“Nooit meer, in welke vorm dan ook” - Achtergrond bij de Nationale Holocaust Herdenking

Hier leest u een schets van de achtergronden van de Nationale Holocaust Herdenking, gevolgd door de betekenis van herdenken en gedenken, en enkele suggesties voor plaatselijke gemeenten hoe aan te sluiten bij de Holocaust Herdenking.

Holocaustherdenking

Op 27 januari 1945 werd het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau in het door Duitsland bezette Polen bevrijd. Op 1 november 2005 riep Kofi Annan, toenmalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties, de bevrijdingsdatum van Auschwitz uit tot een dag van herdenking: The Holocaust Memorial Day. De Verenigde Naties heeft de dag ingesteld ter herinnering aan de holocaust, waarbij Joden, Sinti en Roma werden vervolgd, op transport gezet en vergast of anderszins vermoord. Wereldwijd worden de slachtoffers herdacht van de holocaust en andere genocides zoals die in Cambodja, Rwanda, Srebrenica en Darfur. Auschwitz is uitgegroeid tot universeel symbool voor de massavernietiging van onschuldige burgers, waarbij nooit mag worden vergeten dat Joden zinloos zijn vernietigd tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De Nationale Holocaust Herdenking wordt georganiseerd door het Nederlands Auschwitz Comité en is sinds 2006 uitgebreid met de Holocaust Memorial Day. De herdenking vindt plaats bij het Spiegelmonument Nooit Meer Auschwitz van Jan Wolkers in het Wertheimpark in Amsterdam. Jan Wolkers ontwierp dit monument, dat ook wel ‘Gebroken spiegels’ wordt genoemd, in 1977. Je ziet de hemel erin weerspiegeld, maar gebroken, geschonden. Verschillende keren is dit monument beschadigd of vernield, wat de tragiek alleen nog maar versterkt. 

Jom haSjoa: Dag van vernietiging

Holocaust betekent letterlijk ‘brandoffer’. Ook al is dit niet de bedoeling, het zou kunnen suggereren dat dit offer nog enige betekenis zou kunnen hebben. De Hebreeuwse naam is veelzeggender: sjoa, vernietiging. De Joodse gemeenschappen over de hele wereld herdenken de Joodse slachtoffers op een eigen herdenkingsdag: Jom haSjoa, Dag van vernietiging. Het is een herdenkingsdag die aan de Joodse kalender is toegevoegd vanwege de sjoa, en die is gekoppeld aan de opstand in het getto van Warschau (19 april 1943). Op 12 april 1945 verklaarde de Knesset in Israël de 27 Nisan (27 april) tot Jom Hasjoa oe’mered hagettaot (Herdenkingsdag voor de holocaust en de getto-opstand), die later Jom Hasjoa wehaoegewoera (dag van vernietiging en heldendom) ging heten, het laatste om aandacht te schenken aan de verzetsdaden tegen de nazi’s. Jom haSjoa valt in 2020 van maandagavond 20 april tot dinsdagmiddag 21 april. 

Herdenken, gedenken en vieren

Dit jaar wordt op verschillende manieren stilgestaan bij 75 jaar bevrijding. Er is zelfs vanaf begin april tot en met 5 mei een ‘maand van de vrijheid’, georganiseerd door het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Een belangrijk bijbels en Hebreeuws woord voor gedenken is zachar. Dat is meer dan herinneren, de herinnering weer in je geheugen roepen. Het gaat niet om iets afgeronds in het verleden, maar om een voortdurend bezig zijn met deze herinnering met het oog op het heden en op de toekomst. Gedenken heeft betekenis voor je handelen hier en nu, en strekt zich uit naar de toekomst. De Frans-Joodse rabbijn en filosoof Marc-Alain Ouaknin vertaalt het woord gedenken (bij ‘Gedenk de sabbatdag …’) dan ook als: ‘Herinner je je toekomst.’ Hij speelt zo met een uitspraak van rabbi Nachman van Bratslav: ‘Er is geen andere herinnering dan die aan de komende wereld.’ Met andere woorden: de holocaust of sjoa herdenk je niet als een verschrikkelijk iets van toen ooit eens, maar je zegt tegen elkaar: dit mag nooit meer in welke vorm dan ook gebeuren. En het vieren van 75 jaar bevrijding is niet iets uit een afgerond verleden, maar je staat stil bij de verworvenheden van bevrijding, bij wat het betekent vrij te zijn. Dat heeft consequenties voor het leven samen met anderen. 

Suggesties voor gedenken in gebeden, liederen en gedichten

Wat kan de plaatselijke gemeente doen rond de Nationale Holocaust Herdenking? Ze kan uiteraard aansluiten bij de herdenking in Amsterdam. Wellicht meer voor de hand liggend is dat er aandacht voor dit thema gevraagd wordt In de diensten en vieringen op deze zondag. De meest geëigende plaats daarvoor is in de voorbeden en de liederen. Er kan ook een gedicht of een andere tekst gelezen worden.

Lied 199 uit het Liedboek, Zingen en bidden in huis en kerk is een indringend lied, gedicht door Sietze de Vries: ‘Koester de namen die wij hier gedenken.’ Veel berijmde psalmen bezingen het woord ‘gedenken’. Hier gaat het over God die zijn volk gedenkt en niet laat vallen. Zoals Psalm 89:17: ‘Erbarm u over ons, wil onze smaad gedenken.’ Of Psalm 102:6: ‘Gij zult ons verlossing schenken, Sion eindelijk gedenken.’ Er is zelfs de belofte van een wending in Psalm 68:9: ‘Gij zult uw stad gedenken. Vorsten van verre bieden Hem terwille van Jeruzalem hun eerbied, hun geschenken.’ Wanneer er een dienst van Schrift en Tafel is, zou lied 387 gezongen kunnen worden. ‘Als wij van de feestwijn drinken, die Gij, Heer, ons geeft, leer ons dan om te gedenken, wie een lege beker heeft.’ De Maaltijd van de Heer verbindt niet alleen maar maakt ook alert op de wereld buiten de kerkmuren.

In het liberaal joods gebedenboek staat een afdeling ‘Jom haSjoa en 4-mei’, met een bloemlezing aan gebeden en teksten. Onderstaande tekst maakt indringend duidelijk hoe de herinnering en het gedenken doorwerkt tot ver in de toekomst.

Deze eed heb ik gezworen,
alles te onthouden.

Te onthouden,
niets te vergeten
tot de tiende generatie,
tot mijn vernedering verdwijnt
tot het laatste toe, helemaal.

Totdat ophouden geheel
de slagen, de leertijd voorbij.

Ik zweer dat 
niet vergeefs ging voorbij
de nacht van verschrikking,
ik zweer dat ik niet 
verder zal leven onveranderd,
alsof ik niets geleerd had,
ook nu niet.

Abraham ShlonskySeder Tov Lehodot, Teksten, gebeden en diensten voor weekdagen, Sjabbat en andere gelegenheden, Verbond van Liberaal-Religieuze Joden in Nederland, Amsterdam, 2001, p. 419.

In het House of Prayer and Study (HOPS) in Nes Ammim hangt een gedicht van Gerty Spies. Je kunt er niet omheen als je daar een viering meemaakt. Gerty Spies (1897-1997) was een Duitse Jodin en overlevende van Theresienstadt. Ik zet er mijn vertaling naast.

What is the guilt of the innocent?
When does it begin?         
It begins when he - calmly        
And with hanging arms        
Shrugging his shoulders,        
Standing aside,            
The coat buttoned up           
Lighting a cigarette saying:       
One can't do anything.   
Look, there begins the guilt       
Of the innocent.            

Vertaling door Eeuwout Klootwijk:
Wat is de schuld van de onschuldige?
Hoe begint het?
Het begint als hij - kalm -
en met zijn armen losjes naast zijn lichaam
zijn schouders ophaalt
en terzijde staat
zijn jas dichtgeknoopt
en een sigaret opsteekt, terwijl hij zegt:
Je kunt er niets aan doen.
Kijk, daar begint de schuld
van de onschuldige.

Gebed

Eeuwige, Bron van Leven,
Vandaag staan we stil bij de mensen
die tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen en vermoord zijn,
vernietigd, omdat zij Joods waren.
Wereldwijd worden vandaag tijdens de Holocaust Herdenking
de vele miljoenen slachtoffers herdacht, Joden, Sinti en Roma.
En met hen en in hen de vele miljoenen mensen 
bij andere genocides en volkerenmoord tot in onze dagen.
Onbeschrijfelijk, niet te begrijpen, onvoorstelbaar.
Herinner U de namen.
Koester de namen die wij niet eens kennen,
vergeten zijn, of niet kunnen kennen omdat het er te veel zijn.
Vergeet nooit uw volk, wees trouw aan uw verbond.
Laat de herinnering aan het onmogelijke dat werkelijkheid werd nooit vervagen.
Laten wij niet afzijdig blijven staan als er een beroep op ons gedaan wordt.
Laat er nooit meer Auschwitz zijn,
en leer ons hoe wij daartoe kunnen opstaan door ons te verzetten tegen ontmenselijking en ten hemelschreiend onrecht.
Gedenk uw volk en laat het niet vallen.

In goed vertrouwen: materiaal voor belijdeniscatechese

In zeventien pakkende hoofdstukken zet ds. Evert van der Veen de kernpunten van het christelijk geloof neer. Met handzame informatie, gespreksvormen en creatieve verwerking vanuit de apostolische  geloofsbelijdenis. Daarmee is dit boek een prachtige hulp voor gespreksgroepen van jongeren/jongvolwassenen en voor belijdeniscatechese. Met een voorwoord van ds. Arjan Plaisier en aanbevolen door JOP. 

Ds. Diemer de Jong van de Gereformeerde Kerk Voorthuizen geeft aan dat hij en zijn collega het boek al jarenlang met veel plezier gebruiken voor de belijdenisgespreksgroep in hun gemeente. “Er staat voldoende informatie in voor kennisoverdracht, maar wat net zou belangrijk is: er staan allerlei teksten en opmerkingen in voor een goed gesprek. Wij noemen het als collega’s wel eens het prikbord boven je bureau of de kaarten en plaatjes onder de magneetjes op je koelkastdeur: altijd weer goed voor een nieuwe gedachte of een hernieuwd gesprek.”

Ook voor de gezamenlijke belijdeniscatechese van De Hoeksteen en de Bethelkerk in Zwijndrecht wordt dit boek gebruikt. Ds. Annelene Metz: “In 'In goed vertrouwen' komen alle basisonderwerpen uit het christelijk geloof aan de orde op een toegankelijke manier. Het is een bron van kennis voor wie nog niet zo vertrouwd is met geloof en moedigt aan om (persoonlijk en samen) te onderzoeken hoe je je tot God verhoudt. De bijbehorende handleiding biedt een gevarieerd aanbod aan gespreksmogelijkheden.”

Het materiaal bestaat uit een werkboekje en een handleiding. Het boek is te koop bij KokBoekencentrum. De handleiding is te downloaden op de website van JOP.

Vraag: welke methode gebruikt uw gemeente voor belijdeniscatechese?

Stuur een mailtje naar webredactie@protestantsekerk.nl. Op basis daarvan hopen wij nog een artikel te publiceren over methoden en materialen die door gemeenten gebruikt worden.

Vernieuwing van de eredienst, is dat nou nodig?

“Woorden die niet in de context passen zijn loos”

- Carola Dahmen, predikant in de Protestantse Gemeente Oostzaan

“Enkele maanden geleden zijn we begonnen met een vernieuwde orde van dienst met kleine aanpassingen. In de maanden daarvoor konden de gemeenteleden af en toe al kennismaken met een nieuw element. Zo zingen we het kyrie op een nieuwe melodie, zingen we een ander lied op het moment dat kinderen naar de kinderdienst gaan, zijn bij de voorbeden acclamaties toegevoegd en het gezongen Amen aan het einde van de dienst heeft ook een nieuwe melodie. 

Ik merk dat gemeenteleden op zoek zijn naar nieuwe taal en muziek, meer hedendaags. Ook de oudere gemeenteleden zijn daarvoor in. Daarnaast wil de kerkenraad ook wat experimenteren. En het wordt niet heel gek. We evalueren tussentijds met de kerkenraad, en we vragen mensen her en der om reacties. De reacties zijn wisselend, het moet nog een beetje wennen.

Niet elke vernieuwing is per se een verbetering. Maar een gelovige gemeente moet wel meegaan in de hedendaagse context. Ik kom zelf uit de lutherse traditie waar herhaling in de liturgie belangrijk is. Maar als woorden niet meer in de context passen, zijn ze loos. Het is natuurlijk wel belangrijk om het evenwicht te behouden, je moet mensen ook meekrijgen. Bepaalde vertrouwde liederen blijven we zingen.

Je moet wel de tijd nemen om het vertrouwd te laten worden. Maar anders is Oostzaan laagdrempelig genoeg; als men het niet mooi vindt kiezen we gewoon iets anders.”

“Vernieuwing doet recht aan de diversiteit”

- Harry Klaassens, predikant in de Protestantse Gemeente Erica

“Vernieuwing is geen doel op zich, wel dat het levend blijft in de eredienst. Bij ons uit zich dat in diversiteit, zoals themadiensten, doe-vieringen waar ook kinderen bij betrokken zijn, andere instrumenten naast het orgel of een filmpje kijken. Er zijn gemeenteleden die dat niet zo nodig vinden, maar zij trappen niet op de rem. Als zij bijvoorbeeld graag een dienst willen met Johannes de Heer-liederen, dan kan dat ook. We zijn een diverse gemeente. De diversiteit hebben we ook nodig voor ieders ontmoeting met de Eeuwige, die voor ieder anders is. Daar vraag ik begrip voor: we zijn niet allemaal hetzelfde, maar dit zijn we samen. 

Het is bij ons onderwerp van gesprek: hoe beleven mensen hun geloof in de eredienst en wat hebben mensen nodig om hun geloof uit te kunnen drukken. Er moet plek zijn voor mensen die iets graag willen in de dienst. 

Ik kan niet aan iedereen tegemoet komen, maar ik zeg niet snel nee tegen een gemeentelid dat graag iets wil in de dienst. Als predikant ben ik dienstbaar aan de gemeente en daarin moet ik ruimhartig zijn. 

Vernieuwing is niet altijd een verbetering, je verliest er soms ook wat mee. Maar je doet het om de diversiteit recht te doen. Vernieuwing moet daarom altijd doorgaan.”

“Vernieuwing houdt nooit op”

- Irene van der Meulen, predikant in de Protestantse Gemeente IJsselstein

“Ik heb niet zo veel met de traditionele liturgie die elke zondag precies dezelfde is. Ik heb de liturgie daarom een aantal jaren geleden heel erg vereenvoudigd. Het ‘votum en groet’ bijvoorbeeld is gesneuveld, het ‘kyrie en gloria’ doe ik niet altijd, soms lees ik aan het begin van de viering een gedicht of andere tekst. Ik ben daarin een eigen weg gaan zoeken. Dat kan ik doen, want er is nog een predikant. Om de week krijgt de gemeente de klassieke liturgie voorgeschoteld. Mij geeft het speelruimte. Ik wil door alles wat gezegd en gedaan wordt in de zondagse dienst mensen raken, aanspreken, inspireren. Elke zondag moeten er woorden klinken die op dat moment en op die plek goed en nodig zijn. Daarin wil ik niet geremd worden door een structuur waarin van alles moet. Omdat ook de monoloog niet zo bij me past, hebben we onlangs lectoren ingevoerd. En ik zorg regelmatig voor een actieve inbreng van de gemeenteleden. Aanstaande zondag bijvoorbeeld gaat de dienst over ‘geven’. Ik daag de gemeenteleden dan uit om de buurman of buurvrouw in de kerk iets te geven: een hand, een groet, een glimlach, een pepermuntje. Even uit de structuur van ‘ik praat, jullie luisteren’. 

Vernieuwing is geen doel in zichzelf. Elke dienst is nieuw. Als je ervan uitgaat dat je wilt brengen wat op dat moment raakt en inspireert, dan houdt vernieuwing nooit op.”

“Er wordt nog te vaak een draaiboek afgehandeld”

- Jaap Overeem, voorzitter van de stichting Eredienst creatief, eredienstcreatief.nl 

“Het is kwalijk als de liturgie in een draaiboek gegoten wordt van ‘zo doen we dat hier’. In liturgie zelf zit al de oproep te vernieuwen. Psalm 98 bijvoorbeeld verwoordt: ‘Zing voor de HEER een nieuw lied.’ Er zijn al heel wat drogredenen tegen vernieuwing aangegeven. De meest gehoorde is wel dat de ouderen het niet zouden willen. Maar er zijn ook heel traditionele jongeren. Natuurlijk is herkenning prettig, maar dat kan ook met nieuwe elementen.

In mijn laatste gemeente heb ik daarvoor veel ruimte ervaren. De gemeente had die behoefte ook, vanuit het idee: als we niets doen, raken we de jonge generatie kwijt. Ik ben nu geestelijk verzorger bij een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking. Als er ergens een plek is waar je moet vernieuwen in de liturgie, dan daar. Verder zie ik als rondreizend voorganger een heel wisselend beeld. Er wordt nog te vaak een draaiboek afgehandeld. Er is niets mis met een orde van dienst waar je vertrouwd mee bent, maar als je die altijd volgt mis je de boot. Durf te spelen. Waarom? Omdat het kan. Bovendien: zo raak je met elkaar in gesprek, en in gesprek met de wereld om ons heen. Die vraagt ook om vernieuwing. Je bent kerk in je eigen context, en tegelijkertijd heb je de roeping om de grens van je eigen cultuur en smaak te overschrijden.”

Aart Staartjes in Woord voor Woord

In het programma Adieu God vertelde Aart Staartjes over zijn liefde voor de bijbelverhalen. Aart: “Ik vond het fantastisch om te doen, het zijn echt machtig mooie verhalen.” 

In Woord voor Woord, een tv-programma van de IKON, las Aart Staartjes bijbelverhalen voor, bewerkt door Karel Eykman. Hij las zowel verhalen uit het Oude als het Nieuwe Testament. Aart gaf soms tussen de regels door zijn eigen interpretatie van het verhaal. Dit ´oneerbiedige´ taalgebruik leverde destijds wel eens kritiek op van de kijkers, maar bovenal was het een door jong en oud goed bekeken programma.

Hoewel de lezingen voor Aart puur seculier waren kon hij de bijbelverhalen zeer waarderen. Aart: “Neem De verloren zoon bijvoorbeeld, dat is een prachtig moralistisch verhaal, zoals je dat ook in andere boeken kunt lezen.” Uit het interview met Tijs van den Brink bleek ook dat hij een vakantiehuis op Patmos had en daar, zeer toepasselijk, het bijbelboek Openbaringen las. 

Wilt u de bijbelvertellingen van Aart Staartjes terugluisteren? Beluister hier twee oude opnames en laat u verrassen door de vlotte en boeiende bijbelverhalen.

• Het verhaal van Mozes
• Het verhaal van Johannes de Doper

Stap voor stap - Het werk van de beroepingscommissie

Kerkenraad: een helder profiel

“Bezint eer ge begint” gaat zeker op voor het beroepingswerk. De kerkenraad formuleert het profiel van de gemeente. Wie zijn wij, waar willen wij aan werken en waarom? Uit dat gemeenteprofiel valt, als het goed is, een helder profiel van de te zoeken predikant af te leiden. De gemeente wordt bij dit proces betrokken.

Representatief: de commissie als afvaardiging

Het is belangrijk een commissie in te stellen met afvaardigingen uit verschillende geledingen van de gemeente. Als je kerk voor de wijk of het hele dorp wilt zijn, dan zijn ook randkerkelijke deelnemers zeer welkom in de commissie.

En een vertegenwoordiging van ‘de jeugd’? Is één lid van 20 jaar genoeg als de rest van de commissieleden 55+ is of ouder?

Let niet alleen op een representatieve commissie, maar ook op de gespreksvaardigheden van de leden. Er moeten ook commissieleden zijn die een gelijkwaardige gesprekspartner voor een predikant kunnen zijn. Voor een goed proces kan een beroepingscommissie van vijf personen soms effectiever zijn dan een van negen personen. 

Effectief: de commissie als team

De ervaring leert dat beroepingscommissies vaak erg gedreven zijn, en veel tijd investeren in de inhoudelijke kant van de werkzaamheden. Maar wat minstens zo belangrijk is voor het beroepingsproces, is de vraag hoe de commissie een team wordt. Als het spannend wordt in de gesprekken bij de besluitvorming, kun je elkaar dan respecteren en vasthouden? 

Een mooie start van teamvorming kan zijn om te delen wat je zelf gelooft. Kennen we elkaar op dat terrein? Iets eenvoudigs als een gezellig etentje is  belangrijk voor de teamvorming en daardoor voor het beroepingswerk. Om hieraan te blijven werken, kun je elke vergadering aan het begin ruimte maken voor de vraag: 'Hoe zit je hier vanavond?' 

Valkuil: de vliegende start

Vaak zie ik commissies die beginnen onder druk: de opdracht om zo snel mogelijk een nieuwe predikant te vinden. Hup, de advertentie de deur uit, desnoods al voordat er toestemming gegeven is. Dit is een grote valkuilNiet in deze valkuil trappen? Ga naar de informatiebijeenkomst 'Vacant, waar start je?' aan het begin van het proces.

Want kun je als commissie wel met de opgestelde profielschets aan het werk? Is deze onderscheidend genoeg? Welke elementen zitten er in op grond waarvan je kunt zeggen: die predikant wel en die predikant niet? Als elke gemeentepredikant in het plaatje past, moet het profiel worden aangescherpt. Ook predikanten vinden het belangrijk dat de gemeente in haar profiel voldoende duidelijk maakt waarin zij zich onderscheidt van andere gemeenten. Dan kan een predikant ook inschatten of dit van zijn of haar kant past. 

(Laten) weten wat je doet: de procedure

Het is van belang dat de leden van de beroepingscommissie het samen eens zijn over hoe de procedure verloopt. Soms heeft de kerkenraad daarover al besluiten genomen. De ene manier van werken is voor de commissie tijdrovender dan de andere. Wel zijn er in het algemeen voorwaarden te stellen waaraan een procedure moet voldoen. Zorgvuldigheid en helderheid over de procedure naar predikanten is erg belangrijk. Communiceer duidelijk en tijdig, zodat de predikant weet waar hij of zij aan toe is, in elke fase van het traject. 

Onderscheidend: advertentie en selectie

Wanneer duidelijk wordt omschreven welke speerpunten in de komende jaren in de gemeente van belang zijn, weten predikanten ook waar ze aan toe zijn. Dan krijg je brieven van serieuze kandidaten. Hoe ga je binnengekomen brieven selecteren, naast de informatie van kandidaten die je op internet gevonden hebt? Wat laat je meetellen en wat niet?  Voor de Beroepingswerk voor commissiesMeer informatie over de training 'Beroepingswerk voor commissies' ontwikkelde ik een instrument om de brieven op een meer uniforme en professionele wijze te selecteren. Ook de wijze waarop afwijzingen geformuleerd worden, is belangrijk. Wees hierin zorgvuldig en helder. Daar schort het nog wel eens aan, hoorde ik van predikanten. 

De predikant: niet zomaar een werknemer

Het is tegenwoordig in sommige kerkenraden en beroepingscommissies de teneur om zakelijk en strak om te gaan met de (nieuwe) predikant. Alsof de kerkenraad de werkgever is en de predikant de werknemer. Toch gaat de kerkorde uit van een andere relatie, die begint bij het ‘beroepen’ van een predikant en het ‘zich geroepen voelen’ van de predikant. De gemeente die vacant is ziet uit naar een herder en leraar, die het ambt toevertrouwd wordt. Iemand die is vrijgesteld om mensen, ook van buiten de gemeente, te vergezellen. Om hen te helpen de weg met God te gaan. Wanneer dit besef niet (meer) aanwezig is, komt verzakelijking snel om de hoek kijken. 

Een ander aspect hierbij is, dat predikanten hun eigen spiritualiteit gebruiken om de gemeenteleden die hem of haar zijn toevertrouwd, in verbinding te brengen met God. Het is daarom belangrijk dat het in het gesprek tussen beroepingscommissie en predikant ook hierover gaat.

Integriteit: zorgvuldig met mensen omgaan

Hoe gaat de commissie om met de predikanten die op gesprek worden uitgenodigd? Zorgvuldigheid, helderheid en integriteit zijn hierbij van belang. Je kunt als commissie alleen integer met ‘sollicitanten’ omgaan, als je samen duidelijk hebt wie bij het profiel past.

Bijvoorbeeld qua theologische ligging en geslacht. Het getuigt van grote onzorgvuldigheid wanneer een commissie een predikant moet afwijzen ná een gesprek, op grond van een mismatch die vooraf al uit het profiel van de gemeente, het profiel van de gewenste predikant en kenmerken van de sollicitant was af te leiden.

Spreek als commissie ook af hoe je omgaat met de informatie die op internet beschikbaar is. Hoe weeg je een uitspraak die 15 jaar geleden werd gedaan? Is die voldoende om de kandidaat voor een gesprek af te wijzen? Beluister of bekijk je samen diensten? Deel je met elkaar wat je vindt?

Soms zit de ethiek in kleine dingen. Veel predikanten kennen elkaar. Zorg er dus voor dat ze elkaar tijdens de gespreksronden niet zien. Het is onprettig en kan extra spanning geven als je weet wie je medesollicitanten zijn. Solliciteren is privé. Zit er iemand in de commissie de die predikant kent, laat die zich dan op sommige momenten terugtrekken om de andere leden een objectief beeld te laten krijgen. Weet welke vragen je als commissie niet kunt stellen. Welke vragen bevinden zich echt op het privéterrein van de predikant? Gaat het u bijvoorbeeld echt iets aan of zij een kinderwens heeft?

Gesprekstechniek: een echte uitwisseling

Bij een goed gesprek tussen predikant en commissie, hebben alle deelnemers voldoende inbreng. Minder gespreksvaardige commissieleden hebben soms baat bij een training die door de gehele commissie gevolgd wordt. Want wat is er voor een predikant prettiger dan dat er een echt gesprek ontstaat waarin door iedereen over en weer elementen ingebracht kunnen worden. Zo kan er een klik ontstaan. Uit mijn interviews met predikanten komt vaak naar voren: zorg voor een prettige ontspannen sfeer in het gesprek. 

Dat wordt niet bereikt door een voorzitter die namens de rest van de commissie zo ongeveer het gesprek voert, waarbij de anderen zo nu en dan de afgesproken vragen stellen. Als je erachter wilt komen of de predikant bepaalde competenties heeft die jij zoekt, kun je een specifiek soort vragen gebruiken. 

Horen: ‘live’ is beter

Digitaal luisteren en kijken naar een predikant is makkelijk en scheelt reistijd. Maar het vervangt het echte ‘horen van een predikant’ niet. Als commissie wil je ook ‘live’ ervaren hoe het is om een dienst van een predikant mee te maken. Ga hierbij zorgvuldig om met de belangen van de predikant en hoor alleen na overleg. Een onverwachts bezoek aan een kerkdienst kan nare gevolgen hebben wanneer de kerkenraad en gemeente niet weten dat de predikant gesolliciteerd heeft. Spreek van tevoren als commissie met elkaar af, waarop je wilt gaan letten als je de kerkdienst bezoekt. Als slechts een deel van de commissie gaat horen, bespreek dan hoe je het bezoek terugkoppelt aan de anderen.

Afronding: het advies aan de kerkenraad

Heeft de commissie een predikant op het oog die men graag wil beroepen, dan is het van belang om zo snel mogelijk duidelijkheid te geven en te vragen of hij/zij het ook zou willen. Want niets is vervelender om op het laatst als commissie te horen dat de beoogde predikant toch niet wil komen. Dat maakt ook hier dat zorgvuldig contact met de predikant noodzakelijk is. 

Als de predikant ja zegt, is het werk van de beroepingscommissie doorgaans bijna voorbij. Deze laat zien op welke gronden zij het profiel van de voorgestelde predikant bij dat van de gemeente vindt passen. Als de procedure zorgvuldig is doorlopen, is het uitgebrachte beroep vaak het begin van een vruchtbare samenwerking. Niet zelden zijn de leden van een beroepingscommissie dan nog jaren trots op de predikant die zij hebben helpen beroepen.

Voorafgaand aan het werk van de beroepingscommissie wordt de gemeente uitgenodigd om namen in te dienen van personen die naar haar mening voor verkiezing in aanmerking komen. Eveneens is voorgeschreven om een advieslijst met namen te vragen bij de predikant voor het beroepingswerk (werkzaam bij de dienstenorganisatie). Tegelijkertijd kan het team mobiliteit van de dienstenorganisatie adviseren wanneer er specifieke vragen leven met het oog op de vervulling van de vacature of het beroepingswerk. 

Alle informatie rondom beroepingswerk is te vinden op de themapagina 'Vacature in uw gemeente?'

Vacature in uw gemeente?

Kerken helpen vluchtelingen wereldwijd

Kerk in Actie werkt aan een beter beleid voor vluchtelingen en geeft advies aan plaatselijke kerken, in Nederland, maar ook en vooral wereldwijd. De meeste vluchtelingen worden namelijk in de regio opgevangen. Kerken zorgen voor eten, drinken, onderdak en ook voor opleidingen, zodat mensen weer zelf in hun inkomen kunnen voorzien. 

Wereldkaart

Op vrijdag 17 januari valt er bij donateurs van Kerk in Actie een brief op de deurmat met een folder die uit te vouwen is als een wereldkaart. In deze folder lichten we een zestal hulpprogramma’s van Kerk in Actie toe: in Griekenland, Syrië, Zuid-Soedan, Oeganda, Bangladesh en Colombia. 

De routekaart naar veiligheid die vluchtelingen volgen is gevaarlijk en grillig. De kerk biedt hoop tegenover de angst om opgepakt en uitgezet te worden. De wereldwijde kerk biedt opvang en toekomst, zodat vluchtelingen weer op adem komen en weerbaar worden om hun leven weer zelf op te pakken. 

Doet u mee?

Kerk in Actie gelooft in delen en maakt, met uw steun, het werk van deze kerken mogelijk. Doet u mee? U kunt dit werk steunen door uw bijdrage over te maken op rekening NL89 ABNA 0457 457 457 t.n.v. Kerk in Actie te Utrecht, o.v.v. betaalkenmerk 'K00001'. Hartelijk dank!

Materiaal Veertigdagentijd & Pasen beschikbaar: van veertigdagentijdkalender tot paaschallenge

Gratis veertigdagentijdkalender 2020

De veertigdagentijdkalender 2020 ‘Sta op’ daagt u uit tot bezinning in de 40 dagen op weg naar Pasen. De kalender biedt tevens nieuwe vormen om invulling te geven aan de vastentijd, bijvoorbeeld door te vasten van snoep, sociale media of vlees. 

Vraag een gratis exemplaar of bestel een stapel kalenders als gemeente. Vanaf twee en meer exemplaren kost de kalender 1 euro per stuk en is deze te bestellen via de webwinkel van de Protestantse Kerk. 

Vasten

Kerk in Actie roept alle gemeenten in Nederland op samen een statement te maken door als gemeente veertig dagen te vasten. Samen vasten werkt verrijkend. Kerk in Actie reikt materialen aan met voor iedere week een vastensuggestie. De vastensuggesties sluiten aan bij de teksten en vastentips in de 40dagentijdkalender. Vast mee of bestel de vastenkaart voor uw hele gemeente. Nieuw dit jaar is een speciale vastenkaart voor kinderen. Deze is hier gratis te bestellen.

40dagentijdcampagne Kerk in Actie

Jezus riep 'Sta op!' tegen zieken en mensen die lijden onder onrecht. Hij gaf zelf zijn leven voor ons als ultieme daad van liefde. Jezus geeft ons nieuwe hoop. We mogen opstaan en hoop bieden aan vluchtelingen, aan mensen die zorg nodig hebben, aan kinderen in de knel, aan ieder die vast zit in armoede of moeilijke omstandigheden. Doe als gemeente mee aan deze campagne en zamel via de collecten geld in voor de diverse projecten. Voor deze campagne zijn diverse materialen beschikbaar

Stuur paasgroeten naar gedetineerden

Ook in deze Veertigdagentijd wordt de paasgroetenactie voor gedetineerden in binnen- en buitenland georganiseerd. 

Liturgisch bloemschikken

Ook is voorbeeldmateriaal symbolisch bloemschikken beschikbaar. De brochure voor de Veertigdagentijd & Pasen 2020 kan gratis worden aangevraagd vanaf 1 februari a.s. Of meld u aan voor een avond liturgisch bloemschikken in Rijnsburg. Onder deskundige begeleiding maakt u een bloemstuk waarin het licht van Pasen wordt uitgedrukt. 

Materiaal voor kinderen en jongeren

In de werkvormendatabase van Jong Protestant zijn diverse ideeën voor kinderen en jongeren te vinden voor de Veertigdagentijd en voor Pasen zoals bijvoorbeeld een kliederkerk-paasviering of de suggestie om met kinderen een eigen veertigdagentijdkalender te maken. 

Of wat denkt u van een spannend spel voor jongeren van 12 tot 18 jaar? Samen een nacht lang meemaken wat zich toen afspeelde en het verhaal van Pasen doorleven? Organiseer dan de paaschallenge. 

Paasmuziek

Bijna niemand kent ze: de Oden van Salomo. Het is de oudste verzameling christelijke liederen (80-120 na Christus) die bewaard is gebleven. De cd 'Oden van Salomo' vertelt het paasverhaal op een unieke manier door de Oden heen en is gratis aan te vragen via daarompasen.nl.

Of liever genieten van een live paasconcert? Kom dan naar een van de vele concerten van Zingenindekerk en Korenindekerk die de komende weken in het land plaatsvinden. Kies voor Martin Mans, The Psalm Project, Gerald en Nelinda Troost, Reyer, Adrian Snell of een van de vele andere artiesten. Kijk voor een concert bij u in de buurt op zingenindekerk.nl of korenindekerk.nl.

Meer informatie op de themapagina 'Veertigdagentijd & Pasen'

Veertigdagentijd & Pasen

Ds. Batenburg ontvangt zegen voor het vervullen van zijn taak als preses synode

Ds. René de Reuver, scriba generale synode, diaken Jeannette Galjaard, vice-preses generale synode, ouderling Anne Bosman, voorzitter van de kerkenraad en ds. Gerrit Vreugdenhil, collega-predikant in de Sint Jan namen aan de zegening deel. 

Naar aanleiding van Matteüs 13:44 preekte ds. Batenburg over het thema ‘Verrast door vreugde’. Hij benadrukte dat de kerk een oefenplaats is voor de vreugde die we ontvangen door het evangelie van Christus.

“Vreugde is allereerst een vondst. Het komt op je pad. Het is puur genade als de vreugde over het evangelie van Jezus Christus je leven binnenkomt. Maar vreugde vraagt ook oefening. Met een woord van de apostel Paulus: Verblijd u in de Heere, ik zeg het opnieuw: verblijd u! De kerk is de ruimte om ons daarin te laten opscherpen. In het beeld van de tekst uit Mattheüs: om de schat weer te vinden. Als we op zondag samenkomen als gemeente. In doordeweekse ontmoetingen rond de Bijbel. We oefenen ons in de vreugde. En zo ontvangen we ook iets van een voorproefje van hoe het eenmaal zal zijn. Vreugde die nooit meer voorbij zal gaan.”

De kerkdienst vernieuwen, hoe doen we dat?

Als we het hebben over vernieuwing van de kerkdienst, raken we zowel praktische als theologische vragen. Hoe kunnen we jongeren meer betrekken bij de dienst? Voor welke muziek en welke vormen kiezen we? En hoe zorgen we dat we met onze keuzes recht doen aan de theologische grondgedachten van de protestantse liturgie? Hoogleraar Marcel Barnard formuleerde vier theologische criteria voor de eredienst, die later in dit artikel aan bod komen. Eerst maar eens praktisch: aan welke vormen kun je denken bij het vernieuwen van de kerkdienst? En hoe voer je het gesprek daarover?

Vernieuwing van de liturgie

Vernieuwing van de liturgie houdt in dat je de eredienst anders vormgeeft dan je gewend bent, aldus Jaap van der Giessen, specialist missionaire eredienst. Hoe je dat doet, kan per gemeente erg verschillend zijn. Dat hangt onder andere af van de huidige praktijk en van de wensen en voorkeuren van de gemeente. Hij noemt enkele aspecten waar je aan kunt denken:

1. Het houden van andere typen vieringen in vergelijking met de reguliere zondagse diensten. Denk bijvoorbeeld aan jeugddiensten, missionaire diensten, zangdiensten, vespers, cantatediensten, Evensongs, Thomasvieringen, Taizévieringen en Kliederkerk.
2. Het anders vormgeven van onderdelen van de dienst, zoals de bijbelvertaling, het taalgebruik, de liederen en liedbundels, of de begeleiding van de samenzang (orgel, piano, muziekgroep, muzikale inbreng van andere gemeenteleden). 
3. Het participeren van gemeenteleden van jong tot oud in de dienst en bij de voorbereiding.
4. Het gebruiken van audiovisuele en multimediale middelen (beeld, kunst, beamer, filmpjes, luisterliederen).

In gesprek over de kerkdienst

Het vieren van de dienst van God aan mensen en de dienst van mensen aan God - de liturgie - komt tot ons via de Bijbel en via een eeuwenoude traditie. Tegelijkertijd is wat er gebeurt in de eredienst heel persoonlijk. Het gesprek daarover kan spannend en kwetsbaar zijn. Hoe kunnen we dat in goede banen leiden? Van der Giessen heeft enkele suggesties:

1. Nodig gemeenteleden en kerkenraadsleden uit om in kleine groepjes positieve ervaringen te delen. Stel elkaar de vraag: herinner je je een kerkdienst waar je blij en enthousiast vandaan kwam? Gesterkt in je geloof, geïnspireerd voor de nieuwe week? Wat maakte dat die viering of dat ene onderdeel in de dienst je zo raakte?
2. Nog concreter: deel met elkaar je lievelingslied. Wat maakt dat je dat lied graag zingt? Wat is het verhaal erachter? Zing die liederen daarna samen.
3. Vervolgens kun je elkaar ook directer de vraag stellen: wat is voor jou waardevol in de eredienst en zou je willen behouden? En wat zou je willen veranderen of waar zou je vanaf willen? Belangrijk daarbij is om niet in een discussie te belanden. Het gaat niet om gelijk hebben of krijgen, het gaat om het delen van elkaars geloofs- en levensverhaal. Een gesprek van hart tot hart kan spannend zijn, maar het is de moeite waard.

Wilt u in uw gemeente ook in gesprek over de kerkdienst? Op protestantsekerk.nl/liturgie vindt u verschillende werkvormen en gespreksvragen om het gesprek op gang te helpen.

Theologische criteria om over door te denken

Ook Marcel Barnard, hoogleraar praktische liturgie en auteur van het boek Tot Gods eer, vindt het belangrijk om steeds opnieuw in gesprek te gaan over de kerkdienst. Elke protestantse liturgie die het Woord dient, is door de Heilige Geest vol beweging, schrijft hij. Het Woord moet steeds opnieuw worden vertolkt en vertaald in woord, muziek, gebaar en andere communicatievormen. Het verklaart waarom de reformatoren zo terughoudend waren in het vastleggen van liturgische vormen. 

Barnard benadrukt in zijn boek dat de eredienst vraagt om een zorgvuldige benadering. Hij onderscheidt zelf vier theologische kwaliteiten waaraan liturgie zou moeten voldoen. Niet als een ‘afvinklijstje’, maar als middel om het gesprek over de kwaliteit van de liturgie te stimuleren.

Allereerst: Liturgie schept een ruimte waarin de ontmoeting tussen de drie-ene God en de gemeente kan plaatsvinden. Dat betekent, in zijn woorden, dat alles in de viering herkenbaar moet zijn voor de gemeente die bijeen is gekomen om God de eer te brengen. En anderzijds, dat de taal van de Bijbel alle ruimte moet krijgen. 

Als tweede criterium formuleert hij: Muziek, taalhandelingen en inrichting van de eredienst zijn opbouwend en samenbindend voor de gemeenschap. In andere woorden: de liturgie behoort toe aan de kerkelijke gemeente. Steeds weer zal de gemeente actief in de liturgie betrokken moeten zijn.

Als derde criterium volgt: In liturgische taal en muziek klinken enerzijds de eer en de heerlijkheid van God door (het is iedere zondag weer Pasen); anderzijds klinken er pijn, onrust, verdriet en verbittering in door (de verlossing staat nog uit, de gemeente leeft in het ‘nog niet’). Een al te populaire liturgie of juist al te gepolijste of verheven taal en muziek, doen aan het evangelie onvoldoende recht.

Ten slotte benadrukt Barnard dat liturgie ook een diaconale en missionair-oecumenische strekking heeft: Liturgie zet mensen in beweging om de nood in de wereld te helpen lenigen. Diaconale noden, of beter: mensen die in nood zijn, zijn dus nooit afwezig in de eredienst. 

Meer lezen?

• Marcel Barnard, Tot Gods eer - Handreiking voor gesprekken over liturgie. Marcel Barnard beschrijft in dit boek de protestantse liturgie, licht de achtergronden ervan toe, en geeft een kleine protestantse theologie van de liturgie. Daarnaast laat hij zien uit welke verschillende tradities de protestantse liturgie wordt gevoed.
• De missionaire eredienst, een praktische handreiking rond de missionaire eredienst met ideeën en uitwerkingen in haalbare stappen. Verder gaat dit boekje in op participatie en beleving in de eredienst, missionair preken en missionaire liederen.
• Verbindend vieren. Spelen met vormen en stijlen in de eredienst, onder redactie van Klaas-Willem de Jong. De orde van dienst is ondergeschikt aan de spanningsboog van het verhaal over Gods bevrijdend handelen in Jezus Christus, stelt dit boek. Het daagt uit de kerkdienst met andere ogen te bekijken en zelf aan de slag te gaan met verschillende vormen en (muziek)stijlen.
• Werkmap Eredienst. In contacten met kerkenraden van gemeenten die zich verwant voelen met de Gereformeerde Bond blijkt dat er veel vragen leven over eredienst en liturgie. Hoe kun je die op een eigentijdse manier vormgeven terwijl je van harte de lijn van de reformatorische traditie wilt vasthouden? Deze werkmap komt tegemoet aan de behoefte aan ondersteuning en materiaal, en wil kerkenraden van dienst zijn bij de bezinning op de eredienst.

Gebed voor Australië

Van U is de aarde, God
en alles wat daarop leeft.
Wij danken U voor deze gave
en wij bidden om haar,
vanwege het vuur dat verwoestend
om zich heen grijpt in Australië.

Mensen en dieren komen om,
of slaan in paniek op de vlucht.
Huizen, holen en nesten worden vernietigd, 
Bomen en gewassen staan in lichterlaaie.

Verbonden voelen wij ons 
met wat ver weg gebeurt, 
want samen wonen wij 
op uw kostbare aarde 

Wij bidden voor alle inwoners, 
mensen en dieren van Australië,
voor wie getroffen zijn door het vuur,
voor wie rouwen om de gestorvenen,
voor hulpverleners in de chaos,
voor wie beslissingen nemen over de bestrijding
van de vuren en de zorg voor dit land.

Wij bidden, ontferm u over allen,
Wees met uw Geest van troost en wijsheid nabij.

Gebed voor Australië ~ Ds. Janneke Nijboer

Aanmelding voor nieuwe opleiding Missionaire Specialisatie is geopend

Sinds 10 jaar staat missionair werk hoog op de agenda van de kerk. Steeds duidelijker wordt dat missionair-zijn invloed heeft op het hele kerk-zijn. In uw werk als predikant of pastoraal werker werkt de missionaire roeping door in alle vezels van u als persoon, in uw persoonlijk geloof en in de taken die u uitvoert. De opleiding helpt bij de zoektocht naar uw eigen missionaire visie op uw ambt en de kerk. 

Ervaring opdoen

De opleiding is opgebouwd aan de hand van een zestal hoofdthema’s, waarbij theorie, ervaring opdoen met missionaire initiatieven, en oefenen in de praktijk worden afgewisseld:

1. Missiologie. Verkennen van het vakgebied, van zendingsgeschiedenis tot hedendaagse kernbegrippen.
2. Context. Hoe vindt het evangelie een weg in de wereld? Hoe ziet de wereld er om ons heen uit? Hoe kunnen wij daarbij aansluiten?
3. Leiderschap. Hoe kunt u samen met de kerkenraad leiding geven aan missionair gemeente-zijn?
4. Communicatie. Hoe kunt u binnen en buiten de kerkmuren (s)preken?
5. Creativiteit ontwikkelen.
6. Missionaire spiritualiteit. Uw persoonlijk geloof is de basis voor uw houding in uw werk en waar u zich toe geroepen weet. Op allerlei manieren gaat u verkennen hoe u kunt groeien in ontvankelijkheid en vrijmoedigheid. 

Studiereis naar Engeland

Veel van de theorie wordt geïllustreerd aan de hand van bezoeken aan missionaire initiatieven in Nederland en Engeland. Tijdens een vierdaagse studiereis naar Londen maakt u kennis met de bakermat van het pionieren. 

Oefenen in de praktijk van uw werk is naast het verwerken van de nodige theorie een belangrijk onderdeel van de opleiding. U krijgt de opdracht voor de duur van de opleiding om samen met de kerkenraad een missionair initiatief vorm te geven en uit te voeren. Er zijn vier lesdagen gereserveerd, waarvoor ook de kerkenraad wordt uitgenodigd en zij verwacht worden aanwezig te zijn. Zo groeit u samen op in de ontwikkeling van een missionair bewustzijn ten gunste van de gemeente. 

Aandacht voor reflectie

De opleiding is afwisselend, inspirerend en uitdagend. Om zicht te houden op uw eigen ontwikkeling als predikant of kerkelijk werker is er veel aandacht voor reflectie op alles wat er in de opleiding geboden wordt. De lesdagen worden afgesloten met gesprek in kleine groepjes. Tevens zijn er intervisiesessies in een grotere groep. 

U zult merken dat de Missionaire Specialisatie een opleiding is met een grote impact op uw persoon en werk. Het is een intensief traject, die meer dan de moeite en investering in tijd en geld waard is.

Meer informatie en aanmelden:

protestantsekerk.nl/missionairespecialisatie

Twaalf tips voor nieuwe ambtsdragers

De ambtsdragers zijn gemeenschappelijk verantwoordelijk voor de opbouw van de gemeente in de wereld door zorg te dragen voor de dienst van Woord en sacramenten, de missionaire, diaconale en pastorale arbeid, de geestelijke vorming, het opzicht, het rentmeesterschap over de vermogensrechtelijke aangelegenheden en andere arbeid tot opbouw van de gemeente. (Kerkorde Protestantse Kerk in Nederland).

Om u te ondersteunen bij deze verantwoordelijkheid een aantal tips:

1. Training ‘nieuwe ambtsdragers’
Vraag de training ‘nieuwe ambtsdragers’ aan voor uw gemeente. In deze training ontwikkelt u een duidelijke visie op het ambt en leert u onder andere over kerkordelijke regels en de verantwoordelijkheden van een ambtsdrager. Weet dat er ook nog trainingen volgen zijn voor: scriba's, diakenen, ouderlingen kerkrentmeester en jeugdambtsdrager.

2. Gratis maandblad woord&weg
Woord&weg is het inspiratiemagazine van de Protestantse Kerk in Nederland. Het magazine is bedoeld om ambtsdragers te inspireren en informeren. Het blad is iedere maand gecombineerd met Jong Protestants, Diakonia of Kerk&Israël Onderweg. Vraag een gratis abonnement aan via: www.protestantsekerk.nl/magazine

3. Wekelijkse nieuwsbrief
Abonneert u zich op de wekelijkse nieuwsbrief van de Protestantse Kerk. Deze nieuwsbrief staat boordevol inspirerende en nuttige informatie voor ambtsdragers.

Schrijf u direct in:

4. Kerkorde online
De Protestantse Kerk verwoordt in de eerste hoofdstukken van de kerkorde wat zij gelooft en belijdt. Dit vormt de basis van kerkstructuur, organisatie, kerkrecht, ledenadministratie, arbeidsvoorwaarden en financiën. U zult de kerkorde veelvuldig nodig hebben in uw ambt. De nieuwste versie van de kerkorde is altijd te vinden via protestantsekerk.nl/kerkorde.

5. Bezinning & gebed
Bij elkaar komen als ambtsdragers is een geestelijke aangelegenheid. In veel kerkenraden is er tijd voor bezinning en wordt er geleefd uit de Bron. Dat is onmisbaar. Het werkt door in de bespreking van de verdere agenda. Neem daar dus tijd voor. 

Op zoek naar woorden voor de opening van een vergadering? Zoekt en gij zult vinden.

15 aug 2019

6. Leiderschap met lef
Het boekje ‘Leiderschap met lef!’ ondersteunt ambtsdragers bij de leidinggevende taak van de kerkenraad. Het boekje gaat onder meer in op de spiritualiteit van de kerkenraad, het ontwikkelen van een waarderende houding, leidinggeven aan verschillen, leidinggeven in een veranderende context, de samenwerking tussen ambtsdragers en de communicatie met de gemeente. 

Maasland en Barendrecht enthousiast over boekje 'Leiderschap met lef'

5 aug 2015

7. Kerkenraad 2025 
In de nota Kerk2025 van de generale synode voor de Protestantse Kerk staat het streven om terug te gaan naar de kern centraal. Voor kerkenraden kan dit betekenen: minder vergaderen en meer tijd voor bezinning en ontmoeting. In de generale synode is dit doorgevoerd en ook in sommige lokale kerken gebeurt het al. Maar hoe ziet zo’n veranderingsproces naar efficiënter besturen en meer tijd nemen voor ontmoeting en gesprek er in de praktijk uit? Kost dat niet ontzettend veel tijd en energie? In een serie verdiepingsartikelen komen ambtsdragers die betrokken zijn bij de verandering in hun kerkelijke gemeente aan het woord. Bestel hier de nota Kerk2025 en andere handige nota´s. 

8. Een voortreffelijk werk
Het boek ‘Een voortreffelijk werk’ is een compacte en gedegen handleiding voor de ambtsdrager van vandaag, die snel een goed inzicht geeft in alle aspecten van het gemeentezijn. Wie verlangt naar het ambt, begeert een voortreffelijk werk, zegt Paulus. Maar iedere ambtsdrager weet dat dit werk niet zo eenvoudig is. Daarom is deze handreiking voor ambtsdragers samengesteld waarin allerlei facetten van het gemeenteleven aan bod komen: beleid, pastoraat, catechese, jeugdwerk, diaconaat en evangelisatie. Bekijk hier meer boeken voor nieuwe ambtsdragers.

9 Handboek voor de ouderling & bezoekmedewerker
Dit boek biedt zowel de doorgewinterde als beginnende ouderling en bezoekmedewerker handvatten. Het bespreekt de gang van zaken in de kerk: wat is pastoraat, wat doet een kerkenraad, hoe ziet een huisbezoek eruit. Er worden gebeden en (bijbel)teksten aangereikt, er is aandacht voor de toekomst van het pastoraat en vijftien casussen en verdiepende teksten zetten aan tot nadenken over thema’s rondom het pastoraat. Een compleet handboek, dat elke ouderling of bezoekmedewerker informeert én inspireert. Bekijk hier meer boeken voor nieuwe ambtsdragers.

10. 101 dingen die je moet weten als je ambtsdragers wordt
Dit is eigenlijk tip waarvan u hoopt dat anderen u, als nieuwe ambtsdrager, cadeau gaan geven. Op lichtvoetige wijze wordt in dit boek de lezer bemoedigd en geïnformeerd door 101 kernachtige en mooie teksten.

11. Liturgische suggesties
Op zoek naar ideeën en geschikte teksten voor een dienst waarin nieuwe ambtsdragers bevestigd worden? In PreekWijzer vindt u onder andere negen preekschetsen voor deze gelegenheid.

12. De dienstenorganisatie beantwoordt al uw vragen
De dienstenorganisatie heeft als belangrijkste taak het ondersteunen van de gemeenten van de Protestantse Kerk. Dat betekent dat u met elke vraag bij de dienstenorganisatie terecht kunt. Het uitgangspunt is dat u binnen 48 uur (op werkdagen) een bruikbaar antwoord ontvangt. De dienstenorganisatie is bereikbaar van maandag tot en met donderdag: 09.00 – 21.00 uur; vrijdag 09.00 - 16.00 uur via info@protestantsekerk.nl of (030) 880 1880.

Op naar 2040: De toekomst van de kerk is niet aan ons

Het begin van 2020 betekent een nieuw decennium. Een moment om terug te kijken en vooruit te blikken. Ook als kerk. Hoe is het met ons gegaan, persoonlijk en als plaatselijke gemeente en wat zijn de ontwikkelingen in de kerk als geheel? Waar willen we naar toe, waar hopen we op? Waar bidden we om? Welke vergezichten zijn er te schetsen voor de komende decennia?

De eerste twintig jaren van deze eeuw is er veel gebeurd in de vanouds Gereformeerde Kerken in Nederland, de Nederlandse Hervormde Kerk en de Evangelisch Lutherse kerk. 2004 is het jaar van de kerkhereniging. 11 december 2003 was voor de kerken een spannende dag. Alle drie de synodes besloten op die dag, onafhankelijk van elkaar, om te fuseren. Hierna kwamen, in aanwezigheid van koningin Beatrix, in de Domkerk van Utrecht synodeleden uit de drie kerken samen om God te danken voor de keuze om gezamenlijk verder te gaan. Voor velen een dag van vreugde, voor sommigen, met name hervormden, een pijnlijke dag vanwege de scheuringen die ten gevolge hiervan zich voltrokken, soms zelfs dwars door families heen.

Fusieproces

De afronding van het slopende fusieproces veranderde de blikrichting van de kerk. De Protestantse Kerk in Nederland riep een missionaire afdelingBekijk de themapagina 'Missionair werk' en een jongerenbeweging (JOP) in het leven. Er kwam een missionaire beweging op gang. Veel plaatselijke gemeenten gingen zich bezinnen op een beweging naar buiten. Op zoek naar contacten met mensen die het christelijk geloof niet kennen of daarvan vervreemd zijn. Plaatselijke gemeenten gingen pionieren, wijkgemeenten in grote steden richtten zich op jonge mensen en predikanten gingen op zoek naar nieuwe vormen van kerk-zijn. Andere gemeenten voelden zich gesterkt in hun inzet voor de leefbaarheid van hun dorp of stadswijk, in hun diaconale werk, in het organiseren van missionaire cursussen zoals de Alpha-cursussen of in (gespreks)kringen rond de Bijbel.

Het evangelie is niet bestemd voor een een kleine groep, maar gaat allen aan
In de loop van dit proces ontstonden pioniersplekken: nieuwe vormen van kerk-zijn voor mensen die niet of niet meer aangesloten zijn bij een kerk. Steeds als onderdeel - en niet als concurrent - van een lokale gemeente die het initiatief steunt met financiën en gebed. Nu, vijftien jaar na 2004, is een aantal van deze plekken uitgegroeid tot kleine, zelfstandige gemeenten, zogenaamde ‘kerngemeentenMeer weten over kerngemeenten? Bekijk de themapagina 'Mozaïek van kerkplekken'’, binnen de Protestantse Kerk.

Vergrijzing

Tegelijk blijft de kerk krimpen, is er sprake van vergrijzing - slechts 8 procent van de belijdende leden is onder de veertig jaar - en moeten kerkgebouwen worden afgestoten. Dat zijn pijnlijke cijfers. Dat ook andere instituten krimpen is slechts een schrale troost. Op veel plaatsen leidt deze krimp tot een kramp om alle activiteiten zo lang mogelijk overeind en onder controle te houden. Het gevolg hiervan is dat steeds minder mensen steeds meer moeten doen, vrijwilligers overbelast en uitgeput raken. Zo’n situatie heeft iets van een fuik: het net sluit zich steeds nauwer totdat er geen perspectief is. Deze kramp blokkeert het zoeken naar nieuwe wegen. Iets nieuws wordt dan al snel ervaren als ‘we moeten nóg meer doen’.

Hier tegenover roept de kerk sinds enkele jaren gemeenten op om terug te keren tot de kernMeer weten over deze oproep? Bekijk de themapagina 'Kerk 2025 - Terug naar de kern'. Om met open in plaats van verkrampte handen te zoeken naar waar het op aankomt. Naar waar men zich toe geroepen weet. Naar wat hen drijft en gaande houdt. Centraal hierbij staat de overtuiging dat kerk leeft van genade, van wat God schenkt. Wij zijn niet geroepen om de kerk te redden - daar zorgt God zelf voor - maar om van zijn genade te leven en daar te zijn waar Hij zich laat vinden. Waar mogelijk samen met anderen.

Isolement

Als missionaire kerk heeft de Protestantse Kerk bewust gekozen voor een diversiteit van kerkvormen. Onze complexe samenleving, waarin oude instituten steeds minder mensen aanspreken, vraagt hierom. De seculiere context stelt alle oude vragen weer opnieuw aan de orde. Een ervan is die van het ambt. De bezinningDe generale synode heeft in november 2019 een tussenrapportage besproken. Het onderwerp staat in 2020 weer op de agenda van de generale synode. hierop is volop gaande. Niet vanuit een binnenkerkelijk discours, maar vanuit de uitdaging om, op diverse wijze, daar te zijn waar God zich laat vinden. De tijd van isolement is voorbij. We hebben elkaar meer nodig dan ooit.

De toekomst van de kerk in ons land is onzeker. Niemand kan voorspellen hoe de kerk er over twintig jaar voorstaat. Wat we zien is dat velen op zoek zijn naar zin en spiritualiteit. Grote thema’s als kwaad en schuld, verdriet, angst, lijden en dood zijn actueler dan ooit. In deze context speurt de kerk naar de beweging van Geest. Het evangelie is niet bestemd voor een een kleine groep, maar gaat allen aan. Heel de wereld is in beeld bij God: ‘Alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een ieder, die in Hem gelooft, niet verloren ga, maar eeuwig leven hebbe’. (Johannes 3:16, NBG1951)

In het voetspoor van Jezus is de kerk geroepen om present te zijn in de samenleving, in het bijzonder in haar rafelranden. Om daar te zijn waar mensen tussen wal en schip raken of in eenzaamheid verdrinken - letterlijk of figuurlijk. Om op te komen voor kwetsbaar leven. Voor een schepping die zucht onder uitputting en vervuiling door ons mensen. Om gastvrij te zijn, ook als dat ongemakkelijk voelt en veel kost. Jezus zelf gaat ons hierin voor. Wat Hem dit alles kostte vertelt het evangelie. Ik geloof dat we in vertrouwen op weg mogen gaan. Immers: de toekomst van de kerk is niet aan ons. God zelf draagt zorg voor zijn kerk. Dit te weten ontkrampt, ontspant en inspireert.

Zevenaar: weinig kinderen in de kerk, veel creativiteit

Een kleine, vitale gemeente in Gelderland. Dat is de Protestantse Gemeente Zevenaar. Betrokken op het dorp, met een jonge predikant en een jeugdouderling die creatief en open zoeken naar manieren om gezinnen te betrekken bij de kerk en de kerkdiensten. Kliederkerk, verschillende vormen van kindernevendienst, thematische projecten, ze passeerden de afgelopen jaren de revue. Enthousiast gestart, maar zonder blijvende betrokkenheid van gezinnen. “Op normale zondagen zijn alleen mijn tieners van 14 en 16 jaar aanwezig”, vertelt Danielle. “Soms haken nog één of twee andere gezinnen met kleine kinderen aan, maar eigenlijk alleen als er een bijzondere activiteit is.”

Niet in systeem

In de vier jaar dat Danielle jeugdouderling was, ging de frequentie van kindernevendienst van wekelijks naar om de twee weken via één keer per maand naar helemaal niet meer. “Met kindernevendienst zijn we gestopt. De leiding kwam vrijwel alleen naar de kerk als ze zelf dienst had en had dan alleen de eigen kinderen in de groep. Dat werkte niet meer.” Wel trekt de maandelijkse jeugdkerk een vast en enthousiast groepje tieners en ook een jaarlijks kindercatecheseproject, dat uitloopt op een kerkdienst, trekt een handvol kinderen. “De krimp is demografisch goed te verklaren. Zevenaar is van oorsprong overwegend rooms-katholiek, er zijn behoorlijk wat gezinnen waarvan één van de ouders niet gelooft. En de regio vergrijst”, is de analyse van dominee Alle Jonkman. “Het is niet zo dat ouders negatief zijn over de kerk of geloof, maar de kerkdienst zit gewoon niet meer in hun systeem."

Erkenning

De uitkomst van het onderzoek naar jeugdwerk in de Protestantse Kerk voelde als erkenning van de situatie in Zevenaar, geeft Alle aan. “We waren vorig jaar op een trainingsavond van JOP, Jong Protestant waar verteld werd dat bij een derde van de gemeenten binnen de Protestantse Kerk net als bij ons weinig of geen kinderen en jongeren betrokken zijn. Het delen van zulke verhalen en delen van tips om toch samen kerk te zijn, helpt ons. Er zijn geen gemakkelijke oplossingen. Maar vanuit de wens om kerk te zijn voor héél Zevenaar, ook voor gezinnen, zetten we ons in om de kerkdienst toch een thuis te laten zijn voor als ze er zijn.”

Lessen uit Zevenaar:

• Stoppen met activiteiten voor kinderen of jongeren is ook oké. Het is goed om te blijven zoeken naar wegen om gezinnen te betrekken, maar het is net zo goed om te kunnen zeggen: nu is het genoeg.
• Neem genoegen met wat er is en leef bij het moment. Krimp doet pijn, dat mag. Maar een zekere nuchterheid en acceptatie van de situatie helpt ook om er te zijn voor de mensen die er wél zijn.
• Denk in projecten als wekelijkse activiteiten zoals kindernevendienst niet meer haalbaar zijn. Vrijwilligers én gezinnen zijn hiervoor vaak wel in. Bijvoorbeeld een veertigdagentijdproject of het voorbereiden van één dienst met jongeren.

Vieren met een handvol kinderen

Onderstaande werkvormen zijn geschikt voor een kerkdienst waar maximaal zo’n zeven kinderen of jongeren aanwezig zijn.

• Blijf aan Mij denken! Avondmaal memory (4-12 jaar). Een leuk spelletje dat prima in stilte kan. 
• Biddende dobbelsteen (9-12 jaar). Leuk en creatief. Kan in en buiten de kerkzaal. Kan ook interactief met gebed in een kerkdienst samen met de predikant.
• Liefde in actie (9-12 jaar). In dit spel moet je voorspellen hoe de vertoonde situatie afloopt.
• Poerimfeest vieren (kinderen en jongeren). Lawaai maken bij het verhaal van Esther. Ook leuk om met de hele gemeente te doen.
• Bidden met je vingers (tieners). Bidden kan op veel manieren. Deze werkvorm gaat in op het gebruik van Gebedssnoeren als hulpmiddel. 

“Sirkelslag is één van de populairste activiteiten in ons jeugdwerkseizoen”

Sirkelslag YOUNG brengt ieder jaar een bijbels thema op een laagdrempelige manier onder de aandacht bij jongeren. Sirkelslag is daarmee ook geschikt om jongeren die niet vaak (meer) in de kerk komen te betrekken bij activiteiten.

Wedstrijdelement spreekt aan

De regionale tienergroepen Hi5spirit en Young Seven uit Schagen en Geestmerambacht draaien al wat jaartjes mee met Sirkelslag. Karin Blaauw: “Sirkelslag YOUNG is een leuke activiteit om jongeren kennis te laten maken met onze tienergroepen. We organiseren gemiddeld één keer per maand een activiteit. Sirkelslag is één van de populairste activiteiten in het jeugdwerkseizoen. Daar doet eigenlijk iedereen aan mee. Jongeren nemen soms ook vrienden mee. Jongeren vinden de opdrachten verrassend en leuk en vooral het wedstrijdelement spreekt aan. Er is altijd voor ieder wat wils: de een kan goed rekenen, de ander is sterker op het creatieve vlak of kan goed oplossingen bedenken. Plezier gegarandeerd!”

Het thema van Sirkelslag YOUNG 2020 is ‘Kom in beweging’. Het verhaal van Jona loopt als rode draad door de spellen heen. De jongeren maken tijdens de avond hetzelfde mee als Jona. Het verhaal begint in het donker, in de vis. Door flashbacks ontdekken de jongeren hoe Jona daar terecht is gekomen. Met de hulp van anderen komt Jona in beweging en trekt hij naar Nineve. Daar komen de mensen ook in beweging. Het verhaal krijgt een nieuwe wending. 

Tijdens deze editie van Sirkelslag maken de jongeren ook kennis met Jong in Actie, het diaconale project van JOP, Jong Protestant en Kerk in Actie.  

Meer informatie en een aanmeldingsformulier vindt u op de website van Sirkelslag YOUNG. Inschrijven kan nog tot woensdag 5 februari a.s. om 12.00 uur. 

Ja, ik schrijf ons team in voor Sirkelslag YOUNG

Ciska Stark: "Theologiestudenten vinden eigen vormen voor de kerk van de toekomst"

Op protestantsekerk.nl/liturgie staan verschillende filmpjes over liturgie, met verschillende manieren van eredienst in een plaatselijke gemeente. Stark: “Gemeenten bouwen een eigen traditie op. De positieve energie van de liturgie bruist volop. Er wordt volop geëxperimenteerd, de deuren staan open. Oude én nieuwe vormen met variaties in muziek trekken nieuwe kerkgangers aan. Nee, je hoeft je niet overal bij thuis te voelen. Maar de wereldwijde gemeente van Christus overstijgt de individuele verschillen.”

Hoe hangt de vlag van de protestantse eredienst erbij?

“Nogal wat kerken hangen letterlijk de vlag uit. De Protestantse Kerk-vlag, de vredesvlag, een eigen banner. Het bewustzijn groeit dat wat er binnen de kerk gebeurt zichtbaar mag worden en betekenis heeft voor de wereld. Dat is een verheugende ontwikkeling. Voor veel mensen is de kerkdienst een uur van rust en verstilling in de jachtige consumptiemaatschappij waarin wij leven. Zij komen naar de kerk om geraakt te worden door iets wat meer en groter is dan zijzelf, door God. Zij komen ook om bevestigd en bemoedigd te worden. Maar de ziel verlangt naar de ontmoeting met iets wat boven ons uit gaat. Naar de kerk ga je omdat je als gemeente geroepen wordt om samen te komen, het leven te spiegelen in het bijbelse licht.”

Weten wij iets over hoe mensen de eredienst beleven?

“Weinig. Is dat niet raar? Als ik op internet een paar sokken koop, wordt mijn mening gevraagd: hoe bevalt het? Schrijf een review! En van zoiets belangrijks als de beleving van de kerkdienst weten we bijna niets. Maar een klantreview past niet bij een kerkdienst. Dat soort tevredenheidsonderzoeken leiden al snel tot een peiling naar behoeften en onderzoek naar het nut. In de eredienst draait het om iets anders: de ontmoeting met God, het tegenover van het Woord. Dat laat zich niet vastleggen in scores en grafieken. Dat neemt niet weg dat ik het wetenschappelijk gezien merkwaardig vind dat we zo weinig werk maken van het evalueren van de kwaliteit en kansen van de eredienst. 

Intussen wordt actief gewerkt met vormen van eredienst die aansluiten bij behoeften en doelgroepen, en recht doen aan het eigene van Schrift en traditie. Dat moet ook, het kerkbezoek daalt hier en daar problematisch. Generaties zijn ervan vervreemd. Aspecten als mondigheid en participatie, de toegenomen betekenis van beelden, de nadruk op beleving die je breed in de maatschappij ziet, ontbreken veelal in de eredienst.

Sommige mensen klagen dat de kerkdienst te lievig is geworden. Zij willen een duidelijke, overtuigende boodschap. Daarom groeide in de laatste jaren de aandacht voor het profetisch gehalte van liturgie en prediking.”

Staat de preek centraal?

“In een groot deel van de kerk is de preek het centrum van de eredienst. Zeg je protestantse eredienst, dan zeg je preek. De voorganger wordt erop beroepen en gewogen. Terecht, in de preek wordt de Bijbel doorvertaald naar het leven van mensen van vandaag. Dat geldt niet alleen voor de preek, de totale liturgie doet ertoe. In alles resoneren de Schriften en de actualiteit, in alles word ik aangesproken en gezegend.

De positie van de preek hangt samen met de theologische visie daarop. Wil de predikant zijn of haar interpretatie van de tekst als waarheid Gods overdragen op de hoorders? Of hen juist uitnodigen zélf op zoek te gaan naar de mogelijke betekenis en confrontatie ermee? Wat steeds belangrijker wordt is de authenticiteit van de voorganger. Het ambt als zodanig is niet langer een garantie voor geloofwaardigheid. Boodschap en persoon van de voorganger moeten samenvallen.”

Verandert de rol van de voorganger?

“In een groot deel van de kerkelijke gemeenten is de predikant vrijwel van begin tot eind aan het woord. Er komen wel meer lectoren, gemeenteleden die Schriftlezingen verzorgen, maar beperkt. Men verwacht veel van een voorganger die ervoor gestudeerd heeft en ervoor gekwalificeerd is. Dat is niet zo gek. De voorganger representeert ook dat er door de geest van God iets ontstaat dat ons samenbindt. Dat heeft te maken met de representatie van Christus in de gemeente. Die toont zich in het ambt. Ik geloof zeer in het priesterschap van álle gelovigen. Tegelijk moet de geloofsgemeenschap kwalitatief opgebouwd worden door bekwame geestelijk leiders. 

Ik ga zelf circa twintig keer per jaar voor in een kerkdienst. Dat houdt mij bij mijn vak en bij onze studenten, bij de breedte van de kerk en mijn geloof. Ik word bemoedigd door het gezamenlijk delen. Het is een voorrecht om de beweging van de liturgie op gang te brengen, het geeft me energie.”

Wat leren jullie de aankomende predikanten? 

“Als eerste leren wij hen sensitiviteit voor ritualiteit. Overal in de samenleving zijn er momenten die gemarkeerd, geheiligd worden. Denk aan de herdenking van de MH17-ramp, aan manifestaties van sport en cultuur zoals de Olympische Spelen. Eén groot ritueel. Je proeft daar de gevoeligheid voor getijden. Wij leren studenten om dat waar te nemen. Zodat zij als academisch gevormde predikanten niet alleen op zondag tussen tien en elf iets te zeggen hebben, maar ook initiatieven en beleid ontwikkelen om in het publieke domein als kerk aanwezig te zijn, mensen samen te brengen.

Liturgie brengt mensen bij elkaar, kanaliseert emoties, overbrugt werelden, maar is niet alleen maar functioneel. Waarom komen wij bij elkaar? Om God te loven, nuttig of niet. Liturgie is geen programma dat puntsgewijs moet worden afgewerkt, liturgie is een weg die we samen gaan. Dat besef gaat vooraf aan de manier waarop je praktische zaken aanpakt.

Voor studenten gaat er vaak een wereld open wanneer ze de rijkdom van de christelijke liturgie leren kennen vanuit traditie en cultuur. Ik zie met vertrouwen hoe zij steeds meer en creatiever eigen vormen vinden voor de kerk van de toekomst.”

Veilig Jeugdwerk IJsselstein - “Je steekt je kop in het zand als je denkt dat dit bij ons niet kan gebeuren”

Het begon met een oriëntatie op de website veilige gemeente waar allerlei stappen staan die gezet kunnen worden. Daar las de werkgroep ook het artikel en de beleidsstukken van de Protestantse Gemeente Oisterwijk. Daniëlle: “Zij hadden het tiptop op orde. Wij bespraken die stukken met elkaar en legden die naast onze wensen. We beseften dat we het wiel niet opnieuw hoefden uit te vinden en hebben hun beleid en gedragscode grotendeels overgenomen.” 

De werkgroep heeft ook gezorgd voor vertrouwenspersonen in de gemeente. “We vonden het belangrijk om zowel een man als een vrouw aan te bieden”, vertelt Daniëlle. “We overwogen even of we de predikant daarvoor zouden vragen, maar hij kan zelf juist betrokken zijn. Binnen de eigen gemeentekring waren er twee mensen bereid om de rol van vertrouwenspersoon te vervullen. Ze zijn daarvoor ook opgeleid. Deze vertrouwenspersonen hebben meegelezen met de concept- beleidsteksten.” 

Van werkgroep naar vrijwilligers

Voor de jeugdwerkvrijwilligers is vervolgens een informatieavond georganiseerd. “Daar hebben we uitgelegd dat er beleid is, dat we van iedereen een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) gaan vragen, dat ze een gedragscode moeten ondertekenen en dat er vertrouwenspersonen beschikbaar zijn. Niemand was bezwaard of werkte op enige wijze tegen. Iedereen realiseert zich dat het belangrijk is. 

Tot nu toe heeft nog niet iedereen de VOG aangevraagd en de gedragscode ondertekend. Vast geen onwil. Tot nu toe zijn we in onze reminders dan ook steeds vriendelijk geweest. Als er na de volgende herinnering nog steeds handtekeningen ontbreken, dan moeten we er in een persoonlijk gesprek toch op wijzen dat bij het ontbreken van de documenten bepaalde taken niet meer mogen worden uitgevoerd. Dat willen we natuurlijk liever niet.”

Communicatie met de gemeente

In het kerkblad is regelmatig over dit nieuwe beleid geschreven, zodat de ouders en alle andere gemeenteleden meegenomen worden in de ontwikkelingen. “En bij de tieners is gesproken over veilig jeugdwerk, de gedragscode, de VOG’s én over de vertrouwenspersonen. Er is verwezen naar de site waarop de vertrouwenspersonen zich voorstellen, zodat de tieners weten waar ze terechtkunnen als er ooit iets aan de hand is.” 

Verantwoordelijkheid

Iedereen vindt het fantastisch dat dit tot stand is gekomen, zegt Daniëlle, “maar veel mensen hebben het idee dat we het voor niks doen, dat er bij ons in de gemeente niks aan de hand is. Dat vind ik dom. Je steekt je kop in het zand als je denkt dat dit bij ons niet kan gebeuren. Bewustwording en verantwoordelijkheidsbesef zijn dus belangrijk. Het blijft een aandachtspunt om het beleid levend te houden en ons er allemaal medeverantwoordelijk voor te voelen.”

De Kerkstraat: op bezoek in Wapenveld

Veel protestantse gemeenten hebben hun adres in de Kerkstraat. In de nieuwe rubriek 'De Kerkstraat' zoeken we ze op en vragen we naar het kerkelijk leven. Wat gaat er goed en wat kan beter? 

Deze maand vertelt de hervormde gemeente Wapenveld (1450 leden, 2 predikanten) bij monde van ds. Jaap Gerling over haar grootste vreugde en haar grootste verdriet.

Paspoort 

De straat: De Kerkstraat is een heel rustige straat die begint bij de brug over het Apeldoorns Kanaal aan de rand van het centrum van het dorp en eindigt in het landelijk buitengebied. “Het is hier prettig wonen.”

Het kerkgebouw: Een bepalend gebouw uit de jaren zestig met een karakteristieke toren met een groot kruis. “Ik heb me daarover verbaasd. Maar ik vind het een mooie gedachte: het kruis over Wapenveld.”

De gemeente: Een echte dorpsgemeente met allerlei soorten mensen. Op een gemiddelde zondagochtend zitten er zo’n 500 mensen in de kerk, in de tweede dienst komen er ongeveer 300. “Een club van trouwe mensen.”

Kerk door de week: Er wordt veel georganiseerd, er is een bloeiend verenigingsleven: op sommige avonden zijn alle vijf zalen van het kerkelijk centrum bezet. Het rouwcentrum ernaast heeft ook een dorpsfunctie. Het pastoraat gebeurt hier door middel van het traditionele bezoekwerk. “Als predikant kom je hier in Wapenveld makkelijk bij mensen binnen, ook bij mensen aan de rand van of buiten de kerk. In deze regio is veel openheid richting de kerk.”

Grootste vreugde

“Onze gemeente is gezegend met een grote groep kinderen en jongeren. Enkele jaren geleden heeft het jeugd- en jongerenwerk een nieuwe impuls gekregen. We hadden het gevoel dat het bestond uit losse eilandjes met eigen verantwoordelijkheden. Nu sluit het aanbod dat we hebben voor de verschillende groepen beter bij elkaar aan waardoor het samen optrekken makkelijker is geworden. Kinderen en jongeren komen elkaar nu eerder tegen. Door middel van een enquête hebben we hen na verloop van tijd gevraagd naar hun ervaringen. Dat leverde tevreden reacties op. We hebben ook de catechisatie omgevormd waardoor er meer plaats is voor het onderlinge gesprek. Daarnaast heeft het onderlinge gesprek tussen de generaties onze aandacht. Als predikanten spreken we de gemeente aan op samen gemeente zijn en vragen we de ouderen om te zien naar de jongeren, en andersom.

Overigens heb ik dit jaar een belijdenisgroep van 18 jonge mensen, dat is ook een grote vreugde.” 

Grootste verdriet 

“We zijn bijzonder gezegend in onze gemeente, er spelen geen ingrijpende dingen. Maar natuurlijk ontlopen ook wij de landelijke trend van teruggang in ledenaantal niet. Dat geeft zorgen voor de toekomst. We hebben veel ouderen in de kerk. Wapenveld heeft 6000 inwoners en omdat er niet bijgebouwd wordt zal het dorp niet groter worden, terwijl de grotere plaatsen om ons heen aantrekkingskracht hebben op onze jonge mensen. De gemeente zal hoe dan ook kleiner worden. Dat is hier wel onderwerp van gesprek, ook al omdat mijn collega volgend jaar met emeritaat gaat. Voorlopig proberen we om niet te focussen op de lege banken maar op de mensen die er wel zijn.”

Heeft God ons pionieren en kliederen wel nodig? Kom naar het landelijk event Blik naar Buiten! 

Vier topsprekers starten de dag met korte aansprekende presentaties die u snel en to-the-point op de hoogte brengen van de actuele missionaire ontwikkelingen. Waarom is pionieren voor sommige bezoekers van levensbelang? Welke grote trends komen eraan in de komende 10 jaar en wat doen we daar als kerk mee? Hoe komt het dat Kliederkerk zo'n doorslaand succes is?

De Amsterdamse stadspredikant Tim Vreugdenhil neemt u mee in de nieuwste trends en ontwikkelingen op missionair gebied, ds. Janneke Nijboer over welk verschil pioniersplekken nu echt maken in de praktijk, Nelleke Plomp over de onstuimige groei van het aantal kliederkerken en prof. dr. Gert Noort over het geloofsgesprek voeren in een geseculariseerd Nederland.

Sprekers

De Amsterdamse stadspredikant Tim Vreugdenhil neemt u mee in de nieuwste ontwikkelingen op missionair gebied. Hij vertelt welke trends de komende tien jaar zeer waarschijnlijk zullen bepalen en wat dat van de kerk zal vragen. 

Prof. Dr. Gert Noort, hoogleraar Protestantse en Evangelicale missie aan de Theologische Universiteit Kampen spreekt over  ‘Onbevangen in de marge’. Hoe kunnen we als christelijke minderheid in Nederland toch vrijmoedig woorden geven aan ons geloof? En waarom zouden we dit doen? Hoe leren we getuige te zijn dat geloof in God er werkelijk toe doet en aan het leven zin, diepte en glans geeft? 

Nelleke Plomp, projectleider Kliederkerk, spreekt over deze nieuwe vorm van kerk-zijn in Nederland. Kliederkerk bereikt een doelgroep die voor veel kerken bijna uit beeld is: jonge kinderen en hun ouders. Op bijna 200 plaatsen in Nederland gaan kliederkerken regelmatig op creatieve wijze met Bijbelverhalen aan de slag. 

Ds. Janneke Nijboer presenteert de resultaten van het onderzoek naar de impact van pionieren. Welke invloed heeft betrokkenheid bij een pioniersplek op het leven van deelnemers? Groeit er geloof en ontstaan er vriendschappen? Wat betekenen pioniersplekken in de praktijk voor mensen?

Inspirerende workshops

Aansluitend is er een gevarieerd keuze-aanbod in zo´n 10 verdiepende workshops. U kunt napraten met de sprekers, ervaren wat de missionaire werking is van klassieke choral evensongs (met dr. Hanna Rijken) en een kijkje in keuken nemen bij de totstandkoming van een missionaire preek (door IZB). Ga met nog meer andere professionals uit de breedte van de Protestantse Kerk in gesprek en loop met een frisse blik naar buiten. 

Aanmelden 

‘Blik naar Buiten’ wordt gehouden op vrijdag 13 maart 2020 in de Jacobikerk en de Social Impact Factory in Utrecht. Aanmelden kan via de onderstaande link. Een toegangskaart kost 19,50 euro per persoon.

Aanmelden voor landelijk event 'Blik naar buiten'

Materiaal Week van Gebed 2020 beschikbaar

Posters A2 en A4, gebedskaartjes, een kindergebeds- en werkboekje en natuurlijk het boekje met de liturgie en de teksten rond de acht dagen kunt u bestellen via de website van de Raad van Kerken.

Muziekopnames voor Week van Gebed

Bij de Week van gebed is een lied geschreven, dat door Gert Landman vertaald is en gezongen kan worden tijdens de viering. Het is te vinden in het liturgieboekje. Er is een integrale uitvoering (zang en begeleiding), en twee instrumentale opnames (één met en één zonder solo’s), die gebruikt kunnen worden bij het instuderen door een koor of ter ondersteuning van de gemeentezang. U kunt ze beluisteren via deze webpagina en via dezelfde pagina ook downloaden.

Bloemschikking Week van Gebed

Ter inspiratie en navolging in de plaatselijke kerk maakte Charlotte Kwak, betrokken bij de groene website www.symbolischschikken.nl een bloemschikking passend bij het thema 'Buitengewoon'. Hoe de schikking is samengesteld en hoe het bloemstuk kan worden geduid, is hier lezen.

Lees ook

5 tips voor de Week van Gebed

28 nov 2017