samen. Ik kan me dan richten op hoe het pastoraat gaat functioneren, hoe de kerkenraden samen gaan werken, en hoe de gemeenteculturen bij elkaar gebracht kunnen worden. Ik werk niet in opdracht van de collega-predikanten maar van de kerkenraad; ik ga vanuit de opdracht van de kerkenraad aan het werk. Dat gaat altijd in goede harmonie, ook met de collega’s.”

Goede afspraken maken

De interim-predikant komt niet om de zaak over te nemen. “Je neemt geen beslissingen, de gemeente voert het proces zelf uit. Voordat ik aan het werk ga, maak ik dan ook altijd goede afspraken met de gemeente. Wat verwachten we van elkaar, wat gaan we aanpakken met elkaar? Het is goed om daar helderheid over te hebben.” 

Toekomstgericht gemeente-zijn

In het interimwerk speelt toekomstgericht gemeente-zijn een rol. “Daar zijn alle gemeenten mee bezig. Soms is een interim-traject nodig omdat doorgaan op de huidige weg ertoe leidt dat de gemeente gewoon verdwijnt. Toekomstgericht kun je heel groots zien, maar voor de gemeente is het eigenlijk heel concreet: hoe zijn we onszelf, op een betekenisvolle manier, op de plek waar we kerk zijn? In zo’n proces kan een interim-predikant veel betekenen.”

Altijd een oplossing

Het werk is mooi en veelzijdig, vindt Van Winden. “En we komen altijd tot een oplossing, ik sta er zelf weleens van te kijken. Er zijn soms momenten in een proces dat ik denk dat het niet gaat lukken, maar uiteindelijk werkt het altijd.” Hij ziet daar drie redenen voor:

1. De interim-predikant is en blijft een buitenstaander, met een maximale tijdsduur en inzet, en kan loyaal zijn naar alle partijen.
2. De interim-predikant is betrokken, en neemt het pastorale en geestelijke aspect in het proces mee.
3. De interim-predikant is deskundig. 

Deskundigheid

Die deskundigheid wil hij graag benadrukken. Interim-predikanten die via de dienstenorganisatie worden ingezet hebben ervaring in het gemeentewerk en volgen een speciale opleiding. Daarnaast zijn ze lid van het netwerk InBetween waar gedaan wordt aan deskundigheidsbevordering, met sprekers, studiedagen en intervisie. 

Het werk geeft Pieter van Winden veel voldoening. “Ik zie dat gemeenten ervan opknappen.”

De mobiliteitspool heeft elf interim-predikanten in dienst. Zij zijn verbonden aan de dienstenorganisatie van waaruit zij voor bepaalde tijd kunnen worden uitgeleend aan gemeenten. Meer informatie hierover, zie punt 5 op de themapagina 'Vacature in uw gemeente?'. Via de solidariteitskas kunnen gemeenten subsidie aanvragen voor het aanstellen van een interim-predikant.

Hoe langer de coronapandemie duurt, hoe groter de onverdraagzaamheid wordt. De onderlinge saamhorigheid van het begin van de pandemie is grotendeels verdampt. Dat er geen kant-en-klare antwoorden zijn, maakt angstig en onzeker. We zijn corona-moe, irritaties lopen op en onvrede groeit. 

Virus als splijtzwam

Sterker nog: de verschillende meningen over hoe het virus te bestrijden, zijn een gevaarlijke splijtzwam geworden in onze samenleving. Ons begrip van de coronamaatregelen wordt bepaald door onze persoonlijke visie op en ervaringen met het virus. Ben je sterk en gezond, dan kijk je er anders naar dan wanneer je een zwakkere gezondheid hebt. Werk je in de zorg of in de evenementenbranche, dan kleurt dat je beeld van hoe om te gaan met het virus. Heb je iemand verloren aan corona of wacht je op een uitgestelde operatie, dan is dat allesbepalend.

Groeiend onbegrip

Ondertussen groeit het onbegrip voor mensen die zich niet laten vaccineren. Zij worden gezien als de boosdoeners, die weer nieuwe maatregelen noodzakelijk maken. Degenen die zich - om verschillende redenen - niet willen laten vaccineren voelen zich steeds meer buiten spel gezet. Over en weer is er veel onbegrip en boosheid. Meningen en verwijten vliegen over en weer. De polarisatie groeit en ons samenleven staat onder druk. 

De overheid zoekt naarstig naar middelen om de crisis te beteugelen. Gezien de complexiteit van deze epidemie is dit welhaast een onmogelijke opgave. Aan elke keuze kleven medische, ethische, psychische en economische bezwaren. Wat is wijs? Je zult hierover maar moeten beslissen ... 

2G-maatregel

Momenteel wordt er gedebatteerd over het mogelijk invoeren van de 2G-maatregel. Als kerk kunnen wij niet overzien welke maatregelen in deze huidige situatie het meest adequaat zijn. We zijn ons er wel van bewust dat de aangekondigde 2G-maatregel een heel fors middel is dat grote impact heeft op de samenleving en tegenstellingen in de samenleving aanscherpt. 

Grote aarzelingen

Wij hebben daarom grote aarzelingen bij het gebruik van de 2G-maatregel. Persoonlijke vrijheid en collectief belang botsen hier met elkaar. Persoonlijke vrijheid is een belangrijke christelijke waarde. Ieder mens is waardevol in Gods ogen. Tegelijk heeft de overheid zorg te dragen voor het welzijn van het geheel van de samenleving. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid - maar ook van onszelf - om persoonlijke vrijheid en collectief belang niet tegenover elkaar uit te spelen. Zij dienen in balans te zijn met elkaar om goed te kunnen samenleven. 

Het invoeren van 2G- of 3G-maatregelen voor het bijwonen van een kerkdienst past niet bij de kerk. Om theologische redenen: in Gods huis is iedereen welkom, zonder een vorm van controle bij de ingang. Ook geeft de overheid aan dat het vragen om een coronatoegangsbewijs een vergaande maatregel Pijl naar beneden Zie paragraaf 'Coronatoegangsbewijzen bij besloten plaatsen' op de site van de Rijksoverheid is die alleen noodzakelijk is als anderhalve meter afstand houden onmogelijk is. 

Wat is heilzaam?

Hoe komen we de polarisatie nu te boven? Wat is heilzaam voor onze samenleving? Hoe houden we elkaar hoog? Om deze vragen draait als het gaat om heilzaam samenleven. Felle reacties en denigrerende opmerkingen helpen niet, en brengen het gesprek ook niet verder. Het gesprek staken leidt alleen maar tot kille stilte of nietszeggende conversaties. Hoe dan wel? 

Luister naar elkaar

Persoonlijke keuzevrijheid en heilzaam samenleven blijven het uitgangspunt. Luister naar elkaars angsten, drijfveren en overtuigingen, ook al botsen die met jouw eigen waarden. Onbegrip en boosheid worden namelijk niet minder als we langs elkaar heen leven, in de bubbel van ons eigen gelijk. Het is en blijft van belang om het gesprek en ook het debat in alle openheid en kwetsbaarheid met elkaar te voeren, vragen te stellen en elkaar op te zoeken in plaats van elkaar weg te zetten en te (ver)oordelen. Zoek naar wat heilzaam is voor jou, voor die ander en voor het geheel van de samenleving. 

Verdraagzaamheid

Geïnspireerd door het evangelie van Jezus Christus pleiten wij als kerk voor zorgzaamheid, voor onszelf en voor elkaar. Laten we elkaar dragen, in onderlinge verbondenheid, zonder iemand uit te sluiten. Verdraagzaamheid en respect zijn geen softe woorden maar vormen een grote uitdaging. Het roept ons op om het met elkaar uit te houden, om elkaars lasten en lastigheden te dragen. Paulus voegt hieraan toe dat we zo de wet van Christus vervullen (Galaten 6:2). Dit vraagt om een genadige houding. 

Verdraagzaamheid is ‘ver’ dragen

Dit betekent niet dat het geding om de waarheid, of het gesprek over wel of niet vaccineren uit de weg wordt gegaan, integendeel. Verdraagzaamheid daagt ons uit om de ander ‘ver’ te dragen. Dat kost veel energie. En toch worden we ertoe geroepen, omdat Gods liefde niemand afschrijft. Laten we elkaar niet uit het oog verliezen maar zoeken naar wat onze samenleving dient. In het besef dat we met elkaar verbonden zijn in het ene geloof in God, de Vader van Jezus Christus. Dat geeft vertrouwen voor onze gezamenlijke toekomst die in Gods hand is. Dit vertrouwen ontspant. Vanuit dit vertrouwen bidden we om wijsheid voor de overheid, voor de ander en voor onszelf.

Let op: deze voorschriften kunnen worden bijgesteld. Het is van belang dat u de maatregelen vanuit de overheid blijft volgen. De richtlijnen van de Protestantse Kerk worden daar voortdurend op aangepast. 

Gebruiksplan

Dit protocol biedt hiervoor een belangrijk handvat, tegelijkertijd is het niet allesomvattend. De situatie in iedere gemeente en elk kerkgebouw is tenslotte anders. Daarom is het gebruik van gezond verstand van evengroot belang.

Leg de concrete vertaling van dit advies voor uw kerkgebouw vast in een gebruiksplan/notitie.Voor alle activiteiten geldt dat hierbij de voorschriften van het RIVM inzake hygiëne, afstand, kwetsbare personen e.d. in acht worden genomen. Deze maatregelen zijn te vinden via rijksoverheid.nl. 

