#Nietalleen is nu drie weken actief. De Protestantse Kerk en Kerk in Actie werken hierin samen met een groeiend aantal andere kerkgenootschappen en christelijke organisaties om de vele hulpinitiatieven die door de coronacrisis zijn ontstaan te verbinden aan iedereen die om hulp vraagt. 

Wat extra doen

Zeven dagen per week zijn medewerkers bij #Nietalleen bereikbaar om hulpvragers te woord te staan en hen te koppelen aan het hulpaanbod. Florette: “Je maakt steeds een inschatting waar je iemand naar verwijst. Ik kreeg een vrouw aan de lijn die met een prepaid telefoon belde met nog maar 5 euro tegoed. Ze was haar pincode kwijt en nu was haar pinpas geblokkeerd. Ze wist niet hoe ze het moest oplossen. Daar heb ik toen het Leger des Heils op afgestuurd. We verwijzen het liefst naar vrijwilligers in de eigen woonplaats. Die kunnen dan als het nodig is ook nog eens wat extra doen.”

Diaconie schiet te hulp

Jan is blij verrast door zoveel mooie initiatieven die in het hele land ontstaan, zoals een oudere mevrouw die omziet naar haar buren in het wooncomplex waar ze woont. “Zoveel heb ik toch niet te doen. Ik maak zelf een grote pan verse erwtensoep, en verdeel die over die kleine emmertjes van Griekse yoghurt. Die zet ik voor de deur, hang beneden een briefje op en dan kunnen de mensen ze halen,” vertelde ze Jan. “Deze mevrouw belde eigenlijk omdat ze zich zorgen maakt over haar dochter, een alleenstaande moeder. Mevrouw vroeg of er een telefooncirkel of hulpgroep is voor moeders die er alleen voor staan. Ook wat praktische hulp zou heel welkom zijn.” Deze hulpvraag werd door Jan doorgespeeld naar de diaconie van de protestantse gemeente in de woonplaats van de dochter. “Goed om te zien dat dat door de kerk kan worden opgepakt.” 

Videobellen

Ineke sprak een mevrouw uit Brabant. “Ze was al jaren alleen, maar is zelf altijd heel actief geweest in vluchtelingenwerk en het plaatselijke buurthuis. Iemand die altijd genoeg afleiding had en prima voor zichzelf kon zorgen,” vertelt Ineke. “Nu zit ze aan huis gekluisterd en kan haar familie haar niet bezoeken. Ze twijfelde enorm of ze deze lijn wel moest bellen omdat zij zelf altijd degene was die anderen hielp. Dat ze nu ineens zelf hulp nodig had, voelde heel moeilijk.” Ineke had een fijn gesprek met haar: “ Al pratende bleek dat ze handig was op de computer. Ze heeft ook wel vriendinnen op afstand. Ik stelde haar voor om af en toe via videobellen een koffieafspraak met hen te plannen. Door elkaar te zien ben je toch iets dichter bij elkaar. Dit vond ze een erg leuk idee. Ik heb voor haar een eenvoudige instructie van Zoom geschreven die ze ook met haar vriendinnen kan delen om een gezellige koffieafspraak te organiseren." 

Ook na coronacrisis

Het initiatief #Nietalleen kreeg ook koninklijke waardering. Koningin Máxima heeft gisteren gebeld met Jurjen de Groot, directeur van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk en van Kerk in Actie. Ze sprak met hem over #Nietalleen en bedankte alle vrijwilligers die handen en voeten geven aan de roeping van de kerk. Ook is ze onder de indruk van het ondernemerschap van de initiatiefnemers die dit platform in zo’n korte tijd hebben opgericht. Koningin Máxima liet aan Jurjen de Groot weten dat zij dit initiatief zeer waardeert en dat ze hoopt dat het platform ook na de coronacrisis blijft bestaan, omdat er zoveel mensen door geholpen worden die anders niet geholpen zouden worden. 

#Nietalleen op tv

Ook op televisie is er aandacht voor #Nietalleen. In het tv-programma Nietalleen.nl laat de EO zien hoe mensen in deze coronatijd voor elkaar klaarstaan. Live vanuit hun eigen huiskamers delen EO-presentatoren Bert van Leeuwen en Anne-Mar Zwart bemoedigende initiatieven die in deze bijzondere tijd ontstaan. Het programma wordt dagelijks rond 16.10 uur uitgezonden op werkdagen op NPO 1. Afleveringen terugkijken kan via deze link. 

Overal in Nederland zetten talloze lokale organisaties en kerken zich in voor mensen die hulp kunnen gebruiken. Praktische hulp nodig? Een luisterend oor? Ga naar

nietalleen.nl. 

Met #Nietalleen verbinden kerkgenootschappen en christelijke organisatie de talloze lokale en kerkelijke hulpinitiatieven die door de coronacrisis zijn ontstaan op een efficiënte manier aan vragen van mensen die hulp nodig hebben. Het platform helpt iedereen die hulp nodig heeft. 

Zo vertelde de vrijwilliger die aan het gesprek deelnam dat er een man die blaaskanker heeft naar de hulplijn belde. Door zijn ziekte durft hij nu niet naar buiten. Hij kan daardoor geen voedsel kopen. Bovendien heeft hij ook niet voldoende geld om dit op een andere manier op te lossen. Door #Nietalleen is er een whatsappgroep ontstaan van mensen die iedere dag een maaltijd bij hem brengen 

Koningin Máxima bedankte alle vrijwilligers die handen en voeten geven aan de roeping van de kerk. Ook is ze onder de indruk van het ondernemerschap van de initiatiefnemers die dit platform in zo’n korte tijd hebben opgericht. 

Koningin Máxima liet aan Jurjen de Groot weten dat zij dit initiatief zeer waardeert en dat ze hoopt dat het platform ook na de coronacrisis blijft bestaan, omdat er zoveel mensen door geholpen worden die anders niet geholpen zouden worden. 

Zie ook:

Koning leeft mee met Protestantse Kerk en haar gemeenten

1 apr 2020

“De coronacrisis stelt werkers in de kerk voor nieuwe uitdagingen. We denken aan de vele actieve gemeenteleden en aan onze ‘beroepskrachten’, predikanten, geestelijk verzorgers, categoriale predikanten, kerkelijk werkers en pioniers. Het is bijzonder te zien hoe velen het werk energiek en met verve oppakken. We zijn hier zeer van onder de indruk!”

In de brief benadrukken zij opnieuw hun eerdere advies om vieringen online vorm te geven. Het moderamen bedankt de kerkenraden voor het feit dat zij massaal gehoor hebben gegeven aan dit advies en geeft aan dat deze vorm de voorkeur blijft houden zolang de maatregelen van de overheid daarom vragen. 

Daarnaast staat het moderamen stil bij de tientallen diaconale en pastorale initiatieven die zijn ontstaan. “Ook in deze tijd is het onze roeping om als kerk een vindplaats van geloof, hoop en liefde te zijn. We zijn dit door daar te zijn waar God ons roept en de lofzang gaande te houden. De vertrouwde vormen hiervoor zijn ons nu uit handen geslagen. Het is bijzonder om te zien hoe mensen in en buiten de kerk op creatieve wijze naar elkaar omzien en hulp bieden. We zijn blij met de massale medewerking aan #nietalleen. Op creatieve wijze geeft u inhoud aan onderlinge liefde en zorg.“

Tegelijkertijd realiseert het moderamen zich dat deze situatie veel van mensen vraagt. “Laten we in deze niet eenvoudige situatie elkaar dragen in gebed, mildheid en liefdevolle aandacht. Draag ook uw voorgangers in gebed. Dat zij de moed en inspiratie zullen blijven vinden om in deze crisistijd de lofzang gaande te houden en u tot zegen te zijn.” 

Lees hier de volledige brief:

Voorbeelden uit het land: De Martinikerk in Groningen is elke werkdag twee uur open. In de ‘corona-kapel’ een kaars branden, bidden of stil zijn. Instructies voor de bezoekers staan bij de ingang vermeld. Drie personen kunnen maximaal tegelijkertijd binnen zijn. Buiten staat staat een welkomstbord om voorbijgangers te attenderen.

In ‘s Gravenzande is het kerkgebouw doordeweeks elke avond een half uur open. De organist of pianist speelt muziek. André Verweij, de dominee van deze gemeente leest teksten. Een beperkt aantal mensen stapt naar binnen om een kaarsje aan te steken, stil te zijn of een praatje te maken. Dat is goed te begeleiden. ‘We voorzien in een behoefte, omdat sommige mensen het bezoek aan hun kerkgebouw zo missen’.

In Leiderdorp zijn de twee kerkgebouwen elk twee dagdelen open. Elke dag komen er een paar mensen. In de lokale krant is het aanbod bekend gemaakt: iedereen mag binnenkomen om de stilte te ervaren, een kaarsje aan te steken, te bidden of een gesprek met een pastoraal medewerker of predikant voeren. Op gepaste afstand. Predikant Hester Smits licht de keuze en de praktijk toe: "We vonden het ook meteen passen bij de boodschap van de kerken: bij tijden van angst bieden wij hoop of troost, binnen de grenzen van wat mag”.

Wanneer u uw kerkgebouw wilt openstellen kunt u gebruik maken van dit stappenplan:

1. neem over de openstelling een besluit in de kerkenraad. Neem vooraf contact op met de lokale overheid. Indien gewenst kunt u aangeven wat u van plan bent en hoe u de RIVM-maatregelen toepast.
2. bepaal wat het aanbod voor de dorps- of wijkbewoners is: wat kan men in uw kerkgebouw doen, op welke tijdstippen is dit mogelijk? Kies een ruimte in het kerkgebouw of een plek in de hal of voor de deur van uw kerkgebouw. Bedenk of u elke bezoeker een uitnodiging wilt geven om online-vieringen, meditaties, podcasts en vieringen van de Protestantse Kerk op TV onder de aandacht te brengen.
3. stel een duidelijke werkwijze op, zoals de route waarlangs mensen binnenkomen en de kerk weer verlaten, hoe lang zij binnen kunnen blijven, hoe zij daarbij begeleid worden, hoe houden de vrijwilligers de bezochte plekken hygiënisch schoon?
4. organiseer een instructie voor de vrijwilligers. Hoe ga je om met mensen met een bijzondere achtergrond. Hoe je mensen doorverwijst naar leden van het pastorale team of de predikant.
5. geef bekendheid aan uw aanbod via. de lokale media een stoepbord, Facecook, enzovoort.
6. zoek contact met lokale partners, zoals het wijkteam of het dorpsverband en bespreek de samenwerkingsmogelijkheden
7. evalueer regelmatig met uw vrijwilligers en koppel dit terug aan de kerkenraad

Uw kerkgebouw is op deze beperkte en verantwoorde manier een vindplaats van geloof, hoop en liefde!

Vieren in de Stille Week

De Stille Week is dit jaar extra stil, nu het vieren als gemeente niet mogelijk is. Toch zijn er allerlei mogelijkheden om deze week samen toe te leven naar Pasen. Zo zijn er van woensdag tot en met zaterdag online vespers te volgen, en is er voor Witte Donderdag en Goede Vrijdag een thuisliturgie beschikbaar.

Op weg naar het licht: vieren in de Stille Week

6 apr 2020

Wekelijkse meditaties ds. René de Reuver op televisie

De Protestantse Kerk verzorgt in samenwerking met de EO de komende zondagen meditaties op televisie ter vervanging van de kerkdiensten die niet doorgaan. Deze worden uitgezonden op NPO2 om 9.20 uur. 

5 april - Zondagmorgen gaat het in de viering over de intocht in Jeruzalem. Jezus zit op een lastdier, een ezel, en draagt de last van mensen. Naast het bekijken van de viering op televisie, kunt u ook aan de hand van deze liturgie een thuisviering houden.

Niet naar de kerk zondag? Dit kunt u wél doen

3 apr 2020

29 maart - Deze zondag ging het in de viering over een heftig geëmotioneerde Jezus bij het graf van een vriend. Bekijk ook de bijbehorende liturgie voor een thuisviering.
> Lees hier de tekst van de meditatie door ds. René de Reuver

22 maart - Deze zondag was het thema: 'Licht in de rug'. Het licht - van Pasen - hebben we in de rug, juist om in het diepste donker uit te kunnen houden. Bekijk ook de bijbehorende liturgie voor een thuisviering.
> Lees hier de tekst van de meditatie door ds. René de Reuver

15 maart - Psalm 25 stond op het leesrooster. “Ik houd mijn ogen gericht op de Heer, hij bevrijdt mijn voeten uit het net.” Bekijk ook de bijbehorende liturgie voor een thuisviering.
> Lees hier de tekst van de meditatie door ds. René de Reuver

Bij deze vieringen worden door Jong Protestant werkvormen ontwikkeld om thuis of op afstand met jongeren door te praten. Ook zijn er kliederkerkvieringen voor het hele gezin beschikbaar. 

Kerk-zijn met kinderen en jongeren in tijden van het coronavirus

13 mrt 2020

Kerkdienst zonder kerkgangers

Het moderamen van de Protestantse Kerk adviseert gemeenten om tot 1 juni 2020 uitsluitend online kerkdiensten te verzorgen. Kom daarbij alleen samen met de mensen die noodzakelijkerwijs aanwezig moeten zijn. Houd anderhalve meter afstand. Wij zetten tips en aandachtspunten voor livestreamen op een rij.

Kerkdienst online streamen: zo werkt het

17 mrt 2020

Herken je dit: dat je 's nachts aan allerlei dingen ligt te denken? Dat je dingen vergeet en dat je rare fouten maakt? Dat je niet lang je aandacht kunt houden bij iets? Dat je geïrriteerd uitvalt tegen iemand? Dat een groot project waar je mee bezig was je niet kan boeien? Of dat je een oude lichamelijke kwaal weer voelt opkomen waar je al een tijd geen last van had: migraine, rugpijn? 

Als je iets hiervan herkent: dit zijn allemaal normale reacties in tijden van stress. Ook als pastores hebben we daar last van. Dan denk ik aan iedereen die gemeentepredikant is, kerkelijk werker, geestelijk verzorger in een ziekenhuis of zorginstelling. Of je bent krijgsmachtpredikant, diaconaal werker, jeugdwerker of op een andere manier werkzaam in de kerk. 

Stress is een fysieke en mentale spanning die ontstaat wanneer dingen van buitenaf anders lopen dan je voor ogen hebt. Je bent pastor in hart en nieren, die leeft en werkt vanuit het nabij zijn. Maar ineens mag je niet meer aan het bed van een pastorant komen.Verder lezenOp deze manier kunt u als geestelijk verzorger toch ondersteuning biedenBij iedere ontmoeting met iemand moet je de beslissing nemen: is dit veilig of niet? Vormt dit een risico, voor mijzelf en voor mijn naasten (partner, gezin, collega's)? 

Stress kan ook samenhangen met de beleving dat je als pastor niet gewaardeerd wordt om wat je te bieden hebt. Je doet je best maar anderen zien je niet staan.  

Stress voor even is prettig. Het kan je net de kick geven om iets voor elkaar te krijgen. Met die productieve stress heb je het in de eerste week van de coronacrisis misschien ook volgehouden. Maar nu de tijd van de coronamaatregelen langer gaat duren, moet je het van andere dingen hebben. De sprint wordt een marathon en die moet je anders lopen. 

Ik noem drie vragen die je kunnen helpen die marathon te lopen. Ze zijn gebaseerd op eigen ervaringen, op wat ik als supervisor met pastores bespreek en wat er bij de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland aan verhalen van collega's binnenkomt. 

1. Wat kan ik mijzelf geven?

Om jou heen is een grote cirkel van mensen en gebeurtenissen waar je geen invloed op hebt. Binnen die cirkel is er een ‘cirkel van invloed’ (een term van Stephen Covey) waar je wél regie over hebt. Wat kun je aan jezelf bieden binnen die cirkel van invloed?

Het begint met een waarderende manier van kijken naar jezelf. Neem aan het einde van de dag een paar minuten de tijd. Kijk dan niet naar wat je hebt bereikt vandaag. Dat leidt namelijk tot sombere gedachten als: wat heb ik nou helemaal gedaan, wat voor nut heb ik? Kijk in plaats daarvan naar wie je was, in je taak, in de mensen en de dingen waar je vandaag mee bezig bent geweest. Laat waarderend de revue passeren, zonder oordeel, wat de dag je heeft gebracht. 

Als het gaat om zelfregie kun je jezelf de oude drieslag van Rust, Reinheid en Regelmaat voor ogen houden. 

• Rust. Uiteraard is het niet rustig in deze tijd. Maar rust betekent vooral: dat je je aandacht geeft aan iets en niet ondertussen al met iets anders bezig bent. Onrust is: dat je naar iemand luistert en ondertussen al bedenkt wie je nog moet bellen. Leer die onrust te beheersen. Creëer ook rust door vrije dagen op te nemen. 
• Reinheid. Daarmee bedoel ik: verwaarloos jezelf niet in je lichamelijke verzorging. Misschien geeft het je een heroïsch gevoel om niet de tijd te nemen je haar te kammen of te eten. Maar nogmaals: daarmee kun je een sprintje trekken, maar geen marathon lopen. 
• Regelmaat. Structuur geeft houvast. Een vaste tijd om te eten? Het klinkt heel eenvoudig, maar het maakt dat je niet meer hoeft te kiezen of en wanneer je dat gaat doen. En alles waar je niet over hoeft na te denken, verlicht stress. 

Regelmaat heeft ook een geestelijke kant. Ik hoop dat je bewust in je eigen geloofsleven staat, in je spiritualiteit en dat je weet wat jou kracht geeft. Onderhoud daarin een dagelijkse vorm van inspiratie: bijbellezen, gebed, stille tijd, meditatie, een tijd van verwondering. 

Nu weet ik: zoiets is in gewone tijden al moeilijk vorm te geven met een drukke dagelijkse agenda. Maar probeer het en maak het klein en eenvoudig. 

Heb je geen tijd om te bidden omdat er ook andere dingen moeten gebeuren? Maak van de wandeling met de hond, het inruimen van de vaatwasser of het ophangen van de was een moment van gebed, verwondering of inkeer. 

Nogmaals de marathon: ken jij een marathonloper die onderweg niet drinkt?

2. Wat kan ik van anderen vragen?

Mensen vinden het fijn om een ander te helpen. (Had je zelf ook niet het beroep van pastor gekozen om die reden?) Maar vaak weten ze niet hoe ze dat moeten vragen. Het helpt wanneer je zelf aangeeft wat je nodig hebt. ‘Mag ik jou vragen om een keer…’. ‘Dat is lief aangeboden, maar zou je ook…’. 

Accepteer wanneer een ander iets niet kan bieden. Dat is misschien nog wel het lastigste. Andere mensen hebben andere agenda´s, belangen en ervaringen. Jij komt thuis in een leeg huis en wilt je verhaal bij iemand kwijt, maar een goede vriend(in) heeft even geen tijd om bij te praten. Je bent vol van een emotionele uitvaart, maar je kind is sip om een vriendje waar hij of zij niet mee kan spelen. En je partner wil graag iets vertellen over een knelpunt op zijn/haar werk of gewoon delen hoe lastig het is de kinderen bij de les te houden. En dat allemaal terwijl jij wel iets anders aan je hoofd hebt. 

Verwacht niet dat een ander zomaar begrijpt wat voor jou belangrijk is. Een ander kan ook niet altijd naar jou luisteren. Maak voor wat je deelt een omlijnde plaats en tijd. Wanneer je dat voor ogen houdt, is er verbazingwekkend veel wat je wel kunt delen. 

In een artikel met aandachtspunten voor geestelijk verzorgers is een drieslag genoemd in het bespreken van dingen. Op het niveau van de werkvloer betrokken medewerkers, collega´s of een kerkenraadslid om het werk mee te debriefen; dan de persoonlijke kring van een partner, goede vriend of vriendin; en als derde niveau een pastor die met je meeleeft.

Een goede pastor (die zelf niet een directe collega is uit de werkkring van je gemeente of organisatie) is goud waard. Een tip: de IZB heeft voor deze coronaperiode een aanbod van een aantal mannen en vrouwen die als pastorale praatpaal willen optreden. Maak er zeker gebruik van wanneer je niet al zelf een pastor hebt! 

3. Wat moet ik voor ogen houden?

Langdurige stressvolle omstandigheden kunnen ertoe leiden dat je dingen niet altijd meer in perspectief kunt zien. Sta eens stil bij de volgende gedachten om jezelf dat perspectief wel te gunnen. 

• Elke dag ben je weer een beginner en maak je fouten, zelfs jij. 

Deze stelling komt van Wil Derkse. Hij schreef ooit het boekje Een levensregel voor beginners, waarin hij de Benedictijnse orderegels vertaalde voor mensen in het gewone leven. Deze gedachte is een bevrijdend inzicht voor werk en timemanagement. Je hoeft niet perfect te zijn! 

• Werk gericht en stel prioriteiten. 

In normale tijden kun je al niet alles, maar doe het nu zeker niet. 

• Staar je niet blind op grootse dingen en laat je niet voortdurend verwarren door het kleine.

Bedenk één keer per dag waar je het allemaal voor doet en voor wie je het doet (de grootse dingen). En neem een paar momenten per dag om nieuws, Whatsappjes en berichten tot je te laten komen (het kleine). Dat is voldoende. 

• Geef een andere invulling aan de waarden die je in je doen en laten legt. 

Misschien stel je er een eer in je preek zorgvuldig voor te bereiden door er veel tijd in te steken. Alle kans dat dat nu niet lukt. Maar als ‘zorgvuldigheid’ een waarde voor je is, kun je dat ook op andere manieren in het maken en houden van je preek leggen, bijvoorbeeld door bewust te contextualiseren, te visualiseren of één aspect te onderzoeken. Dat zal doorstralen in de hele preek. 

• En tot slot: Je bent God niet. 

Dat is de conclusie van een aantal tips voor geestelijke leiders van pastor Emily Scott. Jij hoeft de wereld niet te redden en zeker niet in je eentje. Laat toe dat God ook andere mensen op de wereld heeft gezet waarin Hij zich een trouwe God betoont. 

Deze ideeën hebben mij geholpen anders in het leven te staan. Ik hoop dat ze jou ook iets aanreiken in deze stressvolle tijd. 

De Koning sprak met de scriba over het naderende Paasfeest in deze bijzondere tijd. Juist in de Stille Week en op het Paasfeest doet het pijn niet bij elkaar te kunnen komen. De Koning sprak waarderend over de zware taak van predikanten, kerkelijk werkers en geestelijke verzorgers die onder zeer moeilijke omstandigheden pastoraat verlenen. Ook is hij onder de indruk van velen die in deze bizarre tijd op creatieve wijze vorm geven aan het kerk-zijn, zoals onder andere door middel van het platform #Nietalleen. Tevens sprak hij grote waardering uit over de wijze waarop de kerk gehoor geeft aan de richtlijnen vanuit de overheid.

De Koning wenste ons veel sterkte, gezondheid en hoop op wederopstanding toe. Pasen is het feest van de wederopstanding. In deze crisistijd krijgt geloof in de wederopstanding extra lading! 

Elkaar nabij zijn

Ds. René de Reuver: “Ik waardeer het bijzonder dat de Koning op deze manier meeleeft met de kerk, landelijk en lokaal, en ons allen een hart onder de riem steekt. De Koning ziet en waardeert de grote creativiteit en geestdrift waarmee velen zich inzetten om ook in deze tijd het Evangelie te delen en mensen nabij te zijn. Het meeleven van de Koning is een grote stimulans om juist in deze crisistijd, vanuit het licht van Pasen, elkaar in geloof, hoop en liefde nabij te zijn.”

De Stille Week en het Paasfeest kondigen zich aan. Wat is het pijnlijk dat we juist in deze tijd niet bij elkaar kunnen komen. De online kerkdiensten bieden een (beperkt) alternatief. 

Onderweg naar Pasen gedenken we het lijden en sterven van Jezus. We volgen Hem op zijn lijdensweg. We doen dit door het lezen van het Evangelie en brood en wijn te delen.  Op Witte Donderdag, Goede Vrijdag of op de Paasmorgen viert de gemeente van Christus het Heilig Avondmaal. In deze maaltijd van de Heer gedenken wij de dood en opstanding van Christus bij brood en wijn en vieren we zijn verbondenheid met ons en onze verbondenheid met Hem en met elkaar. We ontvangen zijn genadebrood. De viering van het Avondmaal kan op deze dagen niet gemist worden. Hoe zouden we dit in tijden corona, zeker ook in de Stille Week, toch kunnen vieren? 

Als landelijke kerk zien wij mogelijkheden om in deze bijzondere tijd het Avondmaal te vieren. In het kerkgebouw kunt u met een klein gezelschap van bijvoorbeeld drie mensen het Avondmaal vieren. De gemeenteleden thuis vieren online de dienst mee. Concreet door na de woordverkondiging mee te bidden met de voorganger als deze bidt om de Geest over de gaven van brood en wijn. In dit gebed wordt de levende Heer gevraagd zelf aanwezig te zijn in de tekens van brood en wijn. Ziende op de tekenen van brood en wijn vieren wij de gemeenschap met de gekruisigde en opgestane Heer en de verbondenheid met elkaar.  Het is goed om ook thuis van te voren brood en wijn als zichtbare tekens van het lichaam en bloed van Christus klaar te zetten. U kunt brood en wijn ook daadwerkelijk nuttigen, wanneer de verbondenheid met Christus daardoor voor u reëler wordt.

De kerkenraad bepaalt hoe vaak en op welke wijze het Avondmaal wordt gevierd. Wij nodigen kerkenraden uit om in deze situatie hierover na te denken en vervolgens gemeenteleden op de hoogte te stellen van de wijze waarop u het Avondmaal wilt vieren. Het is belangrijk om hierin zorgvuldig te zijn, zodat gemeenteleden zich goed op deze viering kunnen voorbereiden. 

Wij wijzen gemeenteleden ook op de mogelijkheid om, als u thuis alleen bent, één of twee anderen uit te nodigen om samen met u de online avondmaalsdienst mee te vieren. Mits de gepaste afstand van anderhalve meter in acht genomen wordt en niemand gezondheidsklachten heeft. 

Op weg naar Pasen gedenken wij de gekruisigde en verrezen Heer, die bij ons is tot aan het einde der tijden. Na zijn verrijzenis toont Hij steeds opnieuw zijn wonden! De Lijdende is de Opgestane en de Opgestane is de Lijdende. In het verdriet van deze tijd is Hij aanwezig. Hij deelt ons leven en lijden. Ook met onze ziekten is Hij vertrouwd  (Jesaja 53). Hij is ons leven! 

Van harte wensen wij u gezegende vieringen op weg naar Pasen. 

In Christus verbonden, 
 
namens het moderamen, 

ds. Marco Batenburg (preses) & ds. René de Reuver (scriba)

Lees ook:

Toch samen vieren in de stille week en Pasen

26 mrt 2020

Pakketjes aan huis

In verschillende gemeenten brengen gemeenteleden kant-en-klare palmpaasstok-pakketjes langs bij gezinnen: alle ingrediënten om thuis aan de slag te gaan. Soms wordt de suggestie gegeven om de stok vervolgens - natuurlijk volgens de richtlijnen van het RIVM - bij ouderen in de buurt te brengen. In dit kliederkerk thuis-programma vindt u een uitleg van een palmpaasstok en een bijpassende creatieve viering.

Jaap van den Akker, predikant in de Christus Triumfatorkerk in Den Haag, bedacht paaspakketjes voor alle gemeenteleden: een klein flesje druivensap, mini-matze, klein kruisje, waxinelichtje en een bloembol. “Mijn idee is om dat op aanvraag te verstrekken: ophalen bij de kerk, of aan deurknoppen hangen. In de online vieringen van Witte Donderdag, Goede Vrijdag, de paaswake en paasmorgen zullen deze elementen dan terugkomen, zodat mensen thuis mee kunnen vieren.” De mensen krijgen er ook een liturgie bij met de vier vieringen, die vooral worden vormgegeven rond de rituelen met brood en wijn, het kruis en licht. Dit initiatief is ook goed bruikbaar om te vieren met mensen die niet online actief zijn, bijvoorbeeld in verpleeghuizen of instellingen.

Thuis vieren tijdens de Stille Week

Elke dag in de Goede Week een kant-en-klare-liturgie om thuis te vieren. Dat vindt u op
https://www.opwegnaarpasen.nl/, een intiatief van ds. Dirk-Jan Bierenbroodspot uit de Protestantse Gemeente SOW Belicum-Rosmalen en de Protestantse Gemeente Sint-Michielsgestel-Schijndel en zijn man Kor Bras.

Goede Vrijdag - Zingen bij het carillon

Predikant Jouke Droogsma uit Veere bedacht met de beiaardier het volgende idee: “Ons hele stadje willen we oproepen om op vrijdag 10 april om 19.00 uur 's avonds het lied Ga met God - Lied 416 uit het Liedboek - te zingen vanuit de tuin, vanuit het raam, vanuit de deur, die openstaat, niet naar een centrale plek maar gewoon vanuit je eigen plekje. Het Carillon zal dit dan begeleiden. Ik heb ondertussen ook de andere beiaardiers op Walcheren benaderd en we gaan de komende dagen een brief schrijven naar de vereniging van de beiaardiers of zij dit door willen geven aan de mensen. Verder wil onze beiaardier daarbij nog iets spelen uit de Matthäus-Passion, daar is dan iedereen verder vrij in. Dit zou op veel meer plekken kunnen, in Friesland zingen ze dit lied in het Fries.”

Stille Zaterdag - Hoopvol licht in alle huizen

De predikant en scriba van de Protestantse Gemeente Erica roepen iedereen op tijdens de paaswake in de huiskamers een kaars te ontsteken. “Als het mogelijk is vragen we gemeenteleden die kaars voor het raam te plaatsen. Zo zal door het hele dorp achter vele ramen op zaterdagavond een kaars branden als teken van hoop.” In hun online viering, die om 11 april om 20.00 uur begint, laten ze tijdens het ontsteken van de kaars een Taizélied horen: 'Als alles duister is, ontsteek dan een lichtend licht'. “Wij zouden het mooi vinden als dit initiatief door meerdere gemeenten wordt overgenomen!”, schrijven dominee Harry Klaassens en scriba Rolinka Groenhof.

Paasmorgen - U zij de Glorie laten klinken

Peter van Veen, organist uit Culemborg, roept alle organisten en pianisten op om op paaszondag om 10.00 uur het lied U zij de Glorie te spelen in de kerkgebouwen en dit eventueel te filmen en online te delen of te streamen. “Nu duidelijk is geworden dat er met Pasen nog steeds geen kerkdiensten gehouden zullen worden, valt het des te zwaarder dat de lofzang voor God geen doorgang kan vinden, dat de liturgie in de kerkgebouwen letterlijk stilvalt. Géén muziek in de kerk op paaszondag, dat kunnen we niet laten gebeuren."

Lees ook:

Moderamen over vieren Avondmaal in corona-tijd

26 mrt 2020

Download 'Gebeden in een tijd van corona'

Heer, ontferm u 

Ds. Tom de Haan (Haarlem) schreef bijvoorbeeld het volgende gebed: 

Heer,

ontferm u,
over de mensen die ernstig ziek zijn
en eenzaam en alleen,
omdat ze hun naasten niet mogen besmetten.

Ontferm u
over de mensen,
die hun geliefde niet mogen bezoeken in hun stervensuur.

Ontferm u over de mensen in de zorg, de artsen en de verpleging,
die misschien binnenkort moeten beslissen hoe beperkte middelen ingezet worden.

Heer, ontferm u
over onze angst
om onze dierbaren, om onszelf.

Ontferm u over onze zorgen
over werk dat stil komt te liggen,
over opdrachten die niet doorgaan,
over financiële gevolgen voor ons huishouden.

Geef ons moed en rust,
dat ons leven in uw hand is,
dat we geborgen zijn in U,
omdat we dat altijd al waren.

Amen

Deze 'coronaproof' PaasChallenge is geschikt voor kinder- en jeugdgroepen en schoolklassen (leeftijdscategorie 10-17 jaar). De tieners en jongeren spelen het spel thuis; voor een aantal spellen is ook een ouder of een broer/zus nodig. Het spel is dus eigenlijk leuk voor het hele gezin om samen stil te staan bij de boodschap van Pasen. 

Emoties

In dit online paasspel volgen tieners en jongeren Jezus in de laatste dagen van zijn leven. Onder zware omstandigheden zegt hij vaak tegen zijn volgelingen: "Wees niet bang!" Maar dat is erg vreemd, omdat er veel is om bang voor te zijn in Jezus' tijd: oorlog, onderdrukking, geweld, armoede, ziekte, dood, haat en honger. Genoeg om angstig, bezorgd en verdrietig van te worden. Die emoties horen bij ons als mensen. Zonder emoties zouden we niet leven. We hebben zelfs een diep deel in ons brein waar deze emoties huizen. Gaat Jezus dat dan even weghalen als hij zegt: "Wees niet bang?"

In het paasspel ontdekken deelnemers dat Jezus de angst niet weghaalt, maar dat hij iets nieuws geeft, iets extra's. Jezus haalt ons niet weg uit het gevaar maar hij geeft liefde, hoop, rust, vertrouwen, geloof en moed om de situatie aan te kunnen. Of om andere mensen in dezelfde toestand iets te geven van wat je zelf van Jezus hebt ontvangen.
De leiding van de jeugdgroep (of een andere vrijwilliger) stuurt de deelnemers verschillende challenges: puzzels, creatieve en doe-opdrachten waarmee ze punten kunnen verdienen als ze die binnen de tijd oplossen of uitvoeren. Met een 'digitaal spelbord' in de whatsapp groep staan de deelnemers in verbinding met elkaar en volgen ze de voortgang van het spel. 

Aanmelden

Aanmelden kan t/m vrijdag 3 april. De bestanden worden digitaal verzonden. De voorbereidingstijd is ca 1 uur.

Meer lezen en aanmelden voor de PaasChallenge

‘Voor een ambulance kun je geen dienstregeling maken’, zei een goede vriend eens. En zo is het ook. Je kunt dus ook niet verwachten dat in de kerkorde te vinden is wat onder de huidige omstandigheden wel kan en wat niet. Je kunt alleen maar naar bevind van zaken handelen.

Dat betekent echter niet dat de kerkorde helemaal geen rekening heeft gehouden met de mogelijkheid van een situatie als deze. Het laatste artikel van de romeinse artikelen, de ‘grondwet’ van de kerk, luidt: “Indien en voor zover buitengewone omstandigheden van land en volk het normaal functioneren van het leven van de kerk onmogelijk maken, treffen de daarvoor in aanmerking komende lichamen van de kerk of hun leden de door de omstandigheden tijdelijk geboden, van de orde van de kerk afwijkende maatregelen” (artikel XIX).  

Toen de drie synodes van de kerken die samen de Protestantse Kerk in Nederland zouden gaan vormen in januari 1996 de concept-kerkorde vaststelden, heeft niemand aan deze bepaling ook maar een woord gewijd. Dat blijkt uit het verslag. De bepaling was ook al te vinden in de hervormde en in de gereformeerde kerkorde. Hij komt uit de hervormde koker, en als je weet dat de hervormde kerkorde kort na de Tweede Wereldoorlog werd vastgesteld, kun je dit wel begrijpen. Maar het blijft bij deze ene bepaling. Er is geen ordinantie die hem verder uitwerkt, geen ‘generale regeling noodtoestand’. Een ambulance rijdt nu eenmaal niet op vaste tijden.

Buitengewone omstandigheden

Maar wat staat hier nu eigenlijk in de kerkorde? Er wordt gesproken over ‘buitengewone omstandigheden van land en volk’. Dat is een vrij ruime omschrijving. Er hoeft dus niet sprake te zijn van een noodtoestand in de zin van de Nederlandse wet. Daar is momenteel ook geen sprake van. In art. 103 van de Grondwet van het Koninkrijk der Nederlanden wordt wel gesproken over de mogelijkheid van een ‘uitzonderingstoestand’, en in de daarbij horende uitvoeringswet, de Coördinatiewet uitzonderingstoestanden, lezen we in art. 1 over de mogelijkheid dat de minister-president, bij koninklijk besluit, een ‘beperkte noodtoestand’ of ‘de algemene noodtoestand’, afkondigt. Premier Rutte heeft vanwege de coronacrisis tal van maatregelen afgekondigd, maar de noodtoestand is niet uitgeroepen.

Toch is wel aan de orde wat we in de kerkorde lezen: het normaal functioneren van het leven van de kerk is onmogelijk geworden. Als kerkdiensten niet op de vertrouwde manier kunnen doorgaan, moet er wel sprake zijn van buitengewone omstandigheden.

Onder zulke omstandigheden ligt de verantwoordelijkheid om er wat van te maken bij ‘de daarvoor in aanmerking komende lichamen van de kerk of hun leden’. Dat geldt natuurlijk voor (het moderamen van) de generale synode, maar op synodale besluiten hoeft niet gewacht te worden! De plaatselijke gemeente heeft haar eigen verantwoordelijkheden, en dan gaat het dus vooral om de kerkenraad en om de colleges van kerkrentmeesters en van diakenen.

De kerkenraad vergadert (niet)

In veel gemeenten is het nu niet mogelijk om als kerkenraad te vergaderen. Zeker niet in de vertrouwde consistorie, maar veelal ook niet online. Daarvoor is het aantal ambtsdragers te groot, en/of niet alle ambtsdragers beschikken over de digitale mogelijkheden om een online vergadering te organiseren. Dat is lastig, want ons kerkelijk leven zit nu eenmaal – gelukkig! – zo in elkaar dat alle belangrijke beslissingen worden genomen door ambtelijke vergaderingen, dus door de kerkenraad, de classicale vergadering en de generale synode. Daarnaast ligt de verantwoordelijkheid voor allerlei zaken bij andere ‘kerkelijke lichamen’, zoals de plaatselijke, classicale en generale colleges en tal van commissies en werkgroepen die specifieke taken hebben uit te voeren.

Het moderamen

Voor een moderamen van de kerkenraad ligt het misschien eenvoudiger; als het mogelijk is online te vergaderen, dan is het ook aan te bevelen. Dat is dan ook gewoon een vergadering. Nergens staat dat je daarvoor in één ruimte bij elkaar moet komen.

Kan ook online vergaderen niet, dan zullen sommige beslissingen genomen moeten worden door middel van het nodige mail- en telefoonverkeer. Als ik me verder beperk tot de plaatselijke gemeente, dan lijkt het me duidelijk dat het moderamen van de kerkenraad allereerst zijn verantwoordelijkheid moet nemen. Ik meen te zien dat dat ook gebeurt.

Daarbij is het echter van belang om zoveel mogelijk transparant te zijn. Houd als moderamen optimaal contact met de andere leden van de kerkenraad. Laat ze zo snel mogelijk weten wat het moderamen besloten heeft, bijvoorbeeld over de manier waarop invulling wordt gegeven aan de eredienst. Geef ze snel de mogelijkheid om te reageren, zodat goede suggesties nog kunnen worden meegenomen en (misschien niet verwachte) bezwaren kunnen worden weggenomen. En als straks het kerkelijk leven weer ‘gewoon’ kan worden hervat, ligt het voor de hand dat de kerkenraad achteraf expliciet zijn goedkeuring uitspreekt over het door het moderamen gevoerde beleid.

De kerkdiensten

Het zal wel allereerst om de kerkdiensten gaan. De verantwoordelijkheid voor tijd, plaats en aantal ligt immers bij de kerkenraad (ord. 5-1-3). In veel gemeenten is intussen overgegaan tot online kerkdiensten, met geluid en vaak ook beeld. In het kerkgebouw zijn dan misschien alleen de voorganger, de organist en de ouderling van dienst aanwezig. Je kunt moeilijk volhouden dat ‘de gemeente samenkomt’, maar nood breekt wet (in dit geval ord. 5-1-1). 

Er zullen ook gemeenten zijn die nog niet zijn aangesloten bij bijvoorbeeld kerkdienstgemist.nl, en die online kerkdiensten niet direct kunnen regelen. Het is denkbaar dat in dat geval de kerkdienst volledig worden afgelast, en dat de gemeenteleden wordt gewezen op de mogelijkheid de diensten van een andere (wijk)gemeente online te volgen.

Andere zaken

Heel veel andere zaken die normaal op de agenda van de kerkenraad staan, zullen wel een tijdje uitgesteld kunnen worden. Pastoraat en diaconaat kunnen waar echt nodig op een andere dan de gebruikelijke manier geregeld worden – bijvoorbeeld telefonischVerder lezenCoronacrisis: Vormen van pastoraat die nog wel mogelijk zijn. Voor sommige zaken zal een college moeten zorgen.

Een heel praktisch punt dat in deze tijd van het jaar speelt, betreft de vaststelling van de jaarrekening 2019. De kerkorde noemt immers verschillende termijnen waaraan de plaatselijke gemeente zich dient te houden. Als eerste stap moeten het college van kerkrentmeesters en het college van diakenen de ontwerpjaarrekeningen voor 1 mei a.s. aan de kerkenraad voorleggen (ord. 11-6-1). Daarvoor zouden de colleges en de kerkenraad dus bijeen moeten komen. Intussen zijn vanwege de generale synode hiervoor aangepaste regelingenVerder lezenAangepaste regeling voor indienen jaarrekening 2019 bekendgemaakt. Zo kan de kerkenraad in dit geval voorlopig volstaan met een e-mailrondje, en kunnen de benodigde verklaringen van kerkenraad en accountantscontrole in eerste instantie zonder fysieke handtekeningen worden ingediend. Dit alles moet wel voor 15 juni gebeuren (vgl. ord. 11-7-1). Getekende verklaringen dienen uiterlijk 15 september alsnog te zijn ingediend. Eenzelfde regeling zal ook wel gelden voor de vaststelling van de jaarrekeningen van de classicale vergadering en van de generale synode, al wordt dat niet met zo veel woorden gezegd. 

Tijdige vaststelling van jaarrekeningen is formeel van belang omdat de kerk, maar ook de gemeenten – als algemeen nut beogende instellingen (ANBI) – wettelijk verplicht zijn voor 1 juli een verkorte staat van baten en lasten te publiceren op de website. Op dat punt is niets veranderd.

De classicale vergadering en de generale synode

Van ‘buitengewone omstandigheden van land en volk’ zal, voor zover nu bekend, in elk geval sprake zijn tot 1 juni 2020. De datum van 1 juni komt ook elders in de kerkorde voor, namelijk in GR 7-2-3. Voor die datum dient het breed moderamen van een classicale vergadering kerkenraden uit te nodigen om aanbevelingen in te dienen van personen die verkozen zouden kunnen worden als leden van de classicale vergadering. Ook hier kan de scriba van de classis vermoedelijk meestal volstaan met enig email-overleg met de leden van het breed moderamen, en vervolgens de uitnodigingen versturen. Maar het is ook denkbaar dat hierover toch eerst nog in juni 2020 moet worden vergaderd.

De generale synode komt ten minste tweemaal per jaar bijeen (ord. 4-26-1), maar nergens staat dat de eerste vergadering in april plaatsvindt. Dat is slechts een gewoonte waarmee zonder kerkordelijke problemen kan worden gebroken. Intussen is al bekend gemaakt dat de synode in juni hoopt te vergaderen.

Al met al kan met de nodige creativiteit en transparantie veel bereikt worden. En misschien ook wel veel geleerd worden.

Als geestelijk verzorger komt er veel op u af tijdens de corona uitbraak: protocollen vanuit de organisatie of instelling die het contact beperken met uw cliënten of pastoranten, vieringen die onmogelijk worden. Tegelijk bent u deelgenoot van wat verplegend of ander personeel moet dragen. Als geestelijk verzorger kunt u present zijn, compassie uitoefenen, troost bieden, samen zoeken naar wat iemands kracht en geloof zijn. Toch is het mogelijk om op een andere manier toch aanwezig te zijn. 

Binnen de verschillende beroepsgroepen van geestelijke verzorging en categoriaal pastoraat worden momenteel veel ideeën en mogelijkheden uitgewisseld. Onderstaande tips zijn hieruit voortgekomen en kunnen u misschien verder helpen. Deze tips zijn ook voor de gemeenten die aan geestelijk verzorgers hun zending verlenen. 

1. Virtueel presentiepastoraat 

Verplaats het presentiepastoraat naar een digitale vorm. Online presentie ontstaat door middel van persoonlijke mails, nieuwsbrieven en filmpjes. 

YouTube kanaal

Een goede manier voor een online presentie is door een Youtube-kanaal te starten waar je vlogs of korte overdenkingen opneemt. Via deze link kunt u gemakkelijk alle stappen volgen om een account aan te maken op YouTube en uw eerste video te uploaden. 

Het voordeel van een eigen kanaal is dat er een optie bestaat om als kijker te reageren op het filmpje. Deze optie ‘reacties’ kunt je als eigenaar in- of uitschakelen. Let op: als je een filmpje uploadt via YouTube, dan is deze openbaar voor iedereen.

Voorbeeld van een YouTube filmpje: koopvaardijpastor Leon Rasser. (Tekst loopt door onder de video)

Voorbeeld van een YouTube filmpje: dementiedominee Tim van Iersel. (Tekst loopt door onder de video)

Hieronder een voorbeeld van een korte over denking van het dovenpastoraat. Deze dovenpredikanten maken de komende tijd korte 'diensten' van ongeveer 5 minuten. Een Bijbellezing, een enkel woord, een gebed en een zegen vormen samen de inhoud. (Tekst loopt door onder de video)

Bellen met beeld

U kunt pastorale gesprekken voeren via Skype, Google Hangout, Whatsapp, Messenger videobellen of FaceTime (iPhone). Het is belangrijk om te weten welk platform of welke app de ander gebruikt en of hij of zij een telefoon, tablet of laptop gebruikt. Bij Skype kunt u een link voor een gesprek sturen zonder dat de ander ook Skype hoeft te hebben. Zo kun je toch digitaal met beeld een gesprek voeren. 

Zo nodigt u een gast uit voor een Skypegesprek

Heeft je pastorant ook een iPhone of een Gmail-account, dan zijn opties als FaceTime en Google Hangout zeer goed te gebruiken. 

Voor tips hoe u een pastoraal gesprek via de telefoon voert, lees dit artikel. 

Online Bijbelstudie

Deze vorm is bij het bijzonder pastoraat al bekend maar kan nu ook goed van pas komen. Misschien is het mogelijk om met een groep pastoranten - zij het schippers, studenten, of anderszins - een Whatsappgroep te starten en zo een Bijbelstudie of preekschets te volgen. Gezamenlijk een boek lezen en het er digitaal bespreken is ook een goede optie. Op Jong Protestant kunt u hier meer over lezen.

2. Wekelijkse nieuwsbrief

Is de digitale presentie niet haalbaar voor uw de doelgroep, dan is het een idee om een wekelijkse nieuwsbrief te versturen of zelfs een tijdelijk krantje te maken. Hierin kunt u een overweging van de geestelijk verzorger(s) opnemen, een kijktip voor op televisie, een puzzel en suggesties om deze tijd door te komen. Daarbij kunt u ook de mogelijkheid aanbieden om bewoners zelf iets in de nieuwsbrief te laten zetten, zoals een gedichtje, een groet, elkaar sterkte wensen. 

Dit kan bijvoorbeeld opgezet worden met de activiteitenbegeleider van de instelling - als die aanwezig is - u kunt ook hulp inschakelen van een communicatiemedewerker of collega-geestelijk verzorgers. Voor nieuws van ‘buiten’ kunt u de banden aanhalen met de lokale kerkgemeenschappen in de buurt, in het bijzonder de kerk waardoor u beroepen bent.

3. Tekeningen en kaartjes sturen

Lokale kerken kunnen ingeschakeld worden bij het in contact blijven met bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen. Denk ook aan: gedetineerden, militairen, doven, studenten, schippers en andere bijzondere doelgroepen. Veel mensen in ons land zijn nu immers aangewezen op zichzelf en verkeren in groot isolement - soms nog meer dan normaal al het geval was.

Een tekening van een kind aan de muur of een mooie kaart geeft een bewoner van een verpleeghuis wat leuks om naar te kijken. Als geestelijk verzorger hoef je dit niet allemaal alleen te doen! Schakel hulp in van de lokale kerk waarvoor u werkt en/of de kerk in de buurt om via deze vormen (een kaartje, tekening, een brief etc.) om te zien naar de doelgroep die u bedient.

4. Telefonische buddy’s

Gemeenteleden van lokale kerken kunnen meehelpen als telefonische buddy’s. Speciaal voor de pastoranten waarvan u weet dat ze een telefoontje wel op prijs zouden stellen. Deel met hen de tips over hoe je een pastoraal gesprek per telefoon kunt voeren, die we hierboven ook al noemden. Ook bieden we  gebedsteksten aan, deze kunnen samen gebeden worden per telefoon. 

5. Muzikanten inschakelen

Nu vrijwel iedereen thuis of in een instelling moet blijven, kan het opbeurend zijn om een (straat)muzikant, ouderwetse platenspeler of een draaiorgel buiten muziek te laten spelen. Bijvoorbeeld in de tuin van de instelling. Dit kan voor bewoners in een verpleegtehuis misschien heel fijn zijn. Overleg uiteraard eerst met de instelling. 

6. Blijf goed geïnformeerd 

Zoek op internet naar inzichtelijke sites die u op de hoogte houden van de geldende voorschriften. Zie bijvoorbeeld deze tips over contact met dementerenden tijdens de coronacrisis van Tim van Iersel, of deze tips over dementerenden van Maritza Allewijn.

Kijk op de site van uw beroepsvereniging wat ze bieden aan informatie over corona, zoals bijvoorbeeld de VGVZ. Of sluit u aan bij een netwerk op LinkedIn (bijv. de VGVZ-groep) of Facebook (bijv. Predikanten en Pastores). 

7. Zorg goed voor jezelf

Wat u meemaakt, is voor u ook zwaar en belastend. “Zorg je goed voor jezelf! ‘Stay safe’ en ‘blijf gezond”, hoort u voortdurend. Dat heeft u niet geheel zelf in de hand, maar het is inderdaad belangrijk om de persoonlijke fysieke en geestelijke gezondheid niet te vergeten.

Zo kunt u het beste na een ingrijpende ervaring deze bespreken met de betrokken medewerkers en met collega´s van uw team. Deel gevoelens met een partner, of goede vriend of vriendin. Creëer daar een vaste tijd en een plaats voor (aan het einde van de werkdag met je team in de werkkamer, 's avonds een rustmoment creëren op de bank). Zoek een pastor die met je meeleeft; kan waarderen en ondersteunen hoe u hier qua geloof en bezieling mee omgaat. 

Creëer dagelijks tijd en een plaats voor gebed, bezinning, stilte, meditatie of inspiratie, hoe gering dat ook is in de praktijk. U kunt alleen geestelijk verzorgen wanneer u ruimte maakt voor de eigen geestelijke verzorging. En voor de zendende gemeente van een geestelijk verzorger: leg contact, leef mee, bid voor hem/haar in de kerkdienst en vraag hoe het gaat.

Veel protestantse gemeenten hebben hun adres in de Kerkstraat. In de nieuwe rubriek 'De Kerkstraat' zoeken we ze op en vragen we naar het kerkelijk leven. Wat gaat er goed en wat kan beter? 

Deze maand vertelt de Protestantse Gemeente Scheemda bij monde van Ben Bruinsma, scriba van de kerkenraad, over haar grootste vreugde en haar grootste verdriet.

Paspoort 

De straat: De Kerklaan begint op de Stationsstraat en eindigt bij de middeleeuwse pastorie met kerkhof. “Vroeger stond hier een kruiskerk die rond 1870 is afgebroken. De nieuwe kerk werd enkele honderden meters verderop gebouwd. Die heeft na de fusie met de gereformeerden, ongeveer tien jaar geleden, plaatsgemaakt voor weer een nieuwe kerk.”

Het kerkgebouw: Van het oude gebouw is de toren blijven staan en zijn orgel en preekstoel meegegaan. “De nieuwbouw was best een dingetje, maar na een fusie samen door een nieuwe deur gaan heeft ook wat. Het gebouw is multifunctioneel. Tegen onkostenvergoeding mogen inwoners van Scheemda er gebruik van maken. Zo wordt het gebruikt als uitgiftepunt voor de Voedselbank.”

De gemeente: Er zijn 750 tot 800 leden waarvan er gemiddeld 150 mensen in de zondagse kerkdienst komen. "De ambten vervullenVerder lezenUit hoeveel leden moet een kerkenraad minimaal bestaan? gaat moeizaam, vooral in het pastoraat. Dat is lastig met het oog op de ouderen in de gemeente. Met het geloofsgesprek in de grote groep hoef je hier niet aan te komen, maar als er iets gedaan moet worden staat iedereen klaar.” 

Kerk door de week: Er is catechisatie, er zijn jeugdclubs, en er zijn diverse goed bezochte gespreksgroepen rond een thema, onder andere in de Veertigdagentijd. “Verder proberen we kerk in het dorpVerder lezenDorpskerken­beweging te zijn door onder meer de jaarlijkse rommelmarkt, een pannenkoekendag, en open kerk tijdens Sint-Maarten.” 

Grootste vreugde

“Ik kan wel wat noemen. Dat we in staat waren een nieuw kerkgebouw neer te zetten bijvoorbeeld, dat ook door anderen dan de geloofsgemeenschap gebruikt wordt. Maar nog mooier is dat mensen zich in onze gemeente gauw thuis voelen. De nieuw beroepen predikant zei toen hij hier kwam: we worden gelijk op handen gedragen en voelen een goede klik met de gemeente. En na de fusie met Westerlee-Heiligerlee zeiden veel mensen uit die gemeente: we komen binnen in een warm bad.”

Grootste verdriet

“We kregen een ozb-aanslag die groter is dan de inkomsten die we krijgen uit de verhuur van het kerkgebouw. Die uitslag is gebaseerd op het feit dat we de kerk niet voor 70% voor kerkelijke doelen gebruiken; dat is namelijk noodzakelijk. Alsof we worden gestraft voor het feit dat we kerk in het dorp willen zijn. We hebben een goed draaiende diaconie en een interkerkelijk platform voor armoedeproblematiek. Als mensen hier bij de burgerlijke gemeente aankloppen, verwijzen ze niet zelden door naar ons. De ozb-aanslag voelt als een straf voor die hulp. We krijgen overal nul op het rekest, er wordt alleen naar de cijfers gekeken, het kerk in het dorp zijn wordt niet gezien. Dat is wrang. Naar de wet gezien klopt de ozb-aanslag, maar hij deugt niet. En we voelen ons er alleen in staan.”

Lees hier over het werkbezoek van Jurjen de Groot, directeur van de dienstenorganisatie, en René de Reuver, scriba van de generale synode, vorig jaar aan Oost-Groningen.

Lees ook:

De Kerkstraat: op bezoek in Steenwijk

27 feb 2020

Applaus voor alle leraren 

Er zijn terecht veel waarderende woorden gesproken voor alle mensen die in de zorg werken. Ook alle leraren hebben in de afgelopen dagen echter een monsterklus geklaard. In een paar dagen schakelden de scholen over naar afstandsonderwijs. De leraren leerden hoe ze leerlingen kunnen laten samenwerken in een online leeromgeving, geven nu hun instructies via YouTube-filmpjes of Insta-stories en zetten dagelijks het werk klaar via Parro of Magister. Ondertussen missen ze het echte contact met hun leerlingen, vaak juist de reden dat zij voor het onderwijs kozen.

Laat vanuit de kerk merken dat je hun inspanning ziet en waardeert. Dit geldt zowel voor de leraren uit de kerkelijke gemeente als voor de leraren die op de naburige school werken. Een schooldirecteur zal in veel gevallen bijvoorbeeld een waarderend mailtje vanuit de kerk graag doorsturen naar zijn of haar team.  

Overleg met de schooldirecteur

De directeur heeft leiding gegeven aan de omschakeling van de afgelopen week. Hij of zij weet dan ook het beste welke uitdagingen er voor de komende weken zijn. Kom daarom vanuit de kerk niet met een heel aanbod, maar informeer aan welke vorm van ondersteuning behoefte is en zoek samen hoe jullie dit in kunnen vullen. Natuurlijk kan het hierbij geen kwaad zelf concrete ideeën te hebben.

Post voor oudere en kwetsbare mensen 

Veel mensen willen graag wat doen om kwetsbare mensen en ouderen te helpen tijdens deze crisis. Dat geldt niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen en tieners. Zij en hun ouders kennen echter misschien nauwelijks mensen uit deze groep. Vanuit de kerk zult u voldoende oudere en kwetsbare mensen kennen.

Vraag via de school of leerlingen post willen schrijven of maken voor deze mensen. School kan hier een mooie en betekenisvolle teken- of schrijfopdracht van maken. De post kan verzameld worden in de brievenbus van de school of de kerk. U kunt vervolgens zorgen dat de post bij de goede mensen terecht komt.

Dagopening via kerkdienstgemist.nl

Christelijke scholen starten de dag vaak met een dagopening. Met behulp van een methode als Kind op Maandag, Trefwoord of Oase wordt een bijbelverhaal of een spiegelverhaal verteld of voorgelezen. Kerken hebben de techniek in huis om geluids- of beeldbestanden uit te zenden. Bied deze techniek bij scholen aan, zodat zij vanuit de kerk een dagopening aan de leerlingen kunnen geven. 

Ook kunt u scholen attenderen op de sites www.dagopening.nl, start.verus.nl en www.creatiefkinderwerk.nl. Hierop zijn elke dag een filmpje met een dagopening voor kinderen te vinden.

Help gezinnen 

Het is niet alleen voor leraren en leerlingen een pittige tijd. Dit geldt ook voor hun ouders. Zij moeten opeens, naast hun eigen werk (of juist het wegvallen daarvan), onderwijs geven aan hun kinderen. Een deel van de ouders en kinderen pakt dit vrij gemakkelijk op. Voor anderen is het nauwelijks te doen. Denk hierbij aan gezinnen waarvan kinderen het speciaal onderwijs bezoeken of met extra begeleiding in het regulier onderwijs zitten. Denk ook aan gezinnen waarvan de ouders ook voor de crisis al veel zorgen hadden en daardoor moeite met de opvoeding hebben.  

Heb oog en hart voor deze gezinnen. Zolang de richtlijnen van het RIVM het toelaten, kunnen jongeren en volwassenen uit de kerk hulp bieden door op te passen, huiswerk met de kinderen te maken of leuke activiteiten met ze te doen. Zo worden de ouders ontlast. Deze gezinnen kent u wellicht via uw eigen gemeente. Daarnaast kunt u via de schooldirecteur dit aanbod aan ouders doen. 

Kortom, zelfs nu de scholen gesloten zijn, zijn er voldoende mogelijkheden om als kerk dienstbaar te zijn aan leraren, leerlingen en hun ouders en op een heel praktische manier Gods liefde met hen te delen.

Lees meer over kinderen met een speciale onderwijsbehoefte nu de scholen gesloten zijn.

“Veel mensen zijn er nog wat onwennig over, maar stappen nu toch over,” vertelt Martin. “Maar tieners zijn juist ín voor nieuwe dingen. Toen de maatregelen vanuit de overheid aangescherpt werden om sociaal contact te vermijden, zaten wij afgelopen dinsdag met de tienergroep voor het eerst samen in een Google Hangouts Meeting. Voor school werken de tieners met vergelijkbare tools dus voor hen is het niet vreemd.”

Bezoek de zieken

“In eerste instantie wilde ik het onderwerp behandelen dat op de planning stond - vloeken - maar ik merkte al snel dat dat niet zo paste. Daarom ben ik overgeschakeld op het programma over het coronaviris van Jong Protestant. Het verhaal van de christenen in Antiochië gaf genoeg aanleiding voor een gesprek. Het bijbelgedeelte zette mij zelf ook op scherp. Ik heb al vaak gewerkt met Matteüs 25 maar bij de oproep ‘bezoek de zieken’ had ik nooit eerder bewust stilgestaan bij besmettelijke ziekten. Met een presentatie en een filmpje heb ik het onderwerp visueel gemaakt. Over onze emoties praten, was boeiend al bleven de meeste tieners vrij nuchter. Snoep en limonade - wat anders altijd royaal aanwezig is - moesten de tieners dit keer zelf regelen!” 

Het is mooi om te zien dat door de coronacrisis nieuwe creatieve ideeën een boost krijgen. “Als jeugdwerkadviseur had ik afgelopen week op dezelfde manier een online vergadering met twee andere vrijwilligers uit het jeugdwerk die hier nog geen ervaring mee hadden. Na twee uur online vergaderen, concludeerden we dat het prima ging.”

Leren, vieren, pastoraat, getuigen en dienen

Ook uit andere delen van het land horen we dat online catechese en bijbelstudie goed mogelijk is. Dominee Martin van Dam, predikant van Hervormd IJsselmuiden, komt wekelijks bijeen met twee groepen belijdeniscatechisanten. “We zijn aan het eind van het seizoen en hebben veel onderwerpen behandeld. Omdat nu niet duidelijk is wanneer de belijdenisdienst kan plaatsvinden, willen we graag het contact met elkaar vasthouden. Ik heb vorige week een kort filmpje opgenomen over vijf aspecten van gemeente zijn: leren, vieren, pastoraat, getuigen en dienen. Dat filmpje heb ik in de appgroep geplaatst met de vraag: welke mogelijkheden voor deze aspecten zie jij voor onze gemeente in tijden van corona? Er kwamen veel reacties los, iedereen reageerde op elkaar. Mooi om te zien, maar de volgende keer gaan we videovergaderen!”

Verbonden blijven

In deze tijd waarin veel sociale contacten op een laag pitje staan, is het volgens Martin waardevol om met elkaar in contact te blijven en ervaringen en zorgen te delen. “Ik merk dat de maatregelen rond de ouderenzorg en het feit dat er bijvoorbeeld veel ontslagen dreigen, veel impact heeft. We blijven elkaar wekelijks online ontmoeten.”

In Gouda kwam dominee Marco Batenburg deze week voor het eerst online bij elkaar met 20 jongeren. “We leefden met elkaar intensief toe naar de belijdenisdienst op Palmzondag die helaas niet door kan gaan. Jongeren missen het contact. Vanavond gaan we voor het eerst in gesprek via Zoom, een online tool waar je met grotere groepen effectief kunt overleggen. We praten eerst bij over de situatie en houden dan een bijbelstudie over Psalm 91. Daarna praten we in vier digitale groepjes onder leiding van een gespreksleider verder over dit bijbelgedeelte. We blijven elkaar de komende tijd online te ontmoeten. Ondanks dat de belijdenisdienst niet door kan gaan, blijven we verbonden.”

Tips

Wilt u in de kerk ook aan de slag met online vergaderen? Vier gratis tools voor online meetings: 

• Zoom (geschikt voor videobellen met grote groepen, mogelijkheden om mee te kijken, uitstekende audio- en videofunctionaliteiten);
• Google Hangouts Meet (nodig: Google Account, gesprekken worden automatisch gesynchroniseerd tussen verschillende apparaten);  
• Skype (naast de videochat kun je ook een typechat openen en bijvoorbeeld linkjes delen of aantekeningen maken); 
• Microsoft Teams (videbellen, chatten, vergaderen en bestanden delen. Een groepschat kun je met één klik omzetten in een videogesprek).

Bekijk ook deze tips ‘Vergaderen met webcam: praktische tips om goed over te komen’.

De enorme creativiteit die in deze bizarre tijden in gemeenten loskomt heeft me blij verrast. Pastoraat krijgt nieuwe vormen. Omzien naar elkaar wordt op allerlei manieren vorm gegeven, o.a. via het in no-time georganiseerde landelijke platform nietalleen.nl.

Kerkdienst belangrijk

Het aantal kerkdiensten dat wordt uitgezonden vanuit nagenoeg lege kerken is zo groot dat kerkomroep.nl het nauwelijks aankan. Zelfs het NOS journaal is het opgevallen hoe belangrijk de kerkdienst voor veel mensen is. Deze coronatijd laat zien hoe springlevend de kerk is. De Geest stuwt niet alleen het evangelie door elke tijd, maar roept ook veel creativiteit bij ons wakker. Om in deze niet eenvoudige tijd blij van te worden! 

Creatief collecteren in coronatijd

Bij alle creativiteit valt me één ding op: voor de collecte is nog niet zoveel aandacht. Dat is ook wel te verklaren. Alle eerste aandacht ging uit naar het omzien naar elkaar en naar de voortgang van het evangelie en het gaande houden van de lofzang. 

Nu dit gelukkig op vele manieren vorm krijgt - al blijft het soms behelpen - is het goed om ook na te denken over creatief collecteren. Niet omdat het in de kerk blijkbaar weer over geld moet gaan, maar omdat de ‘dienst der offerande’ wezenlijk is voor de eredienst. Voor de zegen spreken we onze gebeden uit voor God en geven wij onze gaven in de ‘dienst van de dankbaarheid’. Geloven is ook heel concreet. Wij doen dat o.a. door het geven van geld voor de lokale geloofsgemeenschap en voor allerlei projecten van de gemeenten en van de kerk dichtbij en ver weg. De nood in de wereld is immers groter dan de zorgen van de lokale geloofsgemeenschap. 

Alternatief collecteren

In deze verwarrende tijden missen we elkaar. Gelukkig zijn er veel mogelijkheden om op creatieve wijze toch naar elkaar om te zien en samen kerk te zijn. Ook de collecten horen hierbij. Laten we onze creativiteit inzetten om collecteren in deze coronatijd mogelijk te maken. Zonder de collecten zijn onze creatieve kerkdiensten gemankeerd. De roeping om onze gave, ook in collecten, te delen met de geloofsgemeenschap en met medemensen in nood, is wezenlijk voor ons samen kerk-zijn.  

Vandaar mijn oproep aan u als gemeenten om creatief  te collecteren in coronatijd. Kort gezegd in kerkelijke afkortingstaal:  CCC!, Collecteer Creatief in Coronatijd! 

Tips voor het houden van een alternatieve collecte vindt u op kerkinactie.nl/alternatiefcollecteren

Zie ook:

Vanwege coronacrisis biedt SKG de service 'digitaal collecteren' tijdelijk gratis aan

27 mrt 2020

Wat is van belang in het pastoraat bij de coronacrisis? 

In tijdens van crisis en grote verandering komen allerlei verwarrende gevoelens naar boven, die je kunt scharen onder de vier B´s van bang, bedroefd, boos en blij. 

Mensen zijn bang omdat er veel vragen zonder geruststellend antwoordVerder lezenBiedt u ook coronahulp? Meld uw initiatief of diaconie nu aan voor #nietalleen zijn: wie kan er voor mij boodschappen doen? Kan ik nog wel eten kopen? Kan ik de medicijnen blijven krijgen die ik nodig heb? Is er voor mij straks nog wel thuishulp? Wanneer kan ik naar het ziekenhuis voor onderzoek of een uitgestelde behandeling? 

Mensen voelen zich bedroefd: ik ben verdrietig omdat ik niet naar mijn moeder in het ziekenhuis kan of naar mijn opa in het verpleegtehuis, terwijl ik weet dat een bezoekje zo nodig is. Soms voelen mensen zich boos: op andere landen, op groepen in de samenleving, op de regering, op de kerk, op God… En soms is er ook een gevoel van blijdschap: nu hoef ik niet naar school, nu kan ik eindelijk de zolder eens opknappen, eventjes geen files. En daar kun je je weer voor schamen. 

Voor al die verwarrende gevoelens, zowel bij jezelf als bij degene met wie je spreekt, geldt: ze negeren of veroordelen helpt niet. Gevoelens zijn er nu eenmaal en duiken juist op wanneer je ze opzij schuift. Het is beter om gevoelens te benoemen. Dat maakt ze niet groter en niet kleiner dan ze zijn. Dus stel vragen als: hoe voelt dat voor u? Wat gaat er in u om? 

En probeer na het benoemen van gevoelens te vragen naar de mens achter de gevoelens, met waarden, een droom van wat belangrijk is voor iemand, een mens met geloof, hoop en liefde ook. Hoe kan iets daarvan gestalte krijgen? Wie of wat kunnen daarbij worden ingeschakeld? En wat kun je daar als pastor/bezoekmedewerker in betekenen of bemiddelen? 

Wat is er niet mogelijk in het pastoraat tijdens de coronacrisis?

Wanneer u als pastor/bezoekmedewerker verkouden bent, niest of hoest, ook al heeft u geen koorts, moet u wegblijven bij kwetsbare mensen. En dat is een grotere groep dan u misschien denkt. Ook al vindt u het zelf verantwoord, u zadelt hen op met onzekerheid en ze voelen zich vaak niet in de positie om nee te zeggen, terwijl ze dat wel zouden willen. Neem dus zelf die verantwoordelijkheid. 

Wanneer er wel een persoonlijk bezoek is, houdt u dan aan de voorgeschreven regels: 1,5 m afstand, niezen in de elleboog, geen handdruk en goed handen wassen.

Welke vormen van pastoraal contact zijn er wel mogelijk?

Pastoraal contact is iedere vorm van contact waarmee we zorg en aandacht voor een ander in en om de gemeente uitdrukken. Dat kan op allerlei manieren. 

1. Wandeling. Sommige pastores melden dat ze een wandeling maken met een pastorant. U kunt dan goed de regel van 1,5 m afstand bewaren en toch een gesprek voeren. Het wandelen kan juist een goed gesprek oproepen!
2. Telefoon. Misschien gebruiken we de telefoon tegenwoordig vooral om afspraken te maken, maar het is natuurlijk een prachtig middel om met iemand te praten en daar de tijd voor te nemen. Voor pastoraat per telefoon hebben we apart nog wat tips op een rij gezet.
   
   

   19 tips voor telefonisch pastoraat

   18 mrt 2020
3. Een kaartje in de brievenbus. Een mooie kaart met een bemoedigende krabbel, een mooie tekst. Schrijf iets wat u zelf zou willen ontvangen! 
4. Berichten/chatdiensten. Met Sms, Messenger, Whatsapp of andere chatdiensten kunt u berichten sturen. Even een kleine krabbel om iemand sterkte te wensen, een emoji als opsteker, of een uitgebreider vraag en antwoord. Mensen kunnen even nadenken wat ze zeggen en wanneer ze reageren, en dat verdiept het gehalte van het gesprek. 
5. Skype, Facetime en andere videodiensten. Ideaal omdat u ook iemand kunt zien. Vooral de jongere generatie is er bedreven mee. Met iedere smartphone kunt u contact leggen en laten zien dat u iemand aandacht geeft. Zorg voor oortjes of een headset en een achtergrond die niet te veel afleidt. 
6. Telefooncirkel. Pastoraal contact kan zich afspelen binnen een groep, bijvoorbeeld een maaltijdgroep, een Bijbelkring, een gespreksgroep. Laat mensen elkaar bellen en spreek daar indien mogelijk een vast moment/dagdeel voor af. Daarvoor kunt een telefoonboom maken: wie belt als eerste met wie, wie volgt daarna. De eerste van de boom is ook degene die u belt wanneer een ander niet opneemt. De eerste kan dan actie ondernemen. 
7. Een Whatsappgroep (of andere berichtendienst). Zo´n groepsapp is ideaal voor het plaatsen van kleine berichten of pastorale bemoediging, delen van voorbeden en meeleven. Sommige voorgangers plaatsen een regelmatige een bemoedigende kleine videoboodschap of ingesproken geluidsbestand in whatsappgroepen.
   Tip: Doe het videobestand of geluidsbestand niet als bijlage bij een bericht, want dat neemt veel data in beslag en niet iedereen heeft een abonnement met een grote databundel. Zet een filmpje of geluidsbestand op Facebook of YouTube en deel de link naar die post. 
8. Een pastoraal moment in het kerkgebouw (of in een wijkcentrum). Er zijn gemeenten die overdag hun gebouw openstellen voor inloop, gelegenheid om stil te zitten, te bidden, een kaarsje aan te steken en mogelijk een individueel gesprek te hebben. Zorg dat het voor een pastor, gastheer of gastvrouw duidelijk en veilig toeven is. Zorg voor een rustige, uitnodigende plek en geschikt materiaal (Bijbel, gebedsteksten, een gebedenboek om in te schrijven -- wel de pen desinfecteren na gebruik.) 
9. Schrijf een pastorale brief naar de gemeenteleden met praktische informatie, pastorale/diaconale contactgegevens en een kleine bemoediging. Hier vindt u een voorbeeld:
   
   Coronacrisis: Voorbeeldbrief aan gemeenteleden
10. Zorg voor duidelijke pastorale elementen in de viering die je mogelijk uitzendt via kerkomroep of internetVerder lezenKerkdienst online streamen: zo werkt het. Benoem gevoelens in gebed en voorbede, denk pastoraal in je liedkeuze en verwoording in liturgie en verkondiging. 

Lees ook:

Crisispastoraat in tijden van corona

18 mrt 2020

Er is meer mogelijk dan u denkt en we hopen dat deze lijst ideeën oproept. Hebt u suggesties voor pastorale contactvormen? Mail ze naar info@protestantsekerk.nl . 

Een crisis is een situatie die het leven van een pastorant helemaal overhoop gooit. Iets waar iemand als vanzelfsprekend op vertrouwde (mensen in zijn/haar leefomgeving, fysieke en mentale gezondheid, werk) wordt onverwachts en onverbiddelijk afgebroken. Dat vraagt om crisispastoraat. En een pastor wil intuïtief en ogenblikkelijk reageren met wat hij of zij als zijn/haar kracht ziet: aanwezig zijn, luisteren, gevoelens van de pastorant uitdiepen, empathisch meegaan. 

Maar wat in het normale pastoraat sterke competenties zijn, moet in het crisispastoraat een andere vorm krijgen. Spreek maar eens met een verpleegkundige van de Spoed Eisende Hulp of met een brandweerman/vrouw. Ze zullen allemaal een eigen protocol hebben waarin de eigen veiligheid voorop staat (als de hulpverlener ook hulp nodig heeft, wordt de situatie alleen maar erger), en er een goede en snelle analyse van de situatie is, gevolgd door gecoördineerde actie en een goede evaluatie. 

In het crisispastoraat werken we vaak met het ABCD van pastoraal theoloog Howard Clinebell. Begin met Aandachtig kijken wat er aan de hand is. Wat is de acute situatie en wat is het acute gedrag van de pastorant? Dan volgt: Bepaal de kern. Ga niet uitwijden over oorzaken in het verleden en ga niet uitdiepen wat de pastorant aan gevoelens heeft maar kom tot de kern van wat er nú toe doet.  

Kom vervolgens tot Constructieve actie die een dilemma doorbreekt, paniek wegneemt of voor het moment een wending aan de crisis geeft. Dat kan zijn door het rustig en helder terugbrengen van een situatie tot een overzichtelijke keuze voor dit moment, door hulpverlenende actie, bemiddeling naar hulpverlening of door pastorale interventies als stilte, gebed, zalving, zegen of het aansteken van een kaarsje. Na deze constructieve crisisinterventie komt de Doorgaande ontwikkeling: het verankeren van de verleende zorg voor langere duur, door hulpverlening, verdere pastorale begeleiding en het aanboren van een netwerk. 

Crisispastoraat en de coronamaatregelen

Wordt u als pastor ingeschakeld voor crisispastoraat, bijvoorbeeld bij een sterfbed, dan begint dit crisispastoraat ook in tijden van coronamaatregelen met Aandachtig bekijken van de situatie en van daaruit tot handelen komen. En dan zijn de coronarichtlijnen een bepalend deel van de situatie. 

Wie als categoriaal pastor werkt in een organisatie of instelling heeft richtlijnen gekregen van zijn of haar leidinggevende over wat er mogelijk is in het contact met een cliënt, patiënt of pastorant eventuele naasten en collega’s. Zo nodig kunt u de GGD raadplegen (www.ggd.nl en dan klikken naar de eigen regio) of de beroepsvereniging VGVZ. 

De gemeentepastor (predikant of kerkelijk werker) moet zelf afwegingen maken wat zinvol handelen is binnen de grenzen van de gestelde richtlijnen. Geen handen schudden, anderhalf meter afstand houden, niezen in de elleboog, papieren zakdoekjes gebruiken, handen desinfecteren: het geldt allemaal ook voor de pastor. 

Het is soms niet mogelijk om iemand aan het sterfbed in het ziekenhuis of zorginstelling te bezoeken. Vraag naar de regels van het ziekenhuis en vraag naar wat er wel mogelijk is maar respecteer de (on)mogelijkheden van het personeel ter plekke. Schakel een geestelijk verzorger van de instelling in, die misschien wel contact mag hebben. Wellicht is er ook telefonisch contact met de pastorant mogelijk. 

Bij familiegesprekken na het overlijden is het meestal moeilijk om de anderhalf meter regel te hanteren, wanneer allerlei mensen in een woonkamer bij elkaar zijn. Overleg met de uitvaartleider hoe men hierop inspeelt. Er is veel mogelijk in telefonisch contact. (Zie ook de tips voor telefonisch pastoraat.) Wellicht is het mogelijk een gesprek te organiseren in een andere ruimte waar het mogelijk is om stoelen ruim uit elkaar te zetten, bijvoorbeeld bij de uitvaartonderneming of in een zaaltje van het kerkgebouw. Anders moet het gesprek opgesplitst worden in deelgesprekken met 1-2 gesprekspartners. 

Meerdere uitvaartondernemingen hanteren voor de uitvaartplechtigheid zelf een regel van tien nabestaanden bij de uitvaartplechtigheid en suggereren een latere gedachtenisbijeenkomst voor andere meelevenden. De plechtigheid kan ook worden opgenomen en gedeeld. 

Uit uw deelneming of troost niet met een handdruk of omhelzing, maar bijvoorbeeld met een hand op het hart. Het is misschien moeilijk om uzelf hierin te bedwingen. Benoem wat u doet en het ongemak erbij. 

Misschien denkt u zelf dat fysiek contact en een nabijere afstand wel kan. Maar bedenk dat u niet weet wat uzelf meedraagt, ook al voelt u zich gezond. Uw pastorant(en)/familieleden zijn door stress en vermoeidheid extra kwetsbaar en vatbaar. En zij zijn niet in een situatie om de helderheid en het vermogen te hebben zelf aan te geven wat een goede grens is. Houd u dus simpelweg aan de gestelde richtlijnen van afstand en hygiëne, in alle gevallen. Dat voorkomt ongemak, aarzeling en schrik. 

Er is een gulden regel in het pastoraat: maximale distantie leidt tot optimale nabijheid. Die regel gaat in deze periode van corona heel letterlijk op! 

Het behoort tot de competentie en de verantwoordelijkheid van de pastor om een ruimte te creëren waarin pastoranten zich veilig weten. In tijden van corona horen fysieke afstand en hygiëne tot de eerste interventies van een betrouwbaar pastoraat. 

Maak goede afspraken binnen uw werkgemeenschap voor vervanging bij ziekte, en dan liever te vroeg dan te laat. 

Crisispastoraat vanwege corona

Mogelijk wordt u als pastor bij een coronapatiënt in een crisissituatie gevraagd. Dan zal direct contact waarschijnlijk niet mogelijk zijn en moet je je beperken tot telefoon of skype. Overleg met een ziekenhuis, als de coronapatiënt daar verpleegd wordt. Respecteer de quarantaine-eisen van huisgenotenen een thuissituatie en zoek een vorm van contact die daarbij past. 

Bij een uitvaart van een coronapatiënt is een goede afstemming met de uitvaartleider noodzakelijk. Raadpleeg bij twijfel de ggd van je regio (www.ggd.nl). 

De maatregelen rondom corona kunnen diepgaande gevolgen hebben voor gemeenteleden: verlies van werk, zorg om het niet beschikbaar zijn van medische verzorging, thuishulp, medicijnen of hulpmiddelen, en bezorgdheid en angst bij mensen die in een risicovol beroep werken (bijvoorbeeld in de zorg) of een partner hebben die daarin werkt. 

Leidt dat tot een crisissituatie van wanhoop en paniek, dan is het hierboven genoemde ABCD van het crisispastoraat een goed handvat. Constructieve actie is meestal klein en concreet: hoe kunnen we de komende minuut draagbaar maken, het komende uur, deze dag? Zeg geen dingen toe die je niet waar kunt maken (‘Dat lossen we met hulp van de diaconie wel even op’). 

Helaas kunnen we als pastores maar weinig dingen oplossen in de crises van mensenlevens. Maar meegaan in wat een crisis voor een pastorant betekent zonder erin op te gaan en zonder er buiten te staan schept een heilzame pastorale ruimte. In die ruimte kan de Geest van God werken, als een vogel zwevend boven de chaos, verzekering van Gods scheppende en herscheppende aanwezigheid in de chaos van mensenlevens, ook in tijden van corona.

De kerkorde van de Protestantse Kerk spreekt op een paar plaatsen over pastoraat, onder andere in Ordinantie 8 art. 4: 

1. De gemeente is geroepen tot de vervulling van haar pastorale opdracht door het verlenen van herderlijke zorg.
2. Deze pastorale opdracht betreft zowel de leden van de gemeente, de niet-gedoopte kinderen van leden van de gemeente en hen die blijk geven van verbondenheid met de gemeente, als ook anderen die herderlijke zorg behoeven.
3. De herderlijke zorg ten opzichte van elkaar en ten opzichte van anderen krijgt gestalte in het leven van de leden van de gemeente, die worden opgewekt tot omzien naar elkaar en naar anderen die dit behoeven, als ook in de pastorale arbeid die door en onder leiding van predikanten en ouderlingen wordt verricht.
4. De gemeente vervult haar pastorale opdracht mede in de omgeving waarin zij leeft, en zij geeft uitdrukking aan haar verbondenheid met bijzonder pastoraal werk dat daar gebeurt.

Van de hele gemeente

In dit kerkorde-artikel wordt heel wat gezegd over pastoraat. Pastoraat is geen bijkomend iets maar een kernopdracht van de kerk. De pastorale aandacht is er voor een wijde kring van mensen. En: pastoraat is niet alleen iets voor dominees en ouderlingen maar van de hele gemeente. De hele gemeente wordt uitgenodigd voor ‘omzien naar elkaar’. Elke vorm waarin dat omzien gestalte krijgt, is dus pastoraat. Pastoraal bezoekwerk door ambtsdragers of bezoekvrijwilligers is een belangrijke vorm van pastoraat. Maar er zijn veel meer vormen van pastorale zorg en aandacht. 

We zetten op een rij welke vormen van pastoraat er in en rond de plaatselijke gemeente zijn. Daarbij spreken we van een pastor als degene die pastorale zorg en aandacht geeft. Dat kan een predikant of een kerkelijk werker zijn, maar ook een ouderling, diaken, bezoekmedewerker, vrijwilliger of gemeentelid. (In de praktijk zullen de laatsten zich niet zo snel ‘pastor’ noemen.) De pastorant is degene die pastorale zorg en aandacht ontvangt. In ieder geval in eerste instantie, want de rollen kunnen omdraaien.

Bij al die vormen van pastoraat geldt dat het contact gedijt wanneer er sprake is van liefde, aandacht en toewijding. Betrouwbaarheid is daarbij een belangrijk woord: niet over iemand praten zonder diens toestemming, en doen wat je als pastor hebt toegezegd. Ieder pastoraal contactVerder lezen“In een pastoraal gesprek doet je eigen geloof altijd mee” bloeit op als de pastor probeert om aandacht te geven zonder oordeel (‘Daar heb je dat verhaal weer …’). 

In de vormen van pastoraat noemen we vormen van pastoraat in de gemeente met duidelijk toegekende rollen (A) en andere vormen van pastoraat (B). Tot slot wordt er iets gezegd over de ondersteuning van dit pastoraat (C ). 

A. Duidelijk toegekende rollen

Vormen van pastorale zorg en aandacht door mensen die daarvoor een taak en een rol kregen toegewezen, zijn:

1. Huisbezoek
   Een pastor bezoekt gemeenteleden thuis. Dit is een traditionele vorm van pastoraat die zijn waarde heeft bewezen. Het huisbezoek is een mooie gelegenheid voor de pastorant, degene die het bezoek krijgt, om te vertellen wat hem of haar bezighoudt. In het huisbezoek wordt vaak uit de Bijbel gelezen en gebeden. Het contact voor het huisbezoek wordt meestal aangegaan door de pastor.
2. Pastoraal bezoek in bijzondere omstandigheden
   Een pastoraal gesprek door een pastor met een pastorant vanwege een bepalende gebeurtenis. Dit kan gaan om ingrijpende gebeurtenissen als overlijden, rouw, ziekte, werkloosheid, bezwarende mantelzorg en andere persoonlijke omstandigheden. Vaak is er sprake van een onverwacht crisismoment. Het kan ook gaan om belangrijke gebeurtenissen als een huwelijk, geboorte of adoptie, huwelijksjubileum, verhuizing of opname in een verpleeghuis.
3. Groothuisbezoek
   Een pastor organiseert een ontmoeting met een aantal pastoranten, bijvoorbeeld een aantal gemeenteleden dat bij elkaar in de buurt woont. Vaak is het huisbezoek bij iemand thuis die als gastheer/gastvrouw optreedt. Bij het groothuisbezoekIn de ideeënbank staan diverse programma's voor een groothuisbezoek wordt vaak een bepaald thema besproken, maar soms is er ook een open gesprek over alles wat de deelnemers bezighoudt. De pastor (predikant, ouderling, bezoekvrijwilliger) treedt op als gespreksleider.
4. Huisbezoek aan een bepaalde doelgroep
   Soms wordt in een gemeente afgesproken om met de pastores een bepaalde doelgroepVerder lezenEr zijn voor 75-plussers te bezoeken, bijvoorbeeld een bepaalde leeftijdsgroep. Vaak is dan het doel om de vragen van die groep beter te leren kennen. ‘Wat houdt jonge gezinnen in onze wijk bezig?’ kan bijvoorbeeld een vraag zijn die aanleiding wordt tot huisbezoek aan deze doelgroep.
5. Maatjespastoraat
   Bij maatjespastoraat krijgt een pastorant iemand uit de gemeente toegewezen die regelmatig contact heeft met de pastorant. In dat contact kan praktische hulp worden geboden (rijden naar het ziekenhuis, een klusje opknappen), en dat is een mooie gelegenheid tot persoonlijke aandacht. Vaak is het verlichten van eenzaamheid door een regelmatig bezoekje het doel. Er is ook intergenerationeel maatjespastoraat, waarbij een jonger en een ouder iemand uit de gemeente aan elkaar worden gekoppeld. Dat levert boeiende gesprekken op!
6. Gespreksgroepen met een pastoraal thema
   Een pastor (professional of vrijwilliger) kan een gespreksgroep in de gemeente opzetten met een pastoraal thema, zoals: omgaan met verlies, eenzaamheid, relatie met partner, relatie met kinderen. Waar een huisbezoek meestal eenmalig is, is een gespreksgroep vaak een serie bijeenkomsten met veel gelegenheid tot verdieping, vooral als de groep besloten is en uit vaste leden bestaat.
7. Doelgroepenpastoraat
   De kerkelijke gemeente schept een vorm waarmee een bepaalde doelgroepVerder lezenPastoraat nieuwe stijl wordt aangesproken, en waarin zorg en aandacht gestalte kunnen krijgen. Dat kan via een ontmoetingsmorgen in de kerk, een high teaVerder lezenHigh tea voor het dorp: “Gods liefde uitdragen met handen en voeten”, een handwerkgroep (die vaak ook een diaconaal doel heeft) maar ook via een mannenweekend, een chillruimte voor tieners of een barbecue.
8. Bijzonder pastoraat
   Bijzonder pastoraat of ‘categoriaal pastoraatMeer informatie over het categoriale pastoraat binnen de Protestantse Kerk’ krijgt gestalte in bijvoorbeeld ziekenhuizen, verpleegtehuizen en gevangenissen. Aan die organisaties zijn meestal geestelijk verzorgers verbonden. Maar bijna al die organisaties kennen ook groepen vrijwilligers uit kerkelijke gemeenten in de omtrek. Zij rijden cliënten of patiënten naar een kerkdienst van een instelling en hebben andere vormen van contact waarin pastorale aandacht wordt gegeven. 

B. Andere vormen van pastoraat

Pastorale zorg en aandacht zonder van tevoren afgesproken taken en rollen zijn: 

9. Netwerkpastoraat
   Bij het netwerkpastoraat organiseert de kerkelijke gemeente dat een aantal gemeenteleden contact met elkaar leggen. Dat werkt vaak goed bij een groepje van bijvoorbeeld 8-10 adressen, gezinnen of personen. Hoe het contact en het onderlinge meeleven vorm krijgt, is vervolgens aan het groepje zelf. Er zijn gemeenten waar bijvoorbeeld in WhatsAppgroepen van kleine netwerken van gemeenteleden lief en leed wordt gedeeld. Of het aloude noaberschapVerder lezenNoabers als ogen en oren van de gemeente krijgt opnieuw gestalte.
10. Bijkomend pastoraat
    Hier gaat het om een activiteit van een kerkelijke gemeente, waar in de marge veel ruimte is voor pastorale contacten, bijvoorbeeld een bazaar, een openstelling van het kerkgebouw op Open Monumentendag, een dagje uit van de ouderen in de gemeente, of een bijbelkring of gespreksgroep waar ook pastorale vragenVerder lezenZo voert u een goed pastoraal gesprek de ruimte krijgen. Denk ook aan: samen opruimen en afwassen na een bijeenkomst en de gesprekken die dan kunnen ontstaan.
11. Individueel onderling pastoraat 
    Dit is de onderlinge zorg en aandacht die gemeenteleden aan elkaar geven door iemand op te zoeken. Het koffiedrinken na een kerkdienst of napraten bij het parkeerterrein is ook een gelegenheid waar dit individuele onderlinge pastoraat gebeurt. En wat te denken van de gesprekken in de auto bij het naar huis rijden van een gemeentelid, of een korte ontmoeting bij de supermarkt of het schoolplein van een paar gemeenteleden?
12. Meeleven
    Bij een geboorte in de gemeente, een overlijden, een ziekenhuisopname, het eindexamen van scholieren met hun vreugde of teleurstelling. Of misschien ook buiten de gemeente: de baas van de enige supermarkt in het dorp die zo trouw door blijft gaan en niet te beroerd is om boodschappen thuis te bezorgen. Mensen zijn gebaat bij een kaartje, attentie of telefoontje, iets waaruit blijkt dat iemand je echt even de aandacht geeft. Ook dat is deel van de veelkleurige pastorale waaier van geloof, hoop en liefde. 

C. Organisatie en ondersteuning van de vormen van pastoraat

Iedere gemeente is rijk aan pastoraat, maar dat neemt wel eens andere vormen aan dan een kerkenraad bedenkt bij pastoraat. Bewustwording van deze pastorale veelheid is een eerste stap.

Een volgende stap is waarderen: erkenning en waardering geven aan degenen die pastorale aandacht geven, ook in de ‘vrije vormen’ zonder dat iemand pastoraal ouderling of bezoekmedewerker is. 

Een derde stap is faciliteren: de ondersteuning realiseren die iemand nodig heeft om aandacht en zorg te bieden. Een wijkouderling wil graag op de hoogte blijven van mutaties. Bezoekmedewerkers hebben misschien behoefte aan de training in pastoraal gesprekBekijk hier de pastorale trainingen die de dienstenorganisatie aanbiedt zoals de dienstenorganisatie aanbiedt. Of bezoekers hebben behoefte aan afstemming: wie bezoekt wie en wanneer, en op wie ze kunnen terugvallen bij vragen. 

In de twaalf genoemde vormen van pastoraat is er gaandeweg minder organisatie of formele aansturing. Maar ook de informele vormen van pastoraat hebben behoefte aan faciliteren. Al is het maar een prikbord of tafel in de hal van de kerk waar een geboortekaartje of rouwkaart gedeeld kan worden. Of al spreekt iemand maar met de koster af wie wat later het hek afsluit of de deur op slot doet, zodat nog even nagepraat kan worden na een activiteit. 

Over de organisatie van het pastoraat in de gemeente biedt de brochure ‘Beleid en organisatie van het pastoraat’ goede diensten. De training Nieuwe wegen in het pastoraat biedt een goede start in het verkennen van wat er in uw gemeente aan pastoraat is. Of kom naar de jaarlijkse Landelijke Pastorale DagJaarlijks vindt in april de Landelijke Pastorale Dag plaats. Een dag vol inspiratie en informatie op het gebied van pastoraat. in april om inspiratie op te doen op het gebied van pastoraat. 

Met het pastoraat in en om de gemeente kunnen we van de kerk een vindplaats van geloof, hoop en liefde maken. Dat is een mooie opdracht voor iedereen in de gemeente.