PreambuleHet is de bedoeling dat per gemeente de onderstaande aandachtspunten worden ingevuld c.q. beschreven zoals dit binnen uw lokale context passend is. 

1. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het opstellen van een gebruiksplan naar aanleiding van dit protocol. 
2. Het gebruiksplan van de gemeente geldt voor alle activiteiten in en rond het kerkgebouw.
3. Uitgangspunt is dat het helder en hanteerbaar is voor alle kerken, predikanten, werkers in de kerk, vrijwilligers en bezoekers. 
4. Predikanten, werkers in de kerk, vrijwilligers en bezoekers houden zich aan de voorschriften van het RIVM. 

De eredienst

Voor en na de kerkdienst 

• Aanstellen coördinatoren: Voor iedere viering dienen één (of meer) coördinator(en) te worden aangesteld. Deze coördinatoren zien toe op de maatregelen die getroffen zijn. Zij geven aan waar mensen wel/niet mogen zitten of lopen. Overweeg deze personen hesjes
• Let op: er dient bij de ingang van de kerk één persoon (coördinator) te staan die mensen begroet en eventueel vraagt naar de gezondheid. Mensen met coronagerelateerde klachten mogen de kerk niet bezoeken. Daarnaast is het van belang dat de coördinatoren ook duidelijk aangeven hoe een en ander werkt bij de garderobe: waar kunnen de jassen worden opgehangen, hoeveel mensen kunnen dit gelijktijdig doen, enz.
• Binnenkomst en uitgang van het kerkgebouw: Geef duidelijk aan welke ingangen, welke looproutes, welke uitgangen worden gebruikt. Zorg voor desinfecterende middelen bij ingang en bij toiletten. Denk na over het al dan niet gebruiken van garderobes.
• Gebruik overige ruimtes in en rondom kerkgebouwen: In het gebruiksplan dienen ook alle overige ruimtes in en rond het kerkgebouw te worden opgenomen. Ook voor het gebruik van deze ruimtes zijn de voorschriften van het RIVM van toepassing. 
• Hygiëne/reinigen: Besteed in het gebruiksplan afzonderlijke aandacht aan hygiëne en veiligheid: stel een reinigingsplan op voor het kerkgebouw en de nevenruimtes (door wie, hoe vaak). Bijzondere aandacht is noodzakelijk voor keukens en sanitaire voorzieningen.Wat betreft het reinigen van het kerkgebouw/de kerkzaal is het belangrijk dat wordt vastgelegd hoe de kerkzaal wordt gereinigd. Denk aan afnemen van stoelen/banken, deurklinken, lessenaar, microfoons, enz. Ook goede ventilatie is belangrijk.
• Gebruik toiletten: Het bezoek aan het toilet in de kerk moet tot een minimum beperkt worden. Toiletten dienen na afloop van iedere kerkdienst te worden schoonmaakt. Zorg voor zover mogelijk voor extra reinigingsmiddelen zoals hygiënedoekjes die bezoekers kunnen gebruiken voor deurklinken en toiletbrillen.

De kerkzaal Uitgangspunten bij het inrichten en gebruik van de kerkzaal zijn: 

• Tussen kerkgangers dient anderhalve meter afstand gewaarborgd te worden. 
• Huisgenoten mogen bij elkaar zitten. Onder een huishouden verstaat het RIVM echtgenoten, geregistreerde partners of andere levensgezellen en ouders, grootouders en kinderen, voor zover zij op één adres wonen. Woongroepen, tehuizen en studentenhuizen vormen dus niet één huishouden.
• Voor iedere kerkganger dient helder te zijn waar hij/zij kan zitten. Geef dit duidelijk aan. 
• Er dienen voor iedere viering één (of meer) coördinator(en) te worden aangesteld die toezien op de maatregelen die getroffen zijn en aangeven waar mensen wel/niet mogen zitten of lopen. Overweeg deze personen ook hesjes te geven zodat zij duidelijk herkenbaar zijn.

Verder is bij het inrichten en gebruik van de kerkzaal belangrijk dat: 

• Er goed geventileerd wordt. Zie ook www.eerstehulpbijventilatie.nl;  
• Aandacht gegeven wordt aan looppaden/routes;
• Alle betrokkenen in de eredienst (voorgangers, lectoren, ouderlingen, muzikanten, kosters, enz.) ook tijdens de dienst anderhalve meter afstand bewaren. 
• Het gebruiksplan de procedure voor het verlaten van het kerkgebouw beschrijft. Laat de procedure uitvoeren door de daarvoor aangewezen coördinator. Geef bijvoorbeeld aan welke rij als eerste de kerkzaal kan verlaten, zo mogelijk via verschillende uitgangen. Vermijd elkaar kruisende stromen, bij het inkomen/verlaten van de kerk, en bij garderobes en toiletten. 
• Indien nodig met markeringen aangegeven wordt hoe en waar mensen kunnen wachten voordat zij de kerk in kunnen; 
• In het gebruiksplan ook afspraken opgenomen worden over het reinigen van de kerkzaal na afloop. Denk hierbij aan deurklinken, lessenaars, spreekstoel, microfoons, stoelen/ banken, enz. 

De kerkdienstIn en rond de kerkdienst is er nog een aantal aspecten waarmee rekening gehouden dient te worden, zoals: 

• Gemeentezang: In lijn met het advies van de overheid is samenzang mogelijk. Wel adviseert het CIO om het aantal samen te zingen liederen tijdens de kerkdienst te beperken en op een ingetogen wijze te zingen. Ook benadrukt de werkgroep zingen dat ventilatie een belangrijk punt van aandacht blijft. 
• Collecte: vanwege de huidige coronamaatregelen (nadruk op hygiëne) wordt het doorgeven van collectezakken, avondmaalsbekers of - borden afgeraden
• Kinderopvang, kindernevendienst, jeugdwerk: zie protocol voor het jeugdwerk.

Bijzondere vieringen en bediening van sacramenten 

Bediening van sacramenten

• Avondmaal: dit kan gevierd worden mits aan alle voorschriften wordt voldaan. Dat betekent een bekertje per persoon en het brood afnemen van een schaal in plaats van aanreiken.
• Doop: Alhoewel anderhalve meter afstand tussen mensen verplicht is, kan een voorganger  bepaalde liturgische handelingen verrichten zonder deze afstand te handhaven. Het gaat om dopen, bevestiging van ambtsdragers, huwelijks (in)zegening en ziekenzalving. 
• Zegenen: Alhoewel anderhalve meter afstand tussen mensen verplicht is, kan een voorganger bepaalde liturgische handelingen verrichten zonder deze afstand te handhaven. Het gaat om dopen, bevestiging van ambtsdragers, huwelijks (in)zegening en ziekenzalving.

Voor huwelijksvoltrekkingen en uitvaarten gelden dezelfde voorschriften als de eredienst.

Bijeenkomsten anders dan kerkdiensten

Bij andere kerkelijke bijeenkomsten (vergaderingen etc.) is ook anderhalve meter afstand houden de richtlijn. Voor kinderen en jongeren geldt het protocol jeugdwerk. Heeft een bijeenkomst het karakter van een evenement dan gelden de maatregelen van de landelijke overheid. 

Voor al deze activiteiten geldt dat ze, waar het het gebruik van het kerkgebouw betreft, moeten voldoen aan de richtlijnen in het gebruiksplan. Ook voor externe huurders van het kerkgebouw gelden deze richtlijnen. Voor bijeenkomsten in de thuissituatie gelden de algemene richtlijnen van het RIVM.

Slotbepaling

Dit protocol is in opdracht van het moderamen opgesteld door de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland en ter informatie voorgelegd aan het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO).

Voor vragen kunt u contact opnemen met dienstenorganisatie, via (030) 880 18 80 of een mail naar info@protestantsekerk.nl. 

Wilt u met anderen ervaringen uitwisselen over hoe uw gemeente omgaat met de coronamaatregelen? Ga naar de Facebookgroep 'Kerk-zijn in tijden van corona'. Deel hier uw ervaringen zodat we van elkaar kunnen leren.

We zien haar wat heen en weer schuifelen, kromgebogen achter haar rollator. Ze is zeker de 80 gepasseerd. Zoekend kijkt de vrouw om zich heen. “Zoekt u iets?”, vraagt Wietske haar. “Ja, ik zoek mijn man.” Wietske schrikt. Zoekt ze de naam van haar man tussen de vele namen? Of is ze haar man kwijtgeraakt tussen de vele muren van het Nationaal Holocaust Namenmonument? Gelukkig blijkt dat laatste het geval te zijn. Even later zien we haar samen met haar man verder schuifelen langs de muren met namen. In haar hand houdt ze een briefje stevig beet. Er staat een aantal namen opgeschreven. Achter een paar heeft ze een kruisje gezet. Tussen de eindeloze rijen met namen heeft ze die al gevonden. Ze heeft nog enkele namen over. Hoe oud zou deze vrouw in de oorlog geweest zijn? Een kind nog, waarschijnlijk. Zij heeft de oorlog overleefd, in tegenstelling tot alle bekenden van wie zij de namen op haar briefje heeft geschreven. 

102.000 namen

Het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam werd op 19 september jl. in het bijzijn van koning Willem Alexander geopend. Op 72 muren van roodbruine bakstenen staan 102.000 namen te lezen van Joden die in de oorlog zijn omgekomen. Van de 107.000 weggevoerde Joden zijn er slechts 5200 teruggekomen, en van de 245 Sinti en Roma slechts 30. De laatste muur, de ‘1000 Namenwand’, is nagenoeg leeg. Hier kunnen namen worden toegevoegd van slachtoffers die nog niet bekend zijn. 

Immense indruk

De vele namen maakten op mij een immense indruk. 102.000 keer één unieke naam. Van sommige familienamen zag ik rijen stenen met namen onder en naast elkaar. Elke naam is op dezelfde wijze weergegeven, zonder onderscheid. Die van ‘Esther Hillesum 15.1.1914 - 29 jaar’ - ons bekend als Etty - precies hetzelfde als de mij onbekende ‘Christina Reys 16.11.1913 - 8 jaar’. Bekende en onbekende namen, zorgvuldig één voor één geteld en genoemd. Opdat zij niet vergeten worden. Het monument is een plek van herdenken en rouw, van herinnering, bezinning en waarschuwing, van erkenning en verantwoordelijkheid. 

Boven de 72 wanden zijn in blinkend staal de Hebreeuwse letters l,z,k en r aangebracht. Zij staan voor Le Zecher, ‘in herinnering’. De namen zijn in alfabetische volgorde op de bakstenen aangebracht. Onder de naam staan de geboortedatum en de leeftijd waarop dit leven werd afgebroken. De datum van overlijden ontbreekt.

November: aangrijpende maand

November is de maand van het gedenken. In deze maand klinken in veel kerken de namen van degenen die in het voorbije kerkelijk jaar zijn overleden. Elk jaar is dit weer een aangrijpend gebeuren. Nog eenmaal klinken in de kerk de namen van mensen, in het vertrouwen dat God hen bij name kent en niet vergeet. 

Ook voor de Joodse gemeenschap is november een aangrijpende maand. In de nacht van 9 op 10 november 1938 begon in Duitsland de eerste pogrom, uitbarsting van geweld. Ruiten gingen aan scherven, Joodse huizen, winkels en synagogen werden in brand gestoken, en Joden werden mishandeld. Het bleek de opmaat voor een ongekende Shoah, Jodenvervolging. Deze nacht wordt de Kristallnacht genoemd.

Erkenning en verantwoordelijkheid

Elk jaar wordt de Kristallnacht herdacht in de Portugese Synagoge van Amsterdam. Maar vanwege de coronapandemie moest vorig jaar worden uitgeweken naar de nagenoeg lege Obrechtsjoel. Die lege synagoge maakte de herdenking extra aangrijpend. De leegte onderstreepte het gemis van zovelen. In deze lege ruimte mocht ik, 75 jaar na de bevrijding, woorden van erkenning en verantwoordelijkheid uitspreken. Erkenning van schuld aan wat er door de eeuwen heen, en meer specifiek in de jaren voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, is gebeurd met onze Joodse medeburgers. Woorden van verantwoordelijkheid voor onze gezamenlijke toekomst. 

Relatie kerk en Joden

Op de ‘Verklaring van Erkenning en Verantwoordelijkheid’ zijn veel reacties binnengekomen. Nabestaanden van het verzet vroegen aandacht voor allen die zich in de oorlogsjaren met gevaar voor eigen leven vanuit hun geloof hebben ingezet voor Joodse medeburgers. Ook deze namen mogen niet vergeten worden maar moeten worden genoemd en geteld. Opdat wij niet vergeten. Ik noem er slechts één: ds. Leendert Overduin. Tijdens de oorlogsjaren heeft hij in Enschede en omstreken honderden Joden gered door voor hen een onderduikadres te regelen. Na de oorlog zette hij zich in voor kinderen van NSB-ouders. 

Het moderamen van de Protestantse Kerk heeft besloten om een boek samen te laten stellen over de relatie kerk en Joden tussen 1930 en 1950. In dit boek komen lijnen vanuit de Joodse gemeenschap, de kerk en het verzet bij elkaar. Het boek staat onder redactie van prof. George Harinck, rabbijn Albert Ringer en prof. Bart Wallet en verschijnt eind 2022, begin 2023. 

Herinner U de namen

Maar nu eerst deze novembermaand. Een bijzondere maand waarin veel namen klinken. Mocht u gelegenheid hebben, breng dan een bezoek aan het Nationaal Holocaust Namenmonument, een bijzondere plek van gedenken en van gebed.

Heer, herinner U de namen,ieder die gestorven is. Zie ons aan zoals wij kwamenuit de diepte, het verliesvan de mensen, die wij dragenop de lippen, in ons hart,die wij missen sinds de dagen dat de dood ons huis verwart.

God, gedenk de vele aardsetranen van verdriet en zorg,vang ze op, Heer, en bewaar zein uw kruik van troost en borg;en ontvang de levensparelsdie wij koesteren als een schat,wil hen in uw Rijk aanvaardenen gebruiken voor uw stad.

(Tekst: Kees van der Zwaard. Melodie: lied 730, Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk)

Visitatie bij onenigheid

Visitatie vindt plaats in gemeenten waar sprake is van onenigheid, in de zakelijke of persoonlijke sfeer. Visitatoren, mensen ‘van buiten’, kijken naar een probleem, een conflict, waar de kerkenraad of gemeente zelf niet uitkomt. Wilbert van Iperen, classispredikant van de classis Veluwe en als zodanig betrokken bij visitatie, vindt visitatie een waardevol instrument. “We kunnen niet zonder de blik van buiten. Visitatoren helpen kerkenraden en gemeenten in de spiegel te kijken. Ze doen dat vanuit een pastorale attitude, als mede-ambtsdragers.”

Visitatie: realistisch zijn

Als classispredikant is Van Iperen altijd bij visitatie betrokken. Bij het eerste contact met een gemeente, en op de achtergrond tijdens het traject zelf. In spoedeisende situaties kan hij voorlopige besluiten nemen, een van zijn bevoegdheden als classispredikant. Dat is niet vaak  nodig. Van Iperen wil visitatie niet te zwaar duiden. “Het is pijnlijk dat het soms nodig is, maar laten we ook realistisch zijn. In een geloofsgemeenschap gaat het over dingen die mensen aan het hart gaan. Wat je ter harte gaat, kan je diep raken.”

Visitatie is bemiddeling

Een alarmerend telefoontje vanuit een gemeente naar de classispredikant is meestal de eerste stap in een mogelijk traject van visitatie, zegt Erik Schuitemaker, predikant in de Hervormde Gemeente Elburg en voorzitter van het college voor de visitatie in de classis Veluwe. “Als hij en ik denken dat er echt wat aan de hand is, maken we een afspraak voor een soort intake: hoe ernstig is het? Soms zijn we na dit ene bezoek klaar, en hebben we wegen kunnen wijzen om verder te gaan. Het gebeurt ook dat we toewerken naar een traject van visitatie, waarin we een kerkenraad of gemeente langdurig bijstaan zodat men verder kan. Visitatie is een dienst van bemiddeling.”

Beladen woord

Als je een gemeente laat weten dat er een traject van visitatie plaats gaat vinden, is er in eerste instantie schrik, weet Schuitemaker. “Visitatie is een beladen woord. Laatst ging ik voor in een gemeente waar de ouderling van dienst tegen me zei: ‘Ik weet dat u ook in het college voor de visitatie zit, maar we hopen u niet snel weer te zien.’ Hij zei het met een knipoog, maar het geeft wel wat aan.”Van Iperen hoopt dat de kerkenraad of gemeente waar visitatie plaats gaat vinden zelf inziet dat dat goed is. “Dat lukt helaas niet altijd. In zo’n geval ligt het initiatief voor visitatie bij het breed moderamen van de classis en het college voor de visitatie zelf.”

Team van 12

Visitatie is sinds maart 2019 een taak van de classis, in de vorm van een classicaal college voor de visitatie dat zelfstandig kan adviseren. Schuitemaker is voorzitter van een team van 12 visitatoren: predikanten, mensen met bestuurlijke ervaring, mensen die weten hoe ze met conflicten om moeten gaan, maar ook kerkenraadsleden met ervaring in het kerkelijk leven. Mannen en vrouwen, op verschillende manieren inzetbaar. “Als er een traject van visitatie nodig blijkt, stel ik een team van 2 of 3 mensen samen dat het probleem in kaart brengt. Waar komt het vandaan? Welke belangen spelen er? Zij koppelen dat aan mij terug. Grote problemen bespreken we in het college als geheel. De visitatoren proberen vervolgens partijen met elkaar in gesprek te brengen en adviseren over een mogelijke oplossing.”

Gemeenteleden kunnen hun zegje doen

Soms is het probleem een interne kerkenraadskwestie waar de gemeente geen weet van heeft. Bijvoorbeeld twee groepen die niet met elkaar overweg kunnen. Vaker gaat het om een probleem waar de gemeente wel van op de hoogte is. Schuitemaker: “In dat geval informeren we de gemeente over de visitatie, om haar gerust te stellen dat er mensen bezig zijn om zaken uit te zoeken. Als het een probleem betreft waar veel gemeenteleden bij betrokken zijn, wordt er een zitting gehouden. Gemeenteleden die dat willen, kunnen aangeven hoe zij het zien. Dat kan ook op een gemeenteavond die door de visitatoren wordt georganiseerd.”

Draagvlak krijgen

Visitatie heeft altijd effect, maar niet altijd het gewenste resultaat, ziet Schuitemaker. “Visitatoren nemen geen beslissingen maar geven adviezen, en het is een kunst om daar draagvlak voor te krijgen. We geven natuurlijk graag adviezen waar men zelf ook wat ook voor voelt. Als er echt sprake is van een conflict, kan het diep gaan. Niet iedereen krijgt zijn zin. Soms blijven mensen het oneens. En soms moeten er onontkoombare dingen gebeuren.”

Visitatie legt iets pijnlijks bloot

Visitatoren laten hun adviezen in een rapport bij de gemeente achter. De classispredikant belt na verloop van tijd om te vragen wat er met de adviezen is gedaan. Een gemeente is autonoom, maar kan wel ter verantwoording worden geroepen. Er is geen eenduidig antwoord op de vraag hoe visitatie in het algemeen ervaren wordt. Van Iperen: “En hoe de gemeente het ervaren heeft, zegt niet alles over de vraag of de visitatoren goed geadviseerd hebben of niet. Een goede visitatie met goede conclusies kan voor een deel van de mensen toch moeilijk verteerbaar zijn. Visitatie legt iets bloot wat pijnlijk is. Een onderwerp dat de gemeente misschien wel uit de weg ging. Als het dan naar buiten komt, zijn de gemoederen vaak verhit. Het gaat trouwens vaker om onderlinge relaties dan om de inhoud. Mensen staan soms lijnrecht tegenover elkaar.”

Hakken in het zand

Het werk van de visitatoren is niet altijd leuk, vindt Schuitemaker. “Ik kom vaak in een situatie van spanning, van boosheid, van hakken in het zand. Ik vind het moeilijk als er in de loop van het traject geen enkel beroep op het evangelie meer mogelijk is. Waar mensen niet meer aanspreekbaar zijn op de waarde van het evangelie: blijf naar elkaar luisteren, stel jezelf niet op de eerste plaats, en laat de zon niet ondergaan over je toorn. Daar word ik echt verdrietig van. Om met hart en ziel visitator te zijn moet je van de kerk houden, moet je liefde in je hart hebben voor een gebroken kerk met al haar fouten en gebreken. Die liefde heb ik, het gaat uiteindelijk om de zaak van God zelf.” 

Lees ook:

Protestantisme en euthanasie

Elke beslissing tot euthanasie vraagt om een grondig afwegingsproces. Dat geldt voor iedereen en zeker voor christenen: zij putten uit bronnen die door de eeuwen heen mensen hielpen om hoop te houden in lijden, om zin te ontdekken in kwetsbaarheid en om hun autonomie te plaatsen in het perspectief van Gods zorg voor ons. (bron: Eind Goed - een protestantse kijk op euthanasie, door prof. dr. Theo Boer)

De Bijbel en euthanasie

De Bijbel doet geen uitspraken over euthanasie, wel over dood en leven. Vanuit die uitspraken over leven en dood zijn voorzichtig enkele gedachten over euthanasie te formuleren. Er is in de Bijbel sprake van mensen voor wie de dood de afsluiting is van een vervuld leven. Job sterft ‘oud en verzadigd van het leven’, lezen we. ‘Oud en der dagen zat’ is de uitdrukking die daarbij hoort. Toch is de dood in de Bijbel niet maar een vanzelfsprekend, natuurlijk einde aan het leven. Dood heeft te maken met de vloek die het leven heeft getroffen. De apostel Paulus noemt de dood ‘de laatste vijand’. Dat is precies wat mensen ervaren die hun geliefde aan de dood verliezen. De dood went nooit. Het goede nieuws is dat de dood niet het laatste is - in de Bijbel is sprake van opstanding, van nieuw leven na de dood. Jezus bleef niet in het graf, Hij verrees uit de dood, als ‘eersteling van hen die ontslapen zijn’, d.w.z. als degene die de gestorvenen meeneemt naar nieuw leven. Dood is dan ‘slaap’, want er komt een moment dat we ontwaken. Jezus zelf liet dat zien door bijvoorbeeld het dochtertje van Jaïrus en Zijn vriend Lazarus terug te roepen uit de dood in het leven. Zo wordt de laatste vijand ontwapend. We treuren om onze doden, maar niet zonder hoop. God is een God van leven. Het leven is dan ook een Godsgeschenk, oneindig kostbaar. ‘Je leven hoort niet tot je bezit’, zegt Jezus. Daar beslis je dan ook niet eigenmachtig over. Omdat elk leven een geschenk is wordt geen mens afgeschreven, ook niet als iemand oud, ziek en/of dementerend is. Onze identiteit is bewaard bij God, tot zelfs over de grens van de dood. Vanuit zorg en verantwoordelijkheid voor elk kostbaar leven, van het prille begin tot het laatste moment, als geschenk van de Schepper, wordt gezocht naar antwoorden op de indringende vragen rond euthanasie.

Synodale uitspraken en rapporten van de Protestantse Kerk en haar voorgangers 

• 1972: De hervormde synode neemt met algemene stemmen een rapport over euthanasie aan. Daarin wordt de passieve euthanasie, dat wil zeggen het niet langer rekken van het leven door medische ingrepen, in bepaalde gevallen aanvaard. Over actieve euthanasie, dat wil zeggen het verhaasten van het levenseinde van patiënten, laat het rapport zich aarzelend uit. Dit rapport laat zich lezen tegen de achtergrond van de steeds verdergaande medicalisering van de zorg.
• 1979: De Gereformeerde Kerken geven tijdens de synode van Delft de opdracht om te onderzoeken hoe kerken hun leden pastorale begeleiding kunnen bieden bij de vragen rond euthanasie.
• 1984: De resultaten van deze onderzoeksopdracht worden besproken tijdens de synode van Gouda aan de hand van het rapport Euthanasie en Pastoraat. Dit rapport wil een bijdrage leveren aan de meningsvorming over het vraagstuk binnen de Gereformeerde Kerken. Het belangrijkste uitgangspunt is dat euthanasie in het licht van het christelijk geloof niet onverantwoord hoeft te zijn. De hervormden namen dit rapport een jaar later ongewijzigd over.
• 1993: Een werkgroep van de Samen op Weg-kerken presenteert het rapport Keuzen op leven en dood. Het rapport gaat over medische, ethische en pastorale vragen rond de behandeling van ernstig gehandicapte pasgeborenen. In zeer uitzonderlijke gevallen kan het medisch, ethisch en moreel voor (gelovige) ouders en artsen verantwoord zijn het leven van een ernstig gehandicapte pasgeborene opzettelijk te beëindigen.
• 1999: Het euthanasiedebat in Nederland krijgt langzamerhand een andere wending. Was er eerst sprake van het voorzichtig zoeken naar mogelijkheden voor passieve euthanasie, inmiddels onderzoeken politieke partijen de mogelijkheden voor actieve euthanasie. De Samen op Weg-kerken brengen naar aanleiding van deze veranderende koers een verklaring uit die voortbouwt op de paragraaf ‘Is een euthanasiewet gewenst?’ van het synoderapport uit 1984. Deze verklaring wordt gezonden aan alle leden van de Eerste en Tweede Kamer en ter zake doende bewindspersonen.
• 2001: Toenmalig scriba van de generale synode, Bas Plaisier, biedt namens een brede coalitie van maatschappelijke groeperingen, kerken en andere organisaties een petitie aan met daarin een dringend beroep op de leden van de Eerste Kamer om het voorliggende wetsvoorstel ’Toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding’ af te wijzen.
• 2017: In opdracht van het moderamen voert de werkgroep Pastoraat en Gezondheidszorg een onderzoek uit onder predikanten over hun ervaring met actieve levensbeëindiging. De resultaten van dit onderzoek leiden tot een promotieonderzoek door oud-huisarts Wim Graafland over de relatie tussen pastoraat en euthanasie. Op 10 februari 2022 organiseert de Gereformeerde Bond naar aanleiding hiervan een studiedag over ‘pastoraat bij het levenseinde’.
• 2021: Tijdens de komende vergadering van de generale synode (11/12 november 2021) geeft prof. dr. Theo Boer een lezing over dit onderwerp naar aanleiding van zijn boek Eind goed - een protestantse kijk op euthanasie in Nederland. Hij schreef dit boek op verzoek van het moderamen van de generale synode. Op 9 december kunnen predikanten en kerkelijk werkers een online college van Theo Boer over dit thema volgen.

Protestantse kerken in Europa over euthanasie

2011: Een handreiking van de Europese protestantse kerken over beslissingen die de dood bespoedigen en over de zorg voor stervenden verschijnt: Een tijd om te leven en een tijd om te sterven. “De protestantse kerken in Europa erkennen de uitdagingen en vragen die het proces van ernstige ziekte, sterven en dood in de huidige Europese maatschappij omgeven. Niet alleen is er een toenemend aantal mensen dat in medische zorginstellingen hun einde nadert; hun dood is dikwijls ook het resultaat van beslissingen die het gevolg zijn van de medische behandeling. Dit stelt ons ten diepste voor de vraag hoe wij dood en sterven verstaan en hoe we omgaan met mensen die aan het eind van hun leven zijn gekomen. In de confrontatie met deze complexe vragen en dilemma’s zoeken de protestantse kerken in Europa naar constructieve verbindingen tussen fundamentele elementen en de bronnen van hun geloof, en de context en voorwaarden rondom deze vragen met betrekking tot het levenseinde.” 

Hoe denken leden van de Protestantse Kerk over euthanasie?

Volgens cijfers van het CBS moet euthanasie volgens 77% van de leden van de Protestantse Kerk mogelijk zijn onder bepaalde omstandigheden. Zo vindt 61,8% dat het mogelijk moet zijn bij vergevorderde dementie; 57,6% bij ernstige psychische aandoeningen en 57,7% voor ongeneeslijk zieke kinderen. 

Eén op de drie predikanten van de Protestantse Kerk heeft ervaring met pastoraat rond actieve levensbeëindiging: euthanasie, hulp bij zelfdoding of suïcide. Dat blijkt uit onderzoek van de werkgroep Pastoraat en Gezondheidszorg in opdracht van het moderamen van de Protestantse Kerk. In februari 2022 organiseert deze werkgroep een symposium over dit thema.

Op 30 oktober 2021 hield sterrenkundige Heino Falcke de Protestantse Lezing, tijdens het Petrus Festival 2021. Wil je met Falcke in gesprek? Meld je aan voor de boekenclub van 18 november, over zijn boek ‘Licht in de duisternis’.

In het begin schiep God de hemel en de aarde. De aarde was nog woest en doods, en duisternis lag over de oervloed, maar Gods geest zweefde over het water.

God zei: ‘Laat er licht zijn’, en er was licht.

Onze oorsprong ligt in de duisternis van de tijd voor de glanzende oerknal. Was er toen überhaupt tijd, of was er alleen maar een tijdloze, troosteloze, onverschillige, dode, donkere en woeste oervloed van kwantumschuim?

Er was leegte, maar er was wel gezag. Niet tastbaar, niet zichtbaar, niet meetbaar. Nog niet. Want plotseling barst het heelal los in een flits van creativiteit en licht. Toen - in den beginne - was zelfs de materie nog licht. 

Maar dan gaat het wonder zijn natuurlijke gang. Licht en materie beginnen te scheiden, het heelal wordt overspoeld met een zee van waterstof die zich verzamelt onder de invloed van de allerkleinste en de allerzwakste aller krachten: de zwaartekracht. De zwaartekracht van een enkel deeltje stelt helemaal niks voor, maar als vele deeltjes samen trekken, kan ook de zwakste kracht wereldeilanden vormen. 

Uit de samentrekkende waterstof verschijnen de eerste melkwegstelsels waarin de eerste sterren oplichten van de gloed van kernfusie, en onder de druk van de zwaartekracht. Deze sterren vormen nieuwe elementen: koolstof, stikstof, zuurstof - de elementen van het leven.

Sterren ontploffen, vormen neutronensterren en zwarte gaten. Hun dood verrijkt het heelal met de door hun gekweekte elementen. Vernieuwde, drachtige stofwolken trekken nu door onze eigen Melkweg, krimpen alweer onder de invloed van de zwaartekracht en baren nieuwe sterren, eindelijk ook planeten: droog en vast land in de ijle ruimte. 

Van deze planeten is onze aarde er één. Haar ontstaan is desalniettemin een wonder. Een dunne dampkring van waterstof en helium verdampt en wordt vervangen door een nieuwe atmosfeer van CO2 die uit de bodem omhoogstijgt. Eenvoudig, eencellig, en toch ongelooflijk complex en wonderbaarlijk leven ontkiemt overal. Het leven verandert onze dampkring. Methaan komt erbij. De aarde is gevuld met broeikasgassen. Toen was het goed, want de vandaag zo allemachtig schijnende zon was maar een jong nozem, helder schijnend, maar zwakker dan vandaag. Het verrassende broeikaseffect helpt de aarde uit de vrieskast te halen en haar een warm gevoel te geven.

En dan zijn er planten. Nog geen tulpen, weilanden of bossen maar eenvoudige cyanobacteriën, blauwalgen die het licht van de zon oogsten en zuurstof kweken. De aarde vult zich met vruchtbaar zuurstof. Klimaatverandering voor het leven! Water en aarde brengen jong groen voort. Aarde, water en lucht beginnen te wemelen van levende wezens. Ze worden getuige van en acteurs in de dramatische, gevaarlijke achtbaan van de versnellende ontwikkeling van het leven. Leven ontploft en wordt weer massaal vernietigd. De aarde verandert van een tropisch paradijs in een onherbergzame sneeuwbal – en weer terug. Lucht- en zeemonsters worden de heersers van de aarde, totdat een kosmische inslag hun wereld weer vernielt. Maar dan brengt de aarde nog iets voort: zoogdieren veroveren de wereld en veranderen ons landschap. Uiteindelijk is er de mens. Klein, bedreigd en naakt, maar ook bezield, bevlogen en bekwaam. Wij dus.

Vandaag hebben wij de wereld veroverd. Wij zijn gestart als een kleine, onbeduidende soort die ooit te horen kreeg: ‘Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag.’ Een belachelijke uitspraak toen. Ongelooflijk. Onmogelijk. Ondenkbaar. Maar zo gebeurde het. 

Vandaag is er weer een dominante soort in onze wereld, die de toekomst van deze aarde, de toekomst van haar biotoop, de toekomst van haar klimaat, de toekomst van haar gestalte bepaalt. Wij! 

Kijk s ’nachts vanuit het ruimtestation naar de aarde. Wat zie je? Licht overal. Mensen bevolken de aarde. Je ziet Ons. Ten opzichte van het heelal zijn wij ontzettend klein, maar ten opzichte van de aarde zijn wij talrijk, invloedrijk en hebben wij gezag. 

Nu zijn wij ermee bezig de wereld te laten kantelen. Niet de wereld an sich natuurlijk, want die blijft stoer in haar baan, maar het ontzettend dunne schilletje rond de aarde waarin leven bloeit. 

Toch is nu iets fundamenteel anders ten opzichte van al die soorten die voor ons kwamen. Wij hebben genoten van de boom van kennis! Wij kunnen niet onschuldig doen zoals de blauwalgen toen. Wij kunnen meten, wij kunnen rekenen, wij kunnen voorspellen, wij kunnen weten. Wij kunnen ons gedrag zelf aanpassen - voordat de wereld ons een aanpassing oplegt. Voor de eerste keer in de geschiedenis van deze planeet is er een soort die bewust de toekomst van de aarde kan bepalen. Wat een kans! Wat een uitdaging! Wat een opdracht!

Laten wij dus onze kennis benutten. Laten wij wetenschap benutten. God spreekt ook door Zijn schepping. God spreekt ook door de wetenschap. Wij moeten er goed naar luisteren, zelfs als die boodschap niet bevalt – misschien juist dan.

De resultaten van de wetenschap zijn eenduidig. Wij weten: het broeikaseffect is reëel. Dit weten wij al 100 jaar. Wij weten ook dat de toename van de broeikasgassen nog nooit zo sterk en nog nooit zo snel was als in de laatsten decennia. De hele aarde is een snelkookpan geworden. En je hoeft geen wetenschapper te zijn om te beseffen dat er een punt gaat komen dat de resources van de wereld uitgeput zijn, waar de vervuiling door ons mensen te veel wordt, en waar de invloed van de mens op ons klimaat overgroot wordt. Wie een huis bouwt moet ook leren hoe je het schoon houdt. 

Wij weten dit alles. Wij kunnen iets doen en wij mogen iets doen. Ik zie dit niet als bedreiging maar als kans voor ons allen, om echt iets te betekenen en een goede wereld te bouwen voor onze kinderen. Het is tijd om samen aan te pakken. 

Maar dan lees ik in HP/de Tijd: ‘Er is niets om hoopvol over te zijn. Niet over het klimaat, niet over de politiek en niet over de maatschappij. De contouren van een mogelijke burgeroorlog tekenen zich af in vrijwel alle westerse landen, inclusief Nederland.’

Van dit soort uitspraken schrik ik dan. Ik schrik niet van de verschrikkelijke feiten, ik schrik van de depressieve houding. Je kunt de wereld alleen redden als je er nog zin in hebt. 

We hebben de grootste welvaart van alle tijden. Wij hebben de meest geavanceerde technologieën. Wij hebben de slimste wetenschappers. Wij hebben alle mogelijkheden maar koesteren dit soort suïcidale gedachten? Blijkbaar is er niet een gebrek aan kennis in onze maatschappij maar een gebrek aan hoop.

Ik zie wetenschappers die van alles weten, maar hopeloos zijn gezien de oppermacht van de data en de modellen.

Ik zie de jeugd die vecht voor haar toekomst, maar haar geloof in de toekomst verliest door de traagheid van ons allen.

En ik zie mensen die haat en angst zaaien om hun macht te vergroten, in plaats van verbinding te zoeken. 

Alle kennis en alle wetenschap is nutteloos als er geen hoop is, als er geen geloof is, als er geen liefde is. Wij moeten geloven in de toekomst, wij moeten hopen voor de toekomst, en wij moeten de liefde koesteren voor de toekomst.

Naast goede wetenschap zijn daarom ook geloof, hoop en liefde essentiële voorwaarden om de toekomst in te gaan.

Geloof, Hoop, Liefde? Zou dit niet de kerncompetentie van ons christenen moeten zijn? Is hier niet een belangrijke rol weggelegd voor de kerken in Nederland en in de wereld?

Als wij de klimaatvervuiling het hoofd willen bieden moeten wij ook de klimaatvervuiling in onze maatschappij aanpakken. Wij hebben een gezonde hoopvolle maatschappij nodig: in onze dorpen, in onze steden, in ons land, op ons continent, en over de hele wereld. 

Een dijk moet je immers samen bouwen - ruim voordat de stormvloed er is. Het is volstrekt onzinnig als iedereen zijn eigen heuveltje bouwt naast elkaar en luidkeels op de ander begint te schelden. Dit houdt de vloed niet tegen.

Jonge mensen vragen ons: waarvoor moet ik mij nog inzetten? Heeft de mensheid nog een toekomst? Hebben wij überhaupt een bestaansrecht op deze aarde? Waarom zou ik nog kinderen krijgen als toch alles ten onder gaat? 

Christenen moeten hier een goed antwoord op bieden.

Ja, zeg ik, de mensheid heeft een toekomst, want de toekomst is van U, Heer, en U bent voor ons. In ons geloof is God de Schepper, Voltooier, en Verlosser van de wereld. Hij is diegene die er was voordat het licht er was. Als Schepper is Hij (en Ze) oppermachtig groot, maar Hij is ook dichtbij: onmachtig klein, kwetsbaar, medelijdend en toch hoopgevend - als kind in de kribbe en als Verlosser aan het kruis, en Hij is de heilige kracht die ons verbindt door Zijn geest. God is een creatieve kracht waarmee je altijd rekening moet houden: toen, nu en in de toekomst.

Kijk naar de ontwikkeling van het heelal. Wie had toen kunnen voorspellen, dat uit een lichtflits atomen en moleculen ontstaan? Wie had kunnen voorspellen dat uit een zee van waterstof lichterlaaie sterren ontstaan? Wie had kunnen voorspellen dat uit stervende sterren en stofwolken de elementen van het leven ontstaan? Wie had kunnen voorspellen dat uit rook, stof en kiezelsteentjes planeten ontstaan? We had kunnen voorspellen dat uit modder en warmte leven ontstaat? Wie had kunnen voorspellen dat het leven vulkaanuitbarstingen, meteorietinslagen en klimaatcatastrofen trotseert? Wie had kunnen voorspellen dat een onbeduidende soort de wereld verovert, verhalen schrijft, liederen zingt, kunstwerken schept? Wie - behalve Jesaja misschien - had kunnen voorspellen dat een gekruisigde timmerman een licht voor alle volken wordt en een gemeenschap sticht die culturen en continenten overstijgt? 

Laten wij de hoop niet laten zinken en aan de toekomst werken: een toekomst voor de aarde, planten, dieren en onze kinderen. Als je bang bent dat de wereld vol draken is, moet je juist drakenvechters opleiden. Niet vechters die met hun zwaard vechten, maar vechters die met hun hoofd, hart en ziel voor de toekomst strijden. Vertrouw jouw kinderen - ze zijn ertoe in staat. 

Laten wij de jeugd vertellen over onze hoop. Dat is onze missie. Een hoop die in de opgestane Christus gevestigd is, een hoop die niet in het graf blijft, een hoop die gemeenschap bouwt, een hoop die mensen verbindt, een hoop die voor iedereen is, een boodschap die de wereld in wil en niet beperkt is tot die kleine zaaltjes van jouw kerk.

Maar een boodschap voor de toekomst blijft een holle, vrome frase als je niks doet. Laten wij goede voorbeelden zijn in onze gemeenten en het huis van de toekomst samen bouwen. Laten wij erover nadenken hoe wij zelf een steentje kunnen bijdragen aan de toekomst. Niet alleen theologisch maar ook echt praktisch. Kunnen wij dit met vreugde en passie doen, in plaats van met gezeur en gejammer? Kunnen wij dit zo doen dat iedereen wint?

Bijvoorbeeld: hoe kunnen we thuis en in onze kerk minder energie verbruiken – en uiteindelijk nog geld besparen? Kunnen we minder plastic gebruiken en minder afval produceren? Kunnen we de coffee-to-go met rust uit een echte beker nemen in plaats van met haast uit een wegwerpbeker? Kunnen we minder vlees eten en toch lekkere, nieuwe smaken ontdekken? Kunnen we tevens onze boeren op een fatsoenlijke manier betalen, zodat ze goed voor het land kunnen zorgen en voor ons gezond en natuurlijk eten kunnen verbouwen? Kunnen we ons geld in duurzame bedrijven beleggen en ook een duurzaam rendement behalen? 

Maar laten we ook opletten hoe we met elkaar omgaan. Let op wat je zegt: in het echte leven en op sociale media. In de tijd van het globaal internet is iedereen jouw naaste. Ook al heb jij gelijk en hij niet, dan is jouw naaste nog steeds een door God geliefd mens.

De toekomst moet en mag geen politieke kwestie van links of rechts zijn, waar maar één iemand gelijk heeft. Voor de toekomst is iedereen en alles nodig: iedereen met zijn talenten en zijn mogelijkheden. Nieuwe technologieën bieden een oplossing, maar bomen ook. Wij hebben goede wetenschappers, politici, bankiers en boeren nodig. Ik roep daarom christenen op de beste wetenschappers, politici, bankiers en boeren te zijn.

We hebben kleine stappen nodig, maar ook grote. Laten we samen de grote bedrijven en investment fonds op deze wereld aanspreken: jullie impact op deze wereld is zo groot; het maakt uit hoe jullie werken! Wat is jullie bijdrage om mee te bouwen aan de toekomst? Hoe willen jullie in de toekomst nog geld verdienen, als jullie werk het fundament verteert waarop wij allen staan? 

En ten slotte de politiek. Samenwerking lijkt moeilijker dan ooit. Er zijn 19 fracties in de Tweede Kamer en straks duurt de formatie van een kabinet langer dan de gemiddelde leeftijd daarvan. 

De kerken zijn trouwens niet beter. Ik heb geprobeerd te tellen hoeveel kerkgemeenschappen er in Nederland zijn, maar durf geen concreet getal te noemen. 

In Godsnaam, werk weer samen! Is de versplintering in onze maatschappij vandaag, waar iedereen zo trots op is als teken van vrijheid en emancipatie, niet ook een vorm van ijdelheid en egoïsme? Zijn inmiddels de eigen gevoeligheden belangrijker dan de grote problemen van het land en de wereld? Kun je grote uitdagingen echt beter aan wanneer elke groep kleiner wordt? 

Het is goed om te strijden over de juiste weg, maar op een bepaald moment moeten we ook samen optrekken. Misschien hebben wij nu in plaats van strijd een moment van bezinning nodig. Een moment van stilte, een moment van reflectie, een moment van ommekeer, een moment van samen optrekken. Misschien kunnen de kerken hier het goede voorbeeld geven? 

We hebben een nieuwe start nodig. En nieuwe start voor hoop, geloof, liefde en verbinding. Het kan. Misschien doet niet iedereen meteen mee, maar wij kunnen nu al zaadjes planten. Het is belangrijk naar onze jeugd uit te stralen: wat er ook gebeurt, er gaat iets nieuws groeien. Jullie hoeven niet in jullie eentje de wereld te redden, maar jullie mogen haar wel veranderen. Wij werken voor jullie en met jullie. Misschien wordt het zwaar, maar als wij zweet en tranen nodig hebben om de wereld te redden, gaan we gewoon zweten, huilen en aanpakken. 

Zeker is: hoe later wij beginnen hoe moeilijker het wordt. De tijd om te handelen is nu. 

Het ontstaan van deze wereld was een wonder op zich. Het ontstaan van de mens een nog groter wonder. Als wij geloven dat de toekomst van God is, moeten wij ons ook voor de toekomst inspannen. Bid, hoop, en werk voor onze toekomst. 

Christenen groeien op met de opdracht aan de Mens de tuin van Eden te bewerken en erover te waken. Ook al leven wij niet meer in een paradijs, die opdracht is er nog steeds. 

Laten wij samen deze aarde bewerken en bewaken. Laten wij ervoor zorgen dat het wonder door kan gaan. Ja, er zal ooit een einde komen aan deze wereld. Asteroïden gaan opnieuw inslaan op deze wereld, de zon zal uiteindelijk uitdijen tot een rode reus en de aarde verbranden, en het heelal kan misschien ooit exponentieel uit elkaar vallen. Precies voorspellen kunnen wij het einde niet. Wanneer God het wil, gaat het gebeuren. 

Maar wij zijn nergens gevraagd om zelf aan de Apocalyps te werken. God vraagt ons ook niet de hand in eigen boezem te steken en anderen ongestoord hun apocalyptisch werk te laten doen. Integendeel. ‘Bid tot de Heer voor de stad waarheen ik jullie weggevoerd heb en zet je in voor haar bloei.’ Laten wij vóór deze wereld werken en bidden, en niet tegen haar. Elke dag die wij hier mogen beleven is waardevol. Elke extra dag in de toekomst is onze inspanning nu waard. 

Ik geloof in een toekomst hier op aarde en ik geloof in een nieuwe hemel. Tot de laatste dag wil ik mij daarom blijven inzetten voor deze prachtige wereld. Ik hoop dat jullie meedoen! 

Als dan mijn laatste dag ooit komt ben ik er niet bang voor. Want ik geloof er echt in: mijn toekomst is van U, Heer.

Amen.

---

Deze Protestantse Lezing was onderdeel van het Petrus Festival 2021, over geloof en duurzaamheid. 

De foto van het zwarte gat met daaromheen de geeloranje rand licht is in 2019 de hele wereld al overgegaan. Dus zoekt Heino Falcke andere foto’s om te projecteren op de schermen achter hem. Hij vist een snoer uit een kastje. Past niet. Een andere kabel. Past ook niet. Als de juiste kabel eindelijk opgespoord is, lukt het niet om in te loggen. “En dat op een bètafaculteit”, zegt hij droogjes en met zelfspot.

Op zaterdag 30 oktober 2021 houdt sterrenkundige Heino Falcke tijdens het online Petrus Festival de Protestantse Lezing over de vraag of wij, de mens, verantwoordelijk zijn voor de toekomst van Gods schepping. Is die toekomst in onze handen of in die van God? Kijk vanaf 20.00 uur live mee!

Telescoop

Ineens verschijnt op een van de schermen een magistrale foto: een verzameling sterren – voor het oog van de leek althans – met in het midden een groot, helder schijnsel waar aan twee kanten knalroze wolken licht uit spuiten. Adembenemend, vinden beide Vissers.

Dit is de wereld waarin Falcke thuis is. Wat een verzameling sterren lijkt, is in werkelijkheid een cluster sterrenstelsels, legt hij uit. Daarvan zijn er, naast onze eigen Melkweg, in de ruimte wel twee biljoen. “Het licht in het midden is het centrale sterrenstelsel in dat cluster. Daar zitten misschien wel duizend miljard sterren in. In het midden zit een superzwaar zwart gat.”

Aan de randen daarvan spuiten plasmastralen naar buiten. “Radiostraling die je met het blote oog nooit zou kunnen zien”, verklaart Falcke. “Voor deze foto hebben we een optische foto, gemaakt met de ruimtetelescoop Hubble, gecombineerd met een opname van een radiotelescoop. Daardoor zijn die plasmastralen zichtbaar geworden.”

Twee paleizen

“U bent er open over dat u gelooft”, weet Rob Visser. “Is dat geloof gegroeid toen u een jonge wetenschapper was, of was dat er al?” De sterrenkundige, die ook als lekenprediker voorgaat in de Evangelische Kirche Frechen, vertelt dat hij is opgegroeid in een christelijke omgeving. “De kerkdiensten vond ik als kind nogal droog. Ik twijfelde niet aan God, maar Hij voelde heel ver weg.”

Dat veranderde toen hij ongeveer 14 jaar was. “Op een ochtend werd ik, zonder dat er iets bijzonders was gebeurd, doorstroomd door het besef: God is liefde. God is persoonlijk, ervoer ik toen.”

Dat beleeft hij ook zo als hij bezig is met zijn werk. “Zonder mijn geloof zou het heelal indrukwekkend, maar ook bedreigend en leeg zijn.” Hij noemt het de ‘twee paleizen’ van God: “Een paleis zegt iets over de koning. God heeft als ene paleis het heelal, dat laat zien hoe groot en overweldigend Hij is. Als mens stel je niets voor. Het andere paleis is de stal van Bethlehem. Daaraan zie je: God benadert de mens.” Paul Visser vult aan: “En als God zich in het diepst van je gedachten met je inlaat, is dat op een nóg kleiner niveau. Tegelijk is dat enorm, als je bedenkt dat Hij dat bij tallozen doet.”

Groter geloof

Zijn werk confronteert Falcke – als wetenschapper en als gelovige – met grote vragen: “Hoe is uit die grote chaos het heelal ontstaan, met daarin als klein eilandje de aarde? Waarom is het heelal zoals het is? Voor mij blijft dat een wonder.”

“Veel medegelovigen benadrukken dat de aarde zesduizend jaar oud is en in zes dagen geschapen is, omdat het zo in de Bijbel staat”, weet Rob Visser. “Tegen u zullen ze zeggen: u gelooft niet.”

Falcke is zich daarvan bewust. “Of je nu gelooft dat de aarde zesduizend jaar of een paar miljard jaar oud is, in beide gevallen kun je ervan overtuigd zijn dat er een Schepper is. God had het ook in een seconde kunnen doen. In Genesis lees je dat de maan, de sterren en de zon op de vierde dag gemaakt zijn. Die bepalen onze tijd, dus op dat moment begint de menselijke tijd pas. In de scheppingsdagen daarvoor was het Gods tijd. We weten uit de Bijbel niet hoelang die duurde.”

Maar als sterrenkundige kan hij niet anders dan concluderen dat de wereld miljarden jaren oud is. “Mensen zijn bang dat ze hun geloof kwijtraken als ze bepaalde aannames loslaten. Maar je hoeft niet bang te zijn voor de wetenschap. Je geloof wordt er juist sterker en groter door.”

Eeuwigheid

“Het scheppingsverhaal is geen journalistiek verslag, maar openbaart iets van oorsprong en doel”, stelt Paul Visser. “Wij kunnen niet bevatten wat tijd en eeuwigheid voor God zijn.”

‘Eeuwigheid bestaat alleen bij God’

“God heeft Zijn eigen tijd”, zegt Falcke. “In de Bijbel lees je dat een dag voor God is als duizend jaar en duizend jaar als een dag. Eeuwigheid bestaat alleen bij God.”

Daar stemt Rob Visser mee in. “Wij spreken vaak over God alsof het gaat om iemand met handen en voeten, met wie je persoonlijk kunt sparren. Het gevaar is dat je God dan te klein maakt. Misschien zouden we God beter kunnen omschrijven als een werkelijkheid die de mens omvangt.”

“Er gebeurt niets waar God niet bij betrokken is”, daar is Falcke van overtuigd. “Hij doordringt en omarmt ons en is overal. De mens is niet alleen een verzameling van stof en natuurwetten. We kunnen God proberen te begrijpen door naar de natuur te kijken en door met elkaar te spreken. In wat wij zeggen, kan Gods Geest spreken.” “Je kunt God nooit opsluiten in een beeld”, beaamt Paul Visser. “Tegelijk kunnen wij wel het nodige van Hem gewaarworden. Anders zouden we het geloof verliezen.”

Begrensd

Rob Visser vraagt zich af hoe het zit met tijd. “U hebt in een ander interview uitgelegd dat de snelheid van het licht begrensd is, namelijk altijd 300.000 kilometer per seconde, en dat dat bepalend is. Als de lichtsnelheid onbegrensd zou zijn, zou er ook geen geschiedenis zijn. Dat vond ik heel verrassend.”

Falcke: “Licht definieert de tijd. Doordat de lichtsnelheid begrensd is, kunnen dingen onafhankelijk van elkaar gebeuren. Met een oneindige lichtsnelheid zou alles door elkaar heen lopen. Door die begrensde snelheid is het mogelijk dat hier iets gebeurt en daar ook, zonder dat die twee gebeurtenissen met elkaar te maken hebben.”

Tegelijkertijd zorgt die begrensdheid voor onzekerheid. “Wil je heel precies meten, dan moet je eigenlijk oneindig lang meten. Dan zouden we alles kunnen voorspellen, ook de hele toekomst van het heelal. Maar we kúnnen niet oneindig lang meten. Over het algemeen liggen bepaalde ontwikkelingen vast: de aarde blijft om de zon draaien, iedereen wordt gemiddeld rond de 80 jaar oud. Maar in detail kan er ook iets anders gebeuren: je kunt morgen al dood zijn.”

‘Ik vertrouw op een creatieve God’

Het duizelt de beide Vissers als Falcke ook nog begint over zwaartekracht en thermodynamica. Tijd blijft iets raars, vindt de sterrenkundige. “Door de schepping is de tijd pas ontstaan. Maar we weten niet waarom er tijd is, wel dat er een begin was en ook een einde zal zijn. Volgens de wetten van de thermodynamica streeft alles naar evenwicht. Als er een oneindige hoeveelheid tijd zou zijn, zou alles op een gegeven moment in perfect evenwicht zijn. Maar dan zou er niets meer gebeuren en niets meer bereikt worden. Natuurkundig gezien is het dus zo dat als iets oneindig lang zou duren, je op een gegeven moment ook niet meer zou leven. Juist het feit dat er ooit een begin was, maakt het mogelijk dat wij kunnen leven en denken en voelen.”

Hoopvol

Falcke maakt vaak mee dat jonge wetenschappers cynisch zijn over de toekomst: “De zon zal ooit exploderen, de aarde zal verdwijnen, dus alles gaat toch ten onder, hoor je dan.”

“Maar”, aarzelt Rob Visser, “ik heb altijd gedacht dat het heelal een kracht in zich droeg waardoor het altijd doorgaat. Er worden toch steeds nieuwe zonnestelsels geboren?” Falcke: “Klopt. Maar uiteindelijk komt alles tot een einde. In het heelal komt energie vrij, daardoor ontstaan nieuwe sterren en planeten. Maar tegelijkertijd is er ook energieverlies. Op de heel lange termijn zullen alle sterren zijn opgebrand en houdt het heelal op te bestaan.”

‘De hoop voor de toekomst put ik alleen uit God zelf’

Rob Visser valt even stil. Paul Visser reageert: “Het apocalyptisch perspectief is dus reëel.” Het is net als met het leven van een mens, onderstreept Falcke: ook dat heeft een begin en een einde op aarde. “Maar ik weet: ook als mijn einde komt, heb ik nog steeds een toekomst, mét God.” Ook voor het heelal heeft hij hoop. “Ik vertrouw op een creatieve God. Het wás al een grote verrassing dat God dit heelal heeft geschapen. Wie weet wat Hij nog gaat doen.” “Het leven is veilig in de handen van God, mag je dus zeggen”, mijmert Rob Visser. “Wat er ook gebeurt, God blijft”, beaamt Falcke. “Mijn hoop voor de toekomst put ik helemaal uit God.”

---

Heino Falcke (1966) woont in Duitsland, is getrouwd en vader van drie twintigers. Hij is hoogleraar astrodeeltjesfysica en radioastronomie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij doet onderzoek naar de grenzen van het heelal en superzware zwarte gaten. 

Falcke is aangesloten bij de Evangelische Kirche Frechen, een protestantse gemeente in Duitsland. Hij gaat daar regelmatig voor als lekenpredikant. “De omgeving van Keulen was vroeger uitsluitend katholiek, Frechen was het enige dorpje waar protestantse gelovigen mochten wonen. De familie van mijn moeder woont daar al drie- tot vierhonderd jaar. In 1716 werd er een protestantse kerk opgericht, onder andere gefinancierd met geld van Nederlandse protestanten.”

Petrus Festival

Op zaterdag 30 oktober 2021 houdt sterrenkundige Heino Falcke online de Protestantse Lezing over de vraag of wij, de mens, verantwoordelijk zijn voor de toekomst van Gods schepping. Is die toekomst in onze handen of in die van God?

In zijn lezing - die in het teken staat van het jaarthema ‘Van U is de toekomst’ - staat Falcke stil bij het uiterst actuele en urgente thema ‘duurzaamheid’. Hij zoomt uit op de grootheid van de schepping, de aarde, het heelal, in contrast met de kleinheid van de mens. Om vervolgens in te zoomen op het vertrouwen op God en hoe dat onze houding bepaalt in de omgang met de natuur, dieren en mensen om ons heen.

De Protestantse Lezing wordt gehouden tijdens het Petrus Festival. Naast de lezing is er een interactief gesprek met een divers panel, muziek door een speciale ‘Petrus-band’ en meer. De presentatie wordt gedaan door Talitha Muusse. 

Op de hoogte blijven? 

Formulier

Kort geleden was ik op bezoek bij goede vrienden op het platteland van Groningen. Vol trots nam mijn vriend mij mee naar een stukje van zijn land. Enkele jaren geleden had hij dit perceeltje erbij gekocht, ‘buurmans land is maar één keer te koop’. Toen hij het kocht was het een eenvoudig grasland. Maar met zijn scherpe oog zag hij de historische betekenis en waarde van dit stukje schepping. Eeuwen geleden hebben grijze monniken dit deel van Groningen ontgonnen. De sporen van deze arbeid zouden weleens in dit perceel aanwezig kunnen zijn. Als hij de bovenste laag van de totaal verzuurde grond zou afgraven, kwam wellicht de oorspronkelijk vegetatie weer terug en zouden oude sporen van het werk van de monniken weer zichtbaar worden. Toen ik het resultaat van zijn inspanning zag kon ik mijn ogen niet geloven: op het land bloeide heide, stonden orchideeën, was een poeltje ontstaan en waren oude patronen zichtbaar. En dat te midden van groen Gronings grasland. 

Dit stukje nieuw-oude Groningse grond weerspiegelt voor mij ons klimaatprobleem. Het bemeste grasland heeft ons veel gebracht. Nog nooit hebben melkkoeien zoveel melk geproduceerd en heeft akkerland zoveel opgebracht als in onze tijd. We eten er allemaal goed van. Alleen zijn de gevolgen desastreus: het land is meer dan verzadigd, de lucht verzuurd en het klimaat veranderd. 

Dat er met het oog op de toekomst iets moet gebeuren is evident. Politici zijn steeds meer bereid om extra geld vrij te maken voor de aanpak van de klimaatverandering. De vraag hierbij is: wat staat ons te doen? Het is duidelijk dat niet elk grasland afgegraven kan worden zodat oorspronkelijke ontginning en vegetatie weer terugkomen. 

Het idee dat wij het klimaatprobleem wel even zullen aanpakken is te simpel. Alsof wij zelf geen deel uitmaken van het probleem. Het klimaatprobleem bekritiseert het idee dat wij mensen heer en meester zijn over dieren, land, lucht en zee. Alsof de schepping ons bezit is. Wij zelf zijn evenzeer in het geding als de natuur en het klimaat!

In de kerk denken we na over wat het betekent om toekomstgericht te zijn. Tot welke keuzes dwingt dit ons? We hebben elkaar nodig om een antwoord te vinden op deze indringende vragen. Deze vragen gaan niet alleen over de toekomst van onze kerk maar evenzeer over de toekomst van de schepping, het klimaat en het (te) groene grasland. 

De vragen gaan diep. Ze raken aan onze levenshouding, aan ons vertrouwen en aan ons perspectief. Het jaarthema van onze kerk is ‘Van U is de toekomst’. Het belijdt dat de toekomst niet in onze handen maar in die van God ligt. Het verwoordt de hoop op God die alle dingen nieuw maakt. Deze hoop ontspant en activeert. 

Juist in deze zorgelijke tijd waarin het kerk-zijn en het klimaat onder druk staan komt het aan op leven vanuit de toekomst. Niet als een vlucht maar als bron van kracht en bezieling om te doen waar het op aankomt. Om te kunnen genieten én om verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor al wat leeft, vanuit het besef dat God voor Zijn kerk en Zijn schepping zorgdraagt. Dit betekent soms pijnlijke en ogenschijnlijk bizarre keuzes maken, net zoals Luther deed, zo gaat het verhaal. Als Christus morgen terugkomt zou hij met vreugde vandaag nog een appelboom planten. 

Over duurzaamheid gesproken!

Zie ook:

Fonds Kerk en Wereld stelt dit jaar opnieuw 150.000 euro beschikbaar voor projecten die bijdragen aan verbinding. Ook een projectvoorstel indienen? Lees hier meer.

Hoe vergeef je je vader die je na de scheiding van je ouders acht jaar niet hebt gezien? Waar kies je voor als je in het buitenland wilt studeren én je moeder na een lang ziekbed niet alleen thuis wilt achterlaten? Dit soort indringende vragen aan jongvolwassenen, afkomstig uit verschillende christelijke stromingen en met verschillende culturele achtergronden, werden uitgewerkt in de reizende tentoonstelling ‘Dit is mijn verhaal’.  

Verhalen van geloof, hoop en inspiratie

Het Bijbels Museum werkte de verhalen van deze jonge mensen uit in foto’s, podcasts, video’s en een boek. Voor de financiering klopte het Bijbels Museum aan bij verschillende fondsen. Een daarvan was fonds Kerk en Wereld. “ Iedere drie jaar schrijft Kerk en Wereld een zogenaamde tender uit. Het fonds stelt dan een groot bedrag - maximaal 50.000 euro per jaar, en dat drie jaar lang - beschikbaar voor projecten die zorgen voor verbinding en impact in de samenleving”, vertelt Carolien Croon, directeur van het Bijbels Museum. “Precies wat wij voor ogen hadden met ‘Dit is mijn verhaal’. De tentoonstelling gaat over verhalen van geloof, hoop en inspiratie van jonge christenen van verschillende afkomst.” 

Bij zijn producties streeft het Bijbels Museum naar de hoogst mogelijke kwaliteit. Croon: “Alles moet kloppen, want dan komt een verhaal echt binnen bij mensen.” Om die kwaliteit te waarborgen, gaat er veel tijd zitten in vooronderzoek. “Bij het ontwikkelen van ‘Dit is mijn verhaal’ konden we uitgebreide research doen. Theoloog Janneke Stegeman heeft 40 jongeren uit het hele land gesproken. Uit die verhalen selecteerden we de 18 meest aansprekende. Universele en persoonlijke verhalen die een groot publiek kunnen bereiken.”

Op vier locaties

De tentoonstelling heeft jongeren echt iets te zeggen, vindt Croon. Daarom wilde het Bijbels Museum op meerdere plekken in het land tentoonstellen. ‘Dit is mijn verhaal’ was te zien in Amsterdam, Zwolle, Ter Apel en Middelburg. “Zonder het geld van Kerk en Wereld hadden we de tentoonstelling niet op vier plekken in Nederland kunnen presenteren. Omdat wij drie jaar lang 50.000 euro ontvingen, konden we een ruim communicatiebudget vrijmaken. We moeten opboksen tegen de grote musea. De communicatieve inspanningen leverden veel media-aandacht op. Dat leidde tot extra bezoeken aan de tentoonstelling.”

Door de coronacrisis was het wel improviseren. “Omdat we geen fysieke activiteiten konden organiseren, zijn we creatief aan de slag gegaan”, vertelt Croon. “We organiseerden een campagne in vijf studentensteden met affiches van de jongeren uit de tentoonstelling. Een QR-code leidde naar de podcast met hun persoonlijke verhaal. Daaraan verbonden we een wedstrijd: jongeren konden hun eigen verhaal van hoop met ons delen door ons een voice-bericht te sturen via WhatsApp of Signal. Daar is goed gebruik van gemaakt. Het bracht weer een nieuwe dynamiek.”

Grote betrokkenheid

Carolien Croon is dankbaar voor het vertrouwen dat fonds Kerk en Wereld in het museum stelde. “Deze financiële steun is belangrijk voor ons werk. We hebben vanuit het fonds veel betrokkenheid ervaren. Het bestuur is bij de tentoonstelling geweest. Tussentijds hadden we goed contact over de voortgang, zeker in coronatijd toen alles anders werd en bijvoorbeeld bleek dat de tentoonstelling in Den Haag niet door kon gaan.” De ondersteuning bood nog meer voordelen voor het Bijbels Museum. “We konden daardoor vijf andere fondsen overtuigen om mee te gaan in ons project. Een brede basis werkt aanstekelijk. Iets wat echt noodzakelijk is om ons werk te blijven doen.”

Bestel hier het boek 'Dit is mijn verhaal'.

Jong Protestant ontwikkelde programma's bij 'Dit is mijn verhaal'. Bekijk ze via deze link.

Subsidie voor jouw project?

Droom je ook van een wereld waar we meer met elkaar in verbinding staan? En heb je ideeën voor een initiatief dat samenbrengt? Fonds Kerk en Wereld stelt 150.000 euro beschikbaar voor projecten die bijdragen aan verbinding. Meedoen? Dien voor 1 december je projectvoorstel in.

Lees meer